دست‌اندازهای فولاد از دید بخش خصوصی

به گزارش می متالز، تدوین استراتژی‌های هماهنگ در زنجیره فولاد از معدن تا محصول با نگاه به بازار به‌ویژه صادرات، تامین منابع مالی به‌ویژه در زیرساخت‌ها، تامینخوراک با پیگیری اکتشافات، مشارکت در طرح‌های معدنی دیگر کشورها، ادغام واحدها به‌منظور رسیدن به مقیاس‌های مطلوب و تعیین تکلیف مجوزهای اضافه بر طرح جامع، الزاماتی هستند که برای توسعه این صنعت استراتژیک باید مورد توجه متولیان قرار گیرد. آنان همچنین برای رقابت‌پذیر کردن این صنعت، پارامترهایی همچون افزایش بهره‌وری تولید، انرژی، نیروی انسانی، تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا برای صادرات، استفاده از تکنولوژی‌های روزآمد در توسعه‌ها و بازسازی‌ها و نوسازی واحدهای قدیمی و ... را پیشنهاد کردند. هشتمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران، روزسه شنبه 10 بهمن 1396 با حضور متولیان حوزه صنعت و معدن، فولاد سازان ایران و جهان و صاحب‌نظران برگزار شد. در این همایش مدیرعامل شرکت مهندسی بین‌المللی فولاد تکنیک به بررسی چالش‌های صنعت فولاد کشور پرداخت. محمد ابکاء در این گردهمایی گفت: سال ۹۲، گزارشی ارائه شد که نشان می‌داد بازار فولاد متوازن نیست. بعد از این رویداد، در سال ۹۳ دستور مطالعه زنجیره فولاد از سوی دولت داده شد که تقریبا براساس اقداماتی که انجام شد، صنعت فولاد توانست به توازن در برخی بخش‌ها دست پیدا کند. وی با تاکید بر لزوم تدوین استراتژی هماهنگ با نگاه به بازار و صادرات در صنعت فولاد گفت: همزمان با تامین منابع مالی برای ایجاد زیرساخت‌ها، تامین خوراک با پیگیری‌ اکتشافات نیز باید مورد توجه قرار گیرد. ابکاء با بیان اینکه واحدهای کوچک فولادی به‌زودی با مشکلات زیادی روبه‌رو خواهند شد، گفت: این واحدها باید با واحدهای بزرگ ادغام شوند.

مدیرعامل شرکت مهندسی بین‌المللی فولاد تکنیک با تاکید بر لزوم تعیین تکلیف طرح‌های مازاد فولادی افزود: افزایش بهره‌وری در تولید، مصرف بهینه انرژی و تقویت نیروی انسانی نیز باید در طر‌ح‌های فولادی مورد توجه دست‌اندرکاران قرار گیرد. به‌گفته وی برای رقابت‌پذیر کردن بخش فولاد باید «افزایش بهره‌وری تولید، انرژی، نیروی انسانی»، «تولید محصولات با ارزش افزوده بالا برای صادرات»، «استفاده از تکنولوژی روزآمد در توسعه‌ها و بازسازی‌ها» و «بازسازی و نوسازی واحدهای قدیمی و افزایش سطح اتوماسیون» در دستور کار قرار گیرد. مهرداد اکبریان نیز دراین همایش با اشاره به اینکه بسیاری از تولیدکنندگان نگران تامین مواد اولیه و فروش محصولات خود هستند، اظهار کرد: مشکلات بخش‌خصوصی بارها مطرح شده ولی راه‌حلی برای آن لحاظ نشده است. به‌گفته رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران، دسترسی محدود به تسهیلات بانکی و گران بودن این وام‌ها، مشکلاتی را برای بخش تولید ایجاد کرده و در عین حال تامین وثایق نیز سخت است. این درحالی است که تامین مالی در بورس هم به سختی انجام می‌شود. اکبریان با بیان اینکه قوانین موجود هنوز شفافیت‌ لازم را ندارند، گفت: چگونگی محاسبات مالیات دولتی و عوارض دولتی مشخص نیست. وی از دولت خواست تا ساختار بازار داخلی سنگ‌آهن را اصلاح‌ کند و در قیمت‌گذاری محصولات نیز دخالت نکند.

