سدی که بر سر شرکت «واله» خراب شد

به گزارش می متالز، این یک رای مقدماتی دادگاه است که در پی شکایت دادستان‌های ایالت میناس جرایس علیه شرکت معدنی واله صادر شده است. دادستان‌های این ایالت علیه شرکت واله شکایت کرده‌ بودند که اقدامات کارمندان واله مانع از فعالیت‌های بازرسی در مجتمع سد باطله شده است.

پیش از این، آژانس ملی معادن برزیل اسنادی را منتشر کرده بود که نشان می‌داد شرکت واله از ریسک فروپاشی این سد مطلع بوده است و اطلاعاتی را که می‌توانست از فروپاشی این سد باطله جلوگیری کند، مخفی نگه داشته بودند. علاوه بر این، ۱۳ کارمند و بازرس ایمنی این شرکت در رابطه با فروپاشی این سد مجرم شناخته شده‌اند.

لیندسی تیولند بوکر، بنیان‌گذار و مدیر اجرایی بانک اطلاعاتی اتفاقات معادن در جهان اظهار کرد: «به احتمال زیاد برای خسارت‌های واقعی ناشی از فاجعه سد برومادینیو، دولت تا ۲ میلیارد دلار درخواست می‌کند. بهتر است این غرامت در اسرع وقت و بدون تاخیر بیشتر پرداخت و از آسیب‌دیدگان نیز دلجویی شود.» وی گفت: «دولت، سرمایه‌گذاران، وام‌دهندگان و کارگران معدن هر یک به نوعی شرایط را برای فروریختن این سد فراهم کردند و همه عوامل مقصر هستند. پرداخت این‌گونه خسارت‌ها در خصوص اقدامات پیشگیرانه در موسسات و بخش‌های مربوطه در آینده موثر خواهد بود.»

بوکر پیش‌بینی‌ می‌کند که شکایت‌های جداگانه دولت برای این خسارت می‌تواند این رقم را به ۲ میلیارد دلار آمریکا برساند.

دیوید چمبرز، ژئوفیزیست و رئیس مرکز علمی در مشارکت‌های عمومی گفت: «تاوان فرو ریختن سد باطله، زندگی‌هایی است که از دست رفته‌اند، اما همان‌طور که شاهد هستیم هزینه‌های مالی و زیست‌محیطی باعث تغییر مهم و اساسی در روند مدیریت امکانات و تجهیزات دفع زباله‌های معدنی خواهند شد.»

در این تغییرات احتمالی باید ایمنی به عنوان یک اصل در طراحی، ساخت و بهره‌برداری در اولویت قرار داده شود. در این صورت است که هرگونه از دست دادن احتمالی زندگی، یک فاجعه تلقی خواهد شد. این تغییرات باید شرکت‌های معدنی را مجاب کند که از بهترین فناوری‌های موجود برای ساخت سدهای باطله استفاده کنند و از ایجاد تاسیسات چنین سدهایی بلافاصله در بالادست مناطق مسکونی و فعالیت سدهای بالادست در معادن جدید ممانعت کنند و سدهایی را که در حال حاضر در بالادست موجود هستند تعطیل کنند.

سدهای باطله به منظور انباشت آوارها و ضایعات حاصل از پردازش سنگ معدن، رسوب‌گیری و ذخیره پساب‌های حاصل  از شرکت‌های معدنی ساخته و طراحی می‌شوند. این سدها برای این ساخته می‌شوند که تا ابد بتوانند پابرجا بمانند در حالی که عوامل بسیاری موجب شده است در سال‌های اخیر خسارات جبران‌ناپذیری بر اثر مشکلاتی که برای سدهای باطله پیش آمده است باعث تخریب و آلودگی محیط‌زیست شوند. یکی از موضوعاتی که در این سدها مطرح می‌شود باطله‌های معدنی است که حجم قابل توجهی آب به همراه دارد که نگهداری و محافظت از این سدها را مخاطره‌آمیز می‌کند پس اهمیت و جایگاه کنترل این حجم از آب‌ها، آلودگی‌ها و پساب‌های چنین سدهایی بسیار حائز اهمیت است. بنابراین لازم است سدهای باطله با دقت و ضریب اطمینان بالایی طراحی، ساخته و کنترل شوند، چرا که در صورت تخریب سد باطله، محیط‌زیست پایین دست آلوده شده و چه‌بسا حیات و سلامت انسان و محیط‌زیست در آن ناحیه در معرض خطر جدی قرار گیرد.

در واقع راهکارهایی همچون زدن سدهای باطله چندگانه، کنترل حجمی باطله‌های پشت سد و طراحی‌های ایمن‌تر می‌تواند خطرات احتمالی را کم کند.

باطله‌های معدنی به شیوه‌های مختلفی انبار می‌شوند. در یکی از رایج‌ترین شیوه‌ها، خاکریزهایی برای نگهداری باطله‌ها ایجاد می‌کنند. با افزایش حجم این پسماندها که در پشت سد ایجاد شده، مرحله دیگری از خاکریزی انجام می‌شود تا ارتفاع سد افزایش یابد. در این شیوه لایه‌های مختلف خاکریزی به صورت پلکانی و به داخل سد باطله انجام می‌شود.

سد ۱ واله در مجتمع معدنی سنگ آهن «کورگو دو فژائو»  که در ایالت میناس جرایس در جنوب شرقی برزیل برای ذخیره ضایعات معدنی تعبیه شده بود، یک سد بالادست بود که پس از فرو ریختن، گل‌رود پهناوری به سوی روستاهای فرودست به راه افتاد. بر اثر جریان سهمگین گل و لای، بسیاری از ساختمان‌ها ویران و ۲۵۹ نفر جان خود را از دست دادند و ۱۱ نفر هنوز جنازه‌هایشان پیدا نشده است. این حادثه به رهاشدن میزان زیادی زباله‌های سمی نیز منجر شد.  

دولت برزیل پس از فروپاشی سد واله ۱ فعالیت سدهای بالادستی را ممنوع کرد.