نگرانی از محدودیت ظرفیت ریلی

به گزارش می متالز، براساس آنچه نقشه راه صنعت فولاد کشور است ایران در حال حاضر رتبه ۱۴ تولید فولاد جهان است و باید برای رسیدن به ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام تا افق ۱۴۰۴ حدود ۱۶۰ میلیون تن سنگ‌آهن تولید کند؛ حال آنکه این حجم از تولیدات برای انتقال نیازمند سیستم انتقالی ایمن با ظرفیت بالا هستند که راهکاری جز مسیر ریلی بر آن متصور نیست.

هفته گذشته وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس سازمان توسعه و نوسازیمعاون و صنایع معدنی در همایش فولاد ایران از محدودیت ظرفیت ریلی کشور برای حمل‌و‌نقل تولیدات فولادی و معدنی ابراز نگرانی کردند. به‌نظر می‌رسد با توجه به حجم بالای سرمایه‌گذاری در صنعت فولاد و معدن دیگر وقت آن رسیده تا پیش از زمینگیر شدن این محصولات به‌دلیل نبود ظرفیت کافی برای انتقال از طریق ریل، چاره‌ای اندیشیده شود. پیش‌تر نیز محمدزاده، مدیرعامل شرکت راه‌آهن گفته بود در سال ۱۴۰۴ باید ۲۲۴ میلیون تن ماده معدنی در کشور حمل شود و اگر با روند فعلی پیش ‌برویم، تنها یک‌سوم این میزان ماده معدنی قابل ‌حمل از طریق ریل خواهد بود و بقیه آن باید از طریق حمل جاده‌ای جابه‌جا شود. محمدزاده با بیان اینکه در حال‌حاضر وضعیت ساخت جاده و آزادراه در کشور مناسب نیست و باید حمل‌ونقل ریلی توسعه یابد، افزود: سهم راه‌آهن از دریافتی‌های تعرفه‌ای در سال ۹۲ بالغ بر۴۱ درصد بوده و این رقم در حال حاضر به ۲۸ درصد رسیده است.

چالش ترانزیت فولاد

وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در همایش فولاد ایران، ظرفیت ترانزیتی کشور را یکی دیگر از چالش‌های صنعت فولاد عنوان کرد و افزود: ظرفیت ترانزیت فولاد کشور با حمل‌ونقل ریلی ۲۸ میلیون تن است، این ظرفیت در افق ۱۴۰۴ باید به ۱۱۰ میلیون تن برسد و باید ظرفیت حمل فولاد روی ریل را تا ۵ برابر افزایش دهیم که کمیته مشترکی نیز برای نیل به این موضوع در وزارت صنعت، معدن و تجارت تشکیل شده است.  به گفته شریعتمداری در افق ۱۴۰۴ حدود ۴۲۰ میلیون تن بار صنعتی روی جاده‌ها خواهیم داشت که به سرمایه‌گذاری ۵/ ۴ میلیارد یورویی برای این منظور نیاز داریم و باید شرایط لازم را برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در این موضوع فراهم کنیم.

حمل‌ونقل ریلی، نگرانی جدید

رئیس سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران نیز در این همایش با بیان اینکه تا ۱۰ ماه پیش نگران تامین آب برخی طرح‌های فولادی بودیم، گفت: در حال حاضر مشکل اصلی، محدودیت ظرفیت حمل‌ونقل ریلی برای صنایع معدنی است. مهدی کرباسیان با اشاره به حضور معاون‌اول رئیس‌جمهوری در معدن سنگ‌آهن سنگان طی یک ماه گذشته گفت: قرار است ۱۲ تا ۱۳ میلیون تن محصول معدنی از سنگان به وسط کشور جابه‌جا شود که این رقم در سال ۹۸ به ۲۲ میلیون تن می‌رسد. این در حالی است که ظرفیت جاده برای جابه‌جایی بار حدود ۸ میلیون تن است و این مساله یکی از چالش‌های جدی به‌حساب می‌آید که باید حل شود.