به‌گفته وی باید برای اکتشاف و تولید سنگ‌آهن، سیاست‌های تشویقی در نظر گرفته شود. اکبریان در ادامه تصریح کرد: کاهش قدرت چانه‌زنی تولیدکنندگان در بازار مشکل‌ساز شده و این موضوع، فعالیت بسیاری از تولیدکنندگان سنگ‌آهن را در بخش‌های کوچک و متوسط متوقف می‌کند. مصطفی موذن‌زاده نیز دراین همایش گفت: بورس برای کاهش دخالت دولت در بازار راه‌اندازی شد و درحال‌حاضر گردش مالی بالایی دارد، اما هدف تعیین‌شده در زمینه فلزات به‌مشکل برخورده است. وی افزود: دلیل این موضوع به این مساله بازمی‌گردد که رویه‌ای برای قیمت‌گذاری در وزارت صنعت ایجاد شده که نه کارشناسی است و نه منطقی. وی با تاکید بر اینکه وصل کردن قیمت زنجیره فولاد به یک محصول منطقی نیست، تصریح کرد: قیمت همه محصولات نباید به قیمت بیلت فولاد خوزستان وصل شود. بورس راه‌اندازی شد که این داستان جمع شود. موذن‌زاده همچنین از وزیر صنعت خواست از تصمیم‌گیری‌های آنی کاسته و ثبات بیشتری در تصمیم‌گیری‌ها ایجاد شود. یحیی آل‌اسحاق، رئیس‌ هیات‌مدیره شرکت گسترش صنایع معدنی کاوه‌پارس  در این همایش عنوان کرد آنچه در اینجا مطرح شد نشان می‌دهد که فضای کنونی دچار تلاطماتی است. مشکلاتی در بخش‌های تولید، سرمایه‌گذاری، حمل‌و‌نقل، بازار، قیمت و... وجود دارد. وی درخصوص قیمت‌ها در این بازار گفت در چند سال اخیر شاهد تلاطماتی در این زمینه بوده‌ایم. نوسانات در قیمت سنگ‌آهن و فولاد وجود داشته است. وی افزود: براساس شاخص‌هایی که امروز در سطح نهادهای بین‌المللی مطرح می‌شود کشورهای توسعه‌یافته، درحال توسعه و عقب‌افتاده را عمدتا در دو شاخص  حضور در تجارت جهانی و نسبت و جایگاه کشورها در این محیط و سطح تکنولوژی که در کشورهای مختلف از آن استفاده شد، مشخص می‌شود. در بنگاه‌های بزرگ اقتصادی می‌توان این دو شاخص را تسری داد. اگر همین دو شاخص ساری و جاری شود باید برای آینده رویکردهای دیگری داشته باشیم.

آل‌اسحاق درخصوص بازار نیز گفت: بازار موتور محرک اقتصاد است. شاید افراد زیادی این مساله را قبول نداشته باشند، اما این اعتقاد که تجارت غیرمولد است درست نیست. درحال‌حاضر ۷۵ درصد تولید در ایران به تجارت وابسته است و سطح توسعه‌یافتگی کشورها بسته به سطح حضور در تجارت است. اگر این مبنا درست باشد نیاز به الزاماتی دارد که این الزامات ثبات، آرامش و عدم‌تلاطم در کشور است. ازسوی دیگر در جایی که امنیت نباشد و قدرت پیش‌بینی تصمیم‌گیری برای بازارها وجود نداشته باشد و محیط اقتصادی دائما متلاطم باشد، نه رشد صورت می‌گیرد و نه توسعه. محمود اسلامیان، رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نیز با بیان اینکه کشور ما در تولید فولاد مزیت دارد، عنوان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که ذخایر قطعی سنگ‌آهن اضافه شده؛ ولی در سنگ‌آهن به مشکل برمی‌خوریم.  او افزود: مشکل ما در کشور این است که جای دولت و بخش‌خصوصی عوض شده است و دولت به‌جای نظارت به اجرا می‌پردازد. وقتی مجری و ناظر یکی باشد، وضعیت بهتر از این نخواهد شد. او درباره روند واردات عنوان کرد: به‌دلیل تاسیس واحدهای مختلف فولادی، روند واردات در سال ۹۵ کاهنده بوده است. همچنین عمده‌ صادرات را محصولات میانی یا فولاد خام به خود اختصاص داده است. بنابراین ما شرایط خوبی برای صادرات داریم. اسلامیان درباره پراکندگی واحدهای فولادی کشور گفت: به‌نظر من بخش‌خصوصی در این باره مقصر نیست، بلکه آنکه مجوز می‌دهد مقصر است.  او اظهار کرد: یک دوره درآمدهای نفتی ما زیاد و جمعیت‌مان کم بود؛ اما در شرایط کنونی نمی‌توانیم آن مسیر را ادامه بدهیم. دلیل ندارد که یک نماینده‌ مجلس برای رای گرفتن از حوزه‌ انتخابی خود تاسیس واحدهایی را که توجیه اقتصادی ندارند به دولت تحمیل کند. این سرمایه‌گذاری‌ها از جیب چه کسی خرج می‌شود؟ ما فرصتی برای این خطاها نداریم.  او ابراز امیدواری کرد که دولت شجاعانه بتواند در مقابل تداخل سیاست با اقتصاد بایستد. به گفته‌ اسلامیان، اقتصاد دولتی ریشه در مارکسیسم و کمونیسم دارد و امروزه کسانی که مارکسیسم را در دنیا رواج داده بودند این ایده را قبول ندارند؛ ولی ما هنوز به آن معتقدیم. باید بگذاریم مردم وارد صحنه شوند چراکه این موضوع یک بازی برد-برد را به دنبال خواهد داشت.

