آنچه کارگران باید درباره اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل بدانند

به گزارش می متالز، کارگران معدن زغال سنگ کرمان این روزها خواستار اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل که مربوط به افزایش دستمزدشان است، هستند. کارگران معدن چادرملو و بافق یزد نیز پیش‌تر توانستند با پیگیری های خود شرایط کار بهتری را برای خودشان رقم بزنند تا جایی که امروز این کارگران نسبت به دیگر معادن دستمزد به نسبت بالاتری دارند.

اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل برای جلوگیری از بهره‌کشی

اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل در ماده ۴۸ قانون کار لازم‌الاجرا است. بر اساس این ماده؛ «به منظور جلوگیری از بهره‌کشی از کار دیگری وزارت کار و امور اجتماعی موظف است نظام ارزیابی و طبقه‌بندی مشاغل را با استفاده از استاندارد مشاغل و عرف مشاغل کارگری در کشور تهیه نماید و به مرحله اجرا درآورد.» اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل یکی از مهم‌ترین دلایل اعتصابات معادن زغال سنگ کرمان است. این دغدغه مشترک کارگران بیش از ۷ معدن در کرمان است.

بهرام حسنی نژاد (فعال کارگری و کارگر پیشین معدن چادرملوی یزد) یکی از کارگرانی است که تجربیات زیادی از همین مطالبه‌گری‌ها در چادرملوی یزد دارد. این فعال کارگری معتقد است که بحث دستمزد در ایران یک مسئله عمومی برای کارگران است که به سیاست عمومی تعیین دستمزد در بستگی دارد. بنابراین خواسته کارگران معدن زغال سنگ کرمان را نباید جدا از مسئله عمومی دستمزد تحلیل کرد. 

حسنی‌نژاد اظهار داشت: دستمزد تعیین شده توسط شوریعالی کار به هیچوجه با واقعیت‌های معیشت کارگران تناسب ندارد. در طول سال‌های گذشته سیاست عمومی دولت، ارزان‌سازی نیروی کار کارگر بوده است. در هیچ سالی واقعیت‌های معیشتی زندگی کارگران در تعیین دستمزد مورد توجه قرار نگرفته و حتی ماده ۴۱ قانون کار مغفول مانده است. در دوران جنگ هیچ افزایش دستمزدی رخ نداد. در سال‌های بعد هم همواره دستمزد کارگران کمتر از تورم واقعی تعیین شد. 

وی افزود: اعتراض امروز کارگران معدن زغال سنگ کرمان را نباید جدا از این سیاست عمومی دید. حداقل دستمزدها آنقدر کم است که حداقل‌بگیرانِ زغال سنگ کرمان برای امرار معاش معقول‌تر مجبور هستند برای اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل چانه‌زنی و اعتراض کنند. واقعا درست نیست که تورم ۴۱ درصد باشد اما در افزایش دستمزد فقط به ۲۱ درصد بسنده شود. 

تجربه معدنچیان چادرملو در اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل

این فعال کارگری خاطرنشان کرد: کارگران معدن مظلوم‌ترین کارگران ایران هستند. آنها سخت‌ترن شرایط کار را دارند و تحت سخت‌ترین قواعد در محیط شغلی کار می‌کنند. عنوان شغلی خیلی از کارگران معدن در لیست بیمه طوری رد می‌شود که مشمول سختی کار نشوند. کارگر معدن از حیث ساعات کاری باید ۶ ساعت در روز کار کند اما این قانون نیز از سوی بسیاری از کارفرمایان به درستی اجرا نمی‌شود. 

او ادامه داد: در ماده ۳۶ قانون کار مزد ثابت تعریف شده است که عبارت است از مجموع مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل. بر اساس تبصره ۱ همین ماده در کارگاه‌هایی که دارای طرح طبقه‌بندی و ارزیابی مشاغل نیستند منظور از مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل، مزایایی است که بر حسب ماهیت شغل یا محیط کار و برای ترمیم مزد در ساعات عادی کار پرداخت می‌گردد. از قبیل مزایای سختی کار، مزایای سرپرستی، فوق‌العاده شغل و غیره. اما بر اساس تبصره ۲ ماده ۳۶ قانون کار؛ در کارگاه‌هایی که طرح طبقه‌بندی مشاغل به مرحله اجرا درآمده است، مزد گروه و پایه، مزد مبنا را تشکیل می‌دهد و مزایای رفاهی و انگیزه‌ای از قبیل کمک هزینه مسکن، خواربار و کمک عایله‌مندی، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزو مزد ثابت و مزد مبنا محسوب نمی‌شود.

حسنی‌نژاد تصریح کرد: ما در چادرملو در رابطه با اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل توانستیم این مطالبه را محقق کنیم. برای اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل باید ضرایب ریالی در نظر گرفته شود و در پایه حداقل دستمزد در آن معدن یا کارگاه ضرب شود. وقتی دستمزد پایین باشد، ضریب ریالی هم کم‌ می‌شود. به هر حال مقدار حداقل دستمزد نقش مهمی در مبلغی دارد که در اثر اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل به دستمزد کارگران افزوده می‌شود. 

