احیای دریاچه ارومیه بودجه نمی‌خواهد

به گزارش می متالز، با بحرانی شدن وضعیت دریاچه ارومیه تا کنون اظهار نظر های بسیاری در خصوص علل مرگ دریاچه ارومیه و راه حل های احیا آن مطرح شده است و چند ماهی است که صحبت از تامین اعتبارات چند هزار میلیاردی از طریق بودجه کل کشور و در این اواخر استفاده از منابع فاینانس سخن به میان می آید.

که آخرین خبر آن هم دخالت فائو و ورود ژاپنی ها به پروژه احیا دریاچه ارومیه است. اما هیچ کس نمی گوید که آب دریاچه ارومیه را از رود های طبیعی آن به او برگردانید و این بودجه های چند هزار میلیاردی را صرف همان پروژه هایی بکنید که آب دریاچه ارومیه را بی رحمانه از او گرفته اند. آبی را که بی رحمانه با دبی 6000 لیتر در ثانیه از او میگیرند.

دریاچه ارومیه هیچ مشکل ذاتی برای احیای خود ندارد و نیازی هم به ریخت و پاش های کلان برای احیا نخواهد داشت. کافی است این هزاران میلیارد را خرج تامین آب شرب تبریز کنیم تا زرینه رود و سیمینه رود با طبیعت همیشگی خود و بدون دخالت نوابغ مدیریت آب کشور دریاچه ارومیه را احیا کنند.

گرچه به نظر می رسد پروژه های غیر طبیعی پیشنهاد شده برای احیا دریاچه ارومیه منابع مالی ای را در دستور کار دارد که می تواند مطامع مافیای آب رسانی و سد سازی را تحریک کند. به همین دلیل نظریه پردازان احیا دریاچه ارومیه تلاش می کنند علت و راه حل بی هزینه احیا ی دریاچه ارومیه را از بیخ و بن ناگفته بگذارند و تلاش کنند پروژه های پیچیده و عجیبی را پیش بکشند که نیاز به تامین منابع هزاران میلیارد تومانی دارد.

اما مساله مهم این است که چه اقداماتی برای احیا دریاچه ارومیه انجام شده است که گفته می شود، شرایط این دریاچه رو به افول است و بهبودی حاصل نمی شود.

از مهم ترین عوامل خشک شدن دریاچه ارومیه می توان به رشد روز افزون استفاده از آبهای زیر زمینی در این حوضه اشاره کرد. علاوه بر این گفته می شود همچنان میزان زیادی از آب رودخانه هایی که به دریاچه ارومیه می ریزد، صرف مصارف شهری می شود که این امر هم عاملی شده است برای کاهش سطح آب دریاچه ارومیه. استفاده آب رودخانه های سیمینه رود و زرینه رود برای مصارف شهر در شهر های بالادست، باعث شده است ورودی آب دریاچه ارومیه به شدت کاهش یابد.

از این رو مهم ترین راهکاری که برای احیا این دریاچه در نظر گرفته می شود، این است که پروژه هایی برای انتقال آب به این دریاچه انجام شود. اما در کنار این راهکار، کنترل کشاورزی در اطراف دریاچه و کاهش برداشت آب از منابع زیر زمینی نیز در نظر گرفته شده است.

دولت نیز با تکیه بر این راهکار تلاش دارد تا با سرمایه گذاری مستقیم و جذب سرمایه، اقداماتی را برای انتقال آب به این دریاچه بحران زده انجام دهد. اما مساله ای که مطرح می شود این است که احیا این دریاچه چه میزان سرمایه نیاز دارد و این سرمایه را چه نهادی مدیریت خواهد کرد؟

ستاد احیا دریاچه ارومیه که در راس امور مربوط به این دریاچه قرار دارد مسئولیت بودجه بندی و مدیریت اقدامات مربوط را به عهده دارد.

نهمین جلسه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در همین راستا سه شنبه هفته گذشته با حضور معاون اول رئیس جهور و برخی دیگر از مسئولین مربوط برگزار شد.

اسحاق جهانگیری در خلال این جلسه با تاکید بر ضرورت اجرای دقیق مصوبات احیاء دریاچه ارومیه، گفت: همه دستگاه ها مکلف به اجرای دقیق و کامل این مصوبات هستند و اگر کسی از این مصوبات تخطی نماید باید پاسخگو باشد.

معاون اول رییس جمهور همچنین با اشاره به برخی گزارش ها درباره فعالیت برخی واحدهای تولیدی و صنعتی که در مغایرت با برنامه های احیا دریاچه ارومیه هستند، افزود: سازمان حفاظت محیط زیست هم در مرحله احداث و هم در مرحله بهره برداری از واحدهای تولیدی باید نظارت داشته باشد تا چنانچه عملکرد واحدهای تولیدی در مناطق غرب کشور که برخلاف مصالح دریاچه ارومیه باشد از ادامه فعالیت آنها جلوگیری گردد.

وی همچنین با تاکید بر ضرورت بکارگیری روش های نوین آبیاری که با بیشترین بازدهی و صرفه جویی در منابع آب همراه است، خاطر نشان کرد: لازم است در حوضه دریاچه ارومیه مقرراتی وضع شود تا پس از استفاده از روش های آبیاری نوین،‌ آب صرفه جویی شده برای توسعه کشت و زراعت و توسعه مصرف مورد استفاده قرار نگیرد.

جهانگیری از سازمان برنامه و بودجه کشور خواست در تخصیص اعتبارات نگاه ویژه ای به طرح ها و پروژه های مرتبط با احیاء دریاچه ارومیه داشته باشد و حتی المقدور اعتبارات این طرح ها را با اولویت تخیص دهد.