چالش‌های فولاد تا افق ۱۴۰۴

رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران نیز در این همایش چالش‌های تامین مواداولیه، فروش و صادرات فولاد کشور با نگرش بعد از افق ۱۴۰۴ را مورد بررسی قرار داد. به ‌گفته بهرام شکوری، مهم‌ترین چالش‌های تداوم تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در ۱۴۰۴ در سه بخش اکتشافات سنگ‌آهن، زیرساخت آب و زیرساخت حمل‌ونقل خلاصه می‌شود.وی گفت: درحال حاضر ۸۶ درصد فولاد ایران به روش قوس الکتریکی آهن اسفنجی تولید می‌شود و سهم این روش در تولید فولاد در افق ۱۴۰۴ حفظ می‌شود؛ بنابراین برای تداوم تولید ۵۵ میلیون تن فولاد سالانه به ۱۶۸ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است. شکوری افزود: ذخیره زمین‌شناسی سنگ‌آهن ایران ۱/ ۵ میلیاردتن است که ۱/ ۳ میلیارد تن آن ذخیره قطعی است. این درحالی است که اکنون ظرفیت تولید سنگ‌آهن ایران، ۸۰ میلیون تن در سال ۹۵ است. رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران در ادامه سه سناریوی مختلف ارزیابی ذخیره سنگ‌آهن کشور به‌عنوان حلقه اول تامین زنجیره ارزش سنگ‌آهن تا فولاد را تشریح کرد و گفت: وضعیت مصرف سنگ‌آهن کشور بدون اکتشافات جدید و افزایش ذخیره، استراتژی تامین سنگ‌آهن موردنیاز واحدهای فولادی جنوب کشور از طریق واردات از سال ۱۴۰۴ به بعد و وضعیت مصرف سنگ‌آهن کشور با افزایش سالانه ۵/ ۲ درصد ذخیره قطعی سنگ‌آهن، سه سناریو مورد نظر هستند.