این فعال کارگری معدن چادرملوی یزد تصریح کرد: ما و بافقی‌ها مدت طولانی برای این مسئله دست از کار کشیدیم و محکم ایستادیم تا تا طرح طبقه‌بندی مشاغل که الزامی قانونی هم هست، اجرا شود. البته اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل در معادن بافق و چادرملو نیز تمام و کمال نبود. خوشبختانه در چادرملو کارگران زیرمجموعه آسفالت طوس و چند جای دیگر این مطالبه را گرفتند اما در شرکت‌های پیمانکاری مجاور همچنان کارگران برای اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل تلاش می‌کنند. 

او ادامه داد: اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل نیاز به اقدام کارفرما و دولت دارد. بر اساس تبصره ۱ ماده ۴۹ قانون کار؛ تبصره ۲- صلاحیت موسسات و افرادی که به تهیه طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل در کارگاه‌ها می‌پردازند باید مورد تایید وزارت کار و امور اجتماعی باشد. در عین‌حال طبق ماده ۴۸ قانون کار تهیه و اجرای نظام ارزیابی و طبقه‌بندی مشاغل را با استفاده از استاندارد مشاغل و عرف مشاغل کارگری در کشور، «وظیفه» دولت است. به این معنا حال که طرح طبقه‌بندی مشاغل برای بیش از ۳۵۰۰ کارگر معدن کرمان اجرا نشده است، پس باید گفت که وزارت کار و امور اجتماعی وظیفه‌ای که ماده ۴۸ قانون کار بر دوش آن گذاشته انجام نداده است. 

اولین دستاورد معدنچیان زغال سنگ کرمان در این ایام

تاکنون کارگران معدن زغال سنگ کرمان در اعتراضات خود این دستاورد را داشته‌اند که وظیفه اجرای ماده ۴۸ را به عهده دولت و کارفرما گذاشته‌اند و این قانون در مرحله اجرا قرار گرفته است اما اینکه مبالغ دقیقاً چقدر است، محل اختلاف است. جای بسی تاسف دارد که در مورد سه منطقه معدنی بزرگ کشور که هر کدام بیش از ۲ هزار کارگر را تحت پوشش خود دارند، قرار گرفتن ماده ۴۸ قانون کار مبنی بر طبقه‌بندی مشاغل تنها با اعتراضات کارگران همراه بوده است. این امر نشان از اهمال وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی در اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل در مورد کارگران معدن دارد. 

در مرحله بعدی شیوه اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل است که به نظر می‌رسد در حال حاضر در آن اختلاف ایجاد شده است. سامان مرتاض (مدیرعامل شرکت زغال سنگ کرمان) این اختلاف نظر کارگری و کارفرمایی را اینطور توضیح داد: کارگران می‌خواهند از این بابت نفری یک میلیون تومان دریافت کنند؛ درحالیکه طرح طبقه‌بندی مشاغل با بازنگری صورت گرفته توسط بهترین متخصص طبقه‌بندی مشاغل ایران، یعنی آقای دکتر «احمد اثنی‌عشری» در دستور اجرا قرار گرفته است. بر این اساس، به دستمزد هر کارگر ۵۳۰ هزار تومان، اضافه می‌شود. 

در کارگاه‌های مختلف طرح طبقه‌بندی مشاغل توسط موسسات مشاور فنی ارزیابی مشاغل یا کارشناسان مورد تایید کارفرما محاسبه می‌شود اما موارد متعددی ازجمله در چادرملوی یزد نیز پیش آمده که کارگران با نحوه اجرای طرح‌طبقه‌بندی مشاغل مشکل دارند. به این دلیل که اغلب این موسسات و مشاوره‌ها طرح را به نفع کارفرما محاسبه می‌کنند. 

درباره مذاکرات طرح طبقه‌بندی، کارگران زغال سنگ کرمان چه باید بکنند؟

حسنی نژاد که تجربه مذاکره در چادرملوی یزد برای اجرای طبقه‌بندی مشاغل را دارد، در این رابطه تصریح کرد: بحث طبقه‌بندی مشاغل یک مهارت مذاکره‌ای است که باید با پشتوانه و اراده و اتحاد کارگران همراه باشد. خیلی مهم است که کارگران و نمایندگانی که در طی اعتراضات به مذاکره با کارفرما و دولت می‌فرستند اطلاعات دقیقی درباره محاسبه طرح طبقه‌بندی مشاغل داشته باشند. خوشبختانه در این زمینه کتاب‌های مختلفی نیز تدوین شده که خوب است برادران ما در کرمان بخوانند و با اطلاعات کامل در این جلسات شرکت کنند. 