در این جلسه مقرر شد سازمان برنامه و بودجه نسبت به تخصیص منابع جدید مالی برای متقاضیان که قبلاً ‌از تسهیلات آبیاری نوین استفاده کرده اند به شرط امکان صرفه جویی و عدم توسعه مصرف و امکان رسیدن آب به دریاچه ارومیه اقدام نماید.

در این نشست همچنین مقرر شد 60 درصد اعتبار مصوب ماده 10 و 12 طرح نجات دریاچه ارومیه درسال 1396 تخصیص و پرداخت گردد.

در ادامه این جلسه تصمیمات دیگری نیز در راستای احیاء دریاچه ارومیه اتخاذ شد و مقرر گردید که به آنها پرداخته می شود.

دبیرخانه کارگروه موضوع اخذ تسهیلات مالی خارجی (فاینانس) برای احیاء دریاچه ارومیه را با هماهنگی وزارت امور خارجه مورد بررسی کارشناسی قرار دهد و نتیجه را به جلسه آینده ستاد گزارش نماید.

دبیرخانه کارگروه نسبت به اخذ تسهیلات مالی داخلی برای احیاء دریاچه ارومیه با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه اقدام کند.

سازمان حفاظت محیط ‌زیست مکلف شد با تامین اعتبار لازم از محل اعتبارات طرح نجات دریاچه ارومیه نسبت نصب و راه‌اندازی تجهیزات لازم برای نظارت آنلاین بر روی ایستگاه‌ های هیدرومتری شاخص ورودی آب به دریاچه ارومیه جهت ثبت و ضبط مستمر اطلاعات آب ورودی به دریاچه ارومیه تا پایان شهریور 1397 اقدام نماید.

وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی مکلف شدند اجرای تحویل حجمی آب ابتدای شبکه فرعی آبیاری و زه کشی پایاب سد مهاباد (با تامین اعتبار لازم از محل طرح نجات دریاچه ارومیه) را از ابتدای دوره آبیاری سال زراعی 97-1396 اجرایی نمایند.

وزارت نیرو مکلف شد نسبت به تشکیل کمیته مشترک مدیریت تحویل آب از سد سیلوه به دریاچه ارومیه با همکاری دبیرخانه کارگروه جهت اجرایی نمودن انتقال آب مصوب از این سد از ابتدای اردیبهشت 1397 به دریاچه ارومیه (پیرو بند 1 مصوبات شماره 31620 مورخ 1394/03/16 کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه) اقدام نماید.

دبیرخانه کارگروه مکلف شد با تشکیل کمیته نظارتی انتقال آب زاب جهت پیگیری اجرای دستور شماره 51892 مورخ 1396/05/01 رئیس محترم جمهور در خصوص طرح انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه با عضویت نماینده سازمان برنامه و بودجه و وزارت نیرو اقدام نموده و گزارشات سه ماهه از وضعیت اجرای پروژه به رئیس کارگروه (پیرو دستورات شماره 77191 مورخ 1396/06/28 و 79107 مورخ 1396/07/01 معاون اول محترم رئیس‌جمهور درخصوص طرح انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه) ارائه نماید.

اما نکته اینجا است که تا کنون چه میزان اعتبار برای احیا این دریاچه در نظر گرفته شده و چه اندازه ای از آن نیز پرداخت شده است؟

گفته می شود در چهار سال گذشته 2400 میلیارد تومان بودجه برای این دریاچه در نظر گرفته شده است که به گفته برخی مسئولین تا کنون درصد کمی از این بودجه چرداخت شده است.

ارقام ارائه شده توسط مسئولین از 20 درصد شروع شده و تا 40 درصد ادامه دارد. اما این نوسان در آمار ها به خودی خود می تواند پرسش های زیادی را ایجاد کند.

با این حال گفته می شود حدود 40 درصد از منابع در نظر گرفته شده تخصیص یافته است و 60 درصد دیگر نیز طبق تصمیم کارگروه نجات دریاچه ارومیه در آینده نزدیک پرداخت خواهد شد. علاوه بر این سوال دیگری نیز در این خصوص مطرح می شود که فاینانس برای احیا این دریاچه با چه توجیهی انجام خواهد شد. با وجود این که فائو مساله نجات دریاچه ارومیه را یک موضوع جهانی اعلام کرده است و تلاش دارد از یک سرمایه گذاری ژاپنی برای رسیدگی به این مهم استفاده کند، همچنان این سوال وجود دارد که سود دهی این فاینانس از چه منبعی تامین خواهد شد؟

اما گفته می شود بیشتر این سرمایه گذاری ها در زمینه های تحقیقاتی خواهد بود و بودجه اصلی را ایران باید تخصیص دهد. به باور برخی از کارشناسان احیا این دریاچه در حدود 20 هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد که تا کنون تنها ده درصد آن تصویب شده و کمتر از 4 درصد آن پرداخت شده است.

با این حال نکته اساس این است که تا کنون اقداماتی در زمینه احیا دریاچه ارومیه انجام شده است، اما همچنان نیاز به اقدامات جدی تری در این زمینه به شدت احساس می شود.

اما نکته اینجا است که از سال 73 متوجه کاهش سطح دریاچه ارومیه شدیم و در سال 93 ستاد احیا را تشکیل دادیم. یعنی باید بیست سال می گذشت و هشت متر کاهش سطح آب اتفاق می افتاد تا دست به کار شویم. با این حال هنوز امید هایی وجود دارد که اگر بودجه ها به موقع تخصیص داده شوند و مسئولین به درستی از آنها استفاده کنند، دریاچه ارومیه به شوره زاری خشک تبدیل نشود و آرام آرام به سطح آن افزوده شود.