«یارانه پنهان» موریانه اقتصاد

به گزارش می متالز، در شرایطی که فعالان بخش خصوصی و کارشناسان اقتصادی خواستار بازنگری در نحوه تخصیص یارانه انرژی هستند و رئیس اتاق تهران مسعود خوانساری از سال گذشته بار‌ها در این باره هشدار داده و از اثرات منفی آن بر اقتصاد و عدالت اجتماعی و اقتصادی در کشور گفته است؛ گزارش سازمان برنامه و بودجه نشان می‌دهد که دولت در سال جاری ۹۸۷ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان انرژی پرداخت می‌کند که ۵۴۱ هزار میلیارد تومان آن (۴۳ درصد) سهم یارانه گاز طبیعی، ۴۳۶ هزار میلیارد تومان آن (۳۵ درصد) سهم یارانه بنزین، ۱۸۱ هزار میلیارد تومان (۱۵ درصد) سهم یارانه نفت گاز و ۸۵ هزار میلیارد تومان (۷ درصد) سهم سایر (برق، آب و...) یارانه‌های پنهان انرژی است. البته این حجم از ثروت ملی در حالی به عنوان یارانه انرژی پرداخت می‌شود که طبق آمار‌ها دهک‌های بالایی جامعه چندین و چند برابر دهک‌های پایینی جامعه از یارانه‌های انرژی بهره‌مند می‌شود و عملا عدالت اجتماعی در توزیع یارانه‌ها رعایت نمی‌شود. برای نمونه دهک اول ۲۳ برابر دهک آخر جامعه از یارانه بنرین بهره‌مند می‌شود و این عدد برای یارانه برق ۳.۶ برابر و برای یارانه گاز ۲.۵ برابر است.

در ابتدای هفته جاری رئیس اتاق تهران در یادداشتی در همین زمینه که در روزنامه اعتماد با عنوان «فاجعه یارانه انرژی» منتشر شد؛ نوشت: «دولت ایران در طول تمام سال‌های گذشته، به بخش‌های مختلف یارانه پرداخت کرده و در شرایطی که منابعی گسترده برای این امر در نظر گرفته شده، آنچه در عمل رخ داده، حاکی از یک فاجعه گسترده است. فارغ از بحث یارانه نقدی که از چند سال قبل کلید خورد و به نظر به اهداف کلان خود دست نیافته، امروز دولت در دیگر حوزه‌ها نیز یارانه پرداخت می‌کند و مشخص نیست دقیقا این روند با چه هدفی ادامه دارد. هدف اصلی پرداخت یارانه‌ها، حمایت از اقشار کم درآمد جامعه و افزایش عدالت اقتصادی است، اما آیا آنچه در عمل رخ می‌دهد در مسیر محقق کردن همین هدف است؟»

همچنین در بخش دیگری از این یادداشت آمده است: «وقتی یارانه به‌طور مساوی به همه اقشار پرداخت می‌شود، یعنی میزان بهره بردن از آن بسته به امکاناتی است که هر فرد برای بهره بردن از این یارانه دارد. در رابطه با انرژی قطعا اقشار کم‌درآمد، شرایط استفاده کمتری از اقشار پردرآمد دارند و این هدف اصلی پرداخت یارانه را رسما به فراموشی می‌سپرد. برای مشخص شدن میزان بزرگی این عدد می‌توان یک محاسبه ساده انجام داد. عددی که دولت در حال حاضر به عنوان یارانه در بخش‌های مختلف پرداخت می‌کند، اگر نقد شده و به حساب افراد ریخته شود، در هر ماه به هر ایرانی به اندازه یک میلیون تومان، یارانه خواهد رسید.».

اما باتوجه به بودجه کلانی که هر ساله برای یارانه انرژی تخصیص داده می‌شود، چرا دولت و مجلس و دیگر نهاد‌های اثر گذار هیچ گامی برای بازنگری در این خصوص بر نمی‌دارند؟ به اعتقاد کارشناسان؛ دولت، مجلس و.. به دلیل نگرانی از تبعات اقتصادی افزایش قیمت‌های انرژی بر زندگی مردم و آثار تورمی آن هیچ اقدامی در این حوزه انجام نمی‌دهند. در سال‌های گذشته موضوع بازنگری در نحوه تخصیص یارانه انرژی و افزایش قیمت حامل‌های انرژی به دفعات مطرح شده است، ولی هیچ زمان به نتیجه‌ای مشخص و جراحی اقتصادی منجر نشده است. در این بین باتوجه به شروع فصل بودجه‌نویسی در سال جاری در هفته‌های گذشته این موضوع باردیگر مطرح شده و روز گذشته در مجلس شورای اسلامی هم جلسه‌ای در این خصوص تشکیل شد و طبق شنیده‌ها سازمان برنامه و بودجه هم در این زمینه برنامه‌ای را مدون کرده است، اما باید دید آیا این اقدامات در نهایت به بازنگری در نحوه تخصیص یارانه انرژی و حرکت به سمت واقعی شدن قیمت حامل‌های انرژی، منجر می‌شود؟

براساس نابرابری‌ها و نبود عدالت اقتصادی و اجتماعی در توزیع یارانه بنزین و به صورت کلی یارانه انرژی سال گذشته اتاق تهران طرحی را به مسئولان دولتی پیشنهاد داد تا یارانه بنزین به جای اختصاص به خودرو طی مکانیزمی به صورت نقدی به افراد و خانواده‌ها پرداخت شود و قیمت بنزین هم آزاد شود. مسعود خوانساری رئیس اتاق تهران در این باره گفته بود: «در روش فعلی، افراد ثروتمند نسبت به اقشار متوسط و ضعیف جامعه از یارانه سوخت بیشتری برخوردار هستند؛ به این معنا که هر چقدر فرد پولدارتر بوده و در دهک بالای درآمدی هستند، مصرف بنزین‌شان هم بیشتر است و از این یارانه بیشتر استفاده می‌کند. این رفتار نوعی بی‌عدالتی توزیعی است؛ پس در صورتی که روند کنونی براساس طرح ارائه شده به دولت اصلاح شود، قاچاق سوخت به کشور‌های همجوار هم کاهش پیدا می‌کند.»