به‌گفته شکوری درحال‌حاضر مصرف سرانه فولاد ایران حدود ۲۵۰ کیلوگرم است و براساس پیش‌بینی رشد جمعیت سالانه ۳/ ۱ درصدی، میزان مصرف سرانه ایران در افق ۱۴۰۴ برابر با ۳۷۴ کیلوگرم خواهد بود و مازاد مصرف فولاد در آن سال حدود ۲۱ میلیون تن است که  باید صادر شود. بهرام سبحانی، مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه اصفهان با بررسی چشم‌انداز صنعت فولاد ایران در سال ۱۴۰۴ اعلام کرد: برآورد جمعیت ۹۰ میلیون نفری، پیش‌بینی نرخ رشد اقتصادی ۸ درصدی، برآورد مصرف سرانه ۳۵۰ کیلوگرم فولاد، برآورد مصرف سالانه ۵/ ۳۱ میلیون تن فولاد و پیش‌بینی ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد، شرایط سال ۱۴۰۴ است. وی افزود: اما در این بخش چالش‌ها و نگرانی‌هایی در زمینه مازاد ظرفیت تولید، صادرات، تکنولوژی، ظرفیت بهینه، بهره‌وری (مواد، نیروی انسانی و انرژی)، مکان‌یابی پروژه‌ها وجود دارد. سبحانی ادامه داد: درحال حاضر این سوال مطرح است که آیا بازارهای هدف صادراتی ما تا افق ۱۴۰۴ شناسایی شده است. این‌طور نباید باشد که اول یک محصول را تولید کنیم و بعدا به دنبال بازاریابی برای فروش آن در بازارهای خارجی باشیم. درحال حاضر ظرفیت نصب شده فولادی ما به ۳۰میلیون تن رسیده است و باتوجه به پیش‌بینی مصرف ۵/ ۳۱ میلیون تن فولاد در سال در افق ۱۴۰۴، از این به بعد هر ظرفیت‌سازی جدید باید با نگاه صادراتی باشد. مدیرعامل شرکت فولادمبارکه اصفهان همچنین بر ظرفیت بهینه به‌منظور رقابت در فولاد تاکید کرد و گفت: با ایجاد واحدهای فولادی با ظرفیت‌های کمرقابت صورت نمی‌گیرد. درحال‌حاضر ۱۴ طرح با ظرفیت ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تن فولاد در کشور در دست اجرا است. وی همچنین با اشاره به ظرفیت ۳۰ میلیون تن فولاد در کشور اظهار کرد: این درحالی است که میزان تولید کشور ۲۲ میلیون تن در سال است. اینکه چرا نمی‌توانیم از تمام ظرفیت فولاد استفاده کنیم، به دلیل پراکندگی پروژه‌ها است.

دیدگاه صاحبان تکنولوژی

در این همایش Dennis matos مدیر منطقه گروه Sarralle  در ایران نیز با اشاره به اینکه درحال حاضر در انقلاب چهارم صنعتی قرار داریم گفت: انقلاب چهارم بخش‌های تولید و صنعت را در برمی‌گیرد و جریانی که درحال رخ دادن است به تغییرات در هوش مصنوعی و اتوماسیون کامل و نیمه برای تحقق اهداف صنعتی باز می‌گردد و در کنار تغییرات مذکور تولید کالا و اقلام مختلف با استفاده از تکنولوژی‌های جدید مطرح شده است. به‌گفته مدیر منطقه گروه Sarralle در انقلاب چهارم صنعتی یکی از معیارهای مدنظر به کاهش هزینه‌های تولید باز می‌گردد تا از این طریق بتوانیم به تولید بهنگام و یکپارچه دست پیدا کنیم. وی اشاره کرد: در صنعت فولاد آنچه مورد انتظار در صنعت فولاد است به بهینه‌سازی نیروی انسانی از یکسو و دستیابی به مفاهیمی که لازمه دسترسی به کالا و خدمات پس از فروش است باز می‌گردد. به‌گفته مدیر منطقه گروه Sarralle امروزه ایران از شرایط اصلی برای توسعه صنعت فولاد برخوردار است و پتانسیل بالایی در این زمینه در ایران وجود دارد، از سوی دیگر این کشور دومین اقتصادخاورمیانه محسوب می‌شود و با توجه به هدف‌گذاری صورت گرفته و درصورت رسیدن به ظرفیت ۵۵ میلیون تولید در سال ۱۴۰۴ ایران در رده هفتم کشورهای فولادی قرار می‌گیرد که این امر نشان‌دهنده توانایی  ایران برای جذب سرمایه است.