وی افزود: ما کارگران نمی‌توانیم به مشاوره‌های موسسات مشاوره فنی ارزیابی مشاغل اعتماد کنیم. بهتر است که خودمان بخوانیم و خودمان به کار بگیریم تا منافعمان پایمال نشود. کارگران امکانات خوبی دارند و برنامه منسجم و مشخصی لازم دارند. برای منسجم شدن باید این اتحاد را در قالب تشکل مستقل به دست بیاورند و تقسیم کار کنند. اینجا پای قدرت کارگران در میان است. 

این فعال کارگری تصریح کرد: اینکه از کارفرما بخواهیم حق مان را بدهد به این شکلی که کارگران معدن زغال سنگ کرمان انجام می‌دهند، در قالب طبق ماده ۱۴۲ قانون کار قرار می‌گیرد. در ماده ۱۴۲ قانون کار آمده است که در صورتی که اختلاف نظر در مورد مواد مختلف این قانون و یا پیمان‌های قبلی و یا هر یک از موضوعات مورد درخواست طرفین برای انعقاد پیمان جدید، منجر به تعطیل کار ضمن حضور کارگر در کارگاه و یا کاهش عمدی تولید از سوی کارگران شود هیات تشخیص موظف است بر اساس درخواست هر یکی از طرفین اختلاف یا سازمان‌های کارگری و کارفرمایی، موضوع اختلاف را سریعاً مورد رسیدگی قرار داده و اعلام نظر نماید. 

الان بهترین فرصت معدنچیان کرمان برای متشکل شدن است

وضعیت فعلی کارگران معدن زغال سنگ کرمان در قالب این ماده قانونی قرار می‌گیرد که اختلاف در پیمان‌ها منجر به تعطیل کار ضمن حضور کارگر در کارگاه یا کاهش عمدی تولید از سوی کارگران شده است. طرح طبقه‌بندی مشاغل در واقع یک بحث مذاکره‌ای و توافقی است. ما باید مشاوره‌های تحت نفوذ کارفرمایی را کنار بگذاریم و منفعت خودمان را در نظر بگیریم. 

حسنی‌نژاد به یکی از موارد تلاش‌های کارگران معدن چادرملو در بحث مرخصی کارگران اشاره کرده و گفت: طبق ماده ۶۹ قانون کار دو مدل مرخصی وجود دارد. ما کارگران معدن به این دلیل که کار مداوم داریم، چند روز کار می‌کنیم و چند روز مرخصی دارین. در چادرملو ما ۲۴ روز در ماه کار می‌کردیم و ۶ روز مرخصی می‌گرفتیم. درحالیکه به مرخصی ما باید ضریب بگیرد و عدد بزرگ‌تری است. ما تلاش کردیم و مطالبه کردیم و در نهایت موفق شدیم که ۲۰ روز کار و ۱۰ روز مرخصی را برای خودمان محقق کنیم و این تبدیل به معرف و مزایا در چادرملو شده است. 

این فعال کارگری تصریح کرد: برادرمان ما باید راه و چاه قانون را به دقت بدانند. البته خیلی از موارد قانونی در کشور ما اجرا نمی‌شود اما باید راه و چاه مطالبه‌گری را بدانیم. به ویژه که وقتی قانون حقی به کارگران می‌دهد باید آن را بگیریم. باید توجه داشت که آنچه در قانون آمده است، حداقل‌های حمایتی است و اجرای آن ضروری است. اگر وزارت‌ تعاون، کار و رفاه اجتماعی از کارگران در چنین شرایطی حمایت می‌کرد و مطالبات آنها بدون اعتراض محقق می‌شد، کار به اینجا نمی‌کشید. 

این فعال کارگری معتقد است که الان بهترین شرایط برای کارگران است که بر اساس حقوق قانونی و حقی که مقاوله‌نامه‌های بین‌المللی کار به آن‌ها داده برای ساختن تشکل کارگری مستقل اقدام کنند. آنها می‌توانند در این روزها انتخابات برگزار کنند و افرادی از بهترین و دلسوز‌ترین و فداکارترین نمایندگان واقعی‌شان را انتخاب کرده و حق نمایندگی به آنها بدهند و در این رابطه هیچ ممنوعیتی وجود ندارد و آنها به راحتی می‌توانند مجمع عمومی برگزار کنند. در چادرملو کارگران باور دارند که از طریق متشکل و متحد شدن می‌توانند حق و حقوق خود را بگیرند. 

معدنچیان زغال سنگ کرمان در ایام شیوع کرونا در شرایط سخت کار می‌کنند، بیشتر ساعات عمرشان دوده سیاه در چهره دارند؛ در عمق هولناک زمین منابع طبیعی و ثروت را بیرون می‌کشند و سود نصیب کارفرمایان می‌کنند؛ کارگرانی که در صف اول مرگ ناشی از کار قرار دارند، آیا آنها نباید در صف اول پاسخگویی دولت قرار بگیرند؟