زمینگیری فولاد بدون حمل‌و‌نقل ریلی

در سال‌های اخیر با رشد تولید فولاد در کشور خوشبختانه سرمایه‌گذاری‌‌های زیادی در این حوزه صورت گرفته است، اما متاسفانه هنوز اتصال ریلی قوی و منظمی برای این بخش وجود ندارد و پیش‌بینی می‌شود این موضوع به گره‌ای بزرگ در آینده‌ای نه‌چندان دور برای تولیدکنندگان فولاد و سنگ‌آهن کشور و برخی محصولات دیگر بدل شود؛ چراکه نقل و انتقال این حجم بار نه‌تنها در توان جاده نیست، بلکه صرفه اقتصادی نیز به‌دنبال ندارد. بر کسی پوشیده نیست که حمل‌و‌نقل ریلی الزام توسعه پایدار فولاد در کشور است، فولادسازان کشور در آینده‌ای نزدیک چاره‌ای جز این نخواهند داشت که برای حمل‌و‌نقل انبوه و ارزان محصولات خود از سیستم ریلی استفاده کنند؛ چراکه اگر راهی جز این را برگزینند در مدت زمان کوتاهی زمینگیر خواهند شد و از بازارهای رو به رشد منطقه عقب خواهند ماند.

از دیگر سو، در حالی که اسناد بالادستی کشور بر توسعه صنعت ریلی در ایران تاکید دارد، بررسی حمل‌ونقل مواد معدنی در پنج سال گذشته نشان می‌دهد که حدود ۲۰ میلیون تن از مواد معدنی تولیدشده در کشور از طریق ریل حمل شده و مابقی از مسیر جاده بوده است که البته با تغییر سیاست‌های راه‌آهن مبنی‌بر ارزان کردن قیمت حمل بار برای بخش‌های فولادی، سهم راه‌آهن از حمل بار مواد معدنی در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده است.

برنامه‌ریزی فولاد کشور دستیابی به تولید ۵۰ میلیون تن فولاد خام در کشور است و با توجه به تولید این میزان فولاد در کشور، مجموعا ۱۱۵ میلیون تن مواد اولیه باید حمل شود که اگر محصولات فولادی نیز به این میزان اضافه شود، به این معنا است که کشور باید امکان حمل‌و‌نقل ۱۶۵ میلیون تن مواد اولیه در کشور تا سال ۱۴۰۰ را داشته باشد تا اهداف برنامه فولاد محقق شود. بررسی کارشناسان نشان می‌دهد امکان انتقال چنین حجم حمل‌و‌نقل باری از طریق جاده قطعا میسر نیست، بنابراین اگر تکیه تمام حمل‌و‌نقل فولاد کشور بر حمل‌و‌نقل جاده‌‌ای باشد قطعا نقطه‌ضعف اساسی خواهد بود که در آینده‌ای نزدیک ایران را از قافله فولادجهان حذف خواهد کرد و فولادسازان ایرانی دیگر توان رقابت با فولادسازان دنیا را نخواهند داشت. در حالی که به‌نظر می‌رسد این روزها ضرورت وجود حمل‌و‌نقل ریلی و افزایش ظرفیت این بخش نیز بر فعالان این حوزه به روشنی عیان شده است.

براساس آنچه در گذشته از سوی راه‌آهن جمهوری اسلامی مطرح شده است، اگر بخواهیم سهم فعلی ۲۰ میلیون تنی راه‌آهن از حمل بار را به ۱۰۰ میلیون تن در سال ۱۴۰۰ برسانیم باید ۵ برابر وضعیت فعلی، ریل در کشور داشته باشیم تا فولادسازان بتوانند به حیات و صادرات محصولات خود ادامه دهند. وی ادامه داد: صنعت ریلی در ایران نیازمند سرمایه‌گذاری ‌۱۵ هزار میلیارد تومانی‌ برای دستیابی به شبکه ریلی منسجم و خصوصی برای بخش فولاد و معدن است که در صورت عدم تحقق این سرمایه‌گذاری، صنعت فولاد ایران نیز در سال‌های آینده زمینگیر می‌شود.

موضوع اصولی نبودن اتصالات و خطوط فرعی در قطب‌های صنعتی فولاد و معدن و عدم اتصال این مسیر به راه‌آهن از دیگر مشکلات این بخش است. به‌نظر می‌رسد برای برون‌رفت از این مشکلات راهکارهایی وجود داشته باشد که پیش‌تر نیز به اشکال مختلف مطرح شده است. از جمله این راهکارها می‌توان به کمک به تامین مالی به‌منظور توسعه زیرساخت کشور، تعیین عوارضواردات برای مصرف‌کننده که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت باید انجام شود و همکاری فولادسازان با صنایع پایین‌دستی و تاسیس شرکت‌های ریلی برای حمل‌و‌نقل محصولات، اشاره کرد.