Andery Pupchenco، قائم مقام مدیرعامل متال اکسپرت در همایش فولاد نیز عنوان کرد: در آسیا، بیلت به‌عنوان خوراک اصلی کارخانه‌ها کاربرد دارد. این درحالی است که سال گذشته تقاضای بیلت در منطقه منا به ‌۶۱ میلیون تن کاهش یافت. وی افزود: ترکیه و ایران اما رشد کمی را در تقاضای بیلت تجربه کردند؛ به‌طوری که تقاضای بیلت در ترکیه رشد ۵۵۰ هزار تنی و در ایران افزایش ۳۰۰هزار تنی داشت. وی ادامه داد: در ایران رشد تولید به شکل غیرقابل باوری افزایش یافت. این درحالی است که مصرف داخلی رشد چندانی را تجربه نکرد و تولیدکنندگان غالبا سمت و سوی صادراتی به تولیدات خود دادند. حاصل این امر صادرات ۹۰درصدی بیلت به منطقه منا و ۶۵۰هزار تنی به جنوب شرق آسیا بود. وی اضافه کرد: در ایران قیمت بیلت از دسامبر سال گذشته افزایش یافت و تقریبا هر دو ماه یک بار رشد قیمتی را تجربه کرد. همچنین سهم بیلت ایران روز به روز بیشتر می‌شود. در شرایط کنونی بیلت ایران در کل منطقه منا خریدار دارد که خود حکایت از نفوذ ایران در این بازار است. وی در ادامه به تشریح بازار بیلت در سال ۲۰۱۸ پرداخت و گفت: انتظار داریم در سال ۲۰۱۸ شاهد تداوم رشد صادرات ایران باشیم اما باید توجه داشت چینفرصت‌های مختلفی در اختیار دارد و می‌تواند هر لحظه به بازار منطقه منا وارد شود. قائم مقام مدیرعامل متال اکسپرت خاطرنشان کرد: ایران یکی از مقرون به صرفه‌ترین بازارها برای متقاضیان است و انتظار داریم در سال‌جاری هیچ مشکلی در جذب مشتری و افزایش صادرات نداشته باشد. وی تصریح کرد: بازار منطقه منا تا حدودی اشباع شده است. به این ترتیب امسال، سال رقابت فشرده برای تولیدکنندگان است. شمال آفریقا فرصت‌های زیادی برای صادرکنندگان بیلت ایجاد خواهد کرد که می‌تواند مقصد اصلی صادرات ایران باشد.

میشائیل کوتین، مدیرعامل دانیلی پرشیا نیز از راه‌اندازی فولاد سبز در تمام دنیا سخن‌ گفت و اظهار کرد: در سال ۲۰۵۰ مقررات محیط زیستی سختگیرانه‌تر خواهد شد و در عین حال مصرف نیز افزایش خواهد یافت. به این ترتیب لازم است به سمت تولید فولاد سبز حرکت کنیم. وی افزود: مواد اولیه مصرفی در چرخه تولید فولاد باید از مواد قابل بازیافت تهیه شود. این چرخه تولید شامل سوخت، آب، پسماند و صدا می‌شود. درحال حاضر برای سوخت کارخانه‌ها و دستگاه‌های خوبی وجود دارد. آب و پسماند نیز باید بازیافت شود و در کنار آن درصدد کاهش صدا باشیم. کوتین ادامه داد: در ایران بارها شنیده شده است که کمبود آب بیداد می‌کند. در چین نیز این معضل وجود داشت که با راهکارها مصرف آب ۲۰ متر مکعب برای هر تن کاهش یافت. در اروپا نیز برای هر تن تولید، ۱۶/ ۳ متر مکعب آب مصرف می‌شود. این رقم در شرکت دانیلی به کمتر از یک‌مترمکعب کاهش یافته است. وی از اهمیت انقلاب صنعتی چهارم در کشورهای توسعه‌یافته سخن گفت و اظهار کرد: امروزه بسیاری از نمایندگان بخش صنایع هنگام برنامه‌ریزی برای آینده تجاری از چهارمین انقلاب صنعتی یا به کلامی دیگر  در انقلاب صنعتی چهارم سخن می‌گویند. در این صنعت تلاش بر این است تا کارخانه‌های سنتی به کارخانه‌های هوشمند با کمترین اپراتورهای انسانی تبدیل شوند. این صنعت درحال حاضر در بخش نورد طراحی شده است. در ادامه هشتمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار، Dieter siuka، قائم مقام مدیرعامل و مدیرفروش شرکت پریمتالز در اروپا، کشورهای عضو CIS و خاورمیانه گفت: فرآیند ESP فرآیندی نامحدود است که تمامی ندارد که در آن آموزش کارگران و تکنسین‌ها از اهمیت بسزایی برخوردار است. وی افزود: این چرخه تولید شروع و خاتمه‌ای ندارد و یک فرآیند پیوسته است.