یک میلیون و هفتصد و پنجاه هزار کیلومتر خطی در اولویت برداشت ژئوفیزیک هوایی قرار دارد

به گزارش می متالز، فعال سازی معادن کوچک و توسعه اشتغال و بهره وری، تجمیع دپوهای موجود و برندسازی محصولات با لحاظ نمودن استانداردهای کنترل کیفی با هدف تامین منابع مالی پایدار معادن، ارتقاء سطح دانش معدنکاری کشور با افزایش آموزش و توسعه میزان تولید در معادن نیمه فعال با تامین بازار مطمئن محصول از جمله اهداف کلان طرح احیای معادن کوچک و متوسط اعلام شده است.

سازمان زمین شناسی در خصوص احیای معادن کوچک و توسعه سرمایه گذاری در این حوزه چه اقداماتی می تواند انجام دهد؟

اکتشافات معدنی طیف وسیعی از فعالیت‌ها و فرایندها را در برمی‌گیرد که هریک از این مراحل با توجه به وابستگی طولی به یکدیگر در میزان سرمایه‌گذاریهای حلقه‌های پسین بسیار موثر هستند. اکتشاف به لحاظ وابستگی شدید به تکنولوژی و منابع مالی در دسترس و همچنین وابستگی شدید به حلقه‌های پیشین خود، همواره با ریسک مالی مواجه است.
زنجیره‌ی فعالیت‌های معدنی از اکتشاف آغاز و با کانه آرایی و تبدیل مواد معدنی به محصول به پایان می‌رسد که این زنجیره در درون خود شامل حلقه‌های مختلفی است. سازمان زمین شناسی با توجه به وظیفه حاکمیتی خود می تواند در خصوص کشف ذخائر جدید و عمق بخشیدن به اکتشاف (کشف ذخائر پنهان) از طریق روشهای نوین اکتشافی همچون ژئوفیزیک هوائی منجر به کاهش ریسک و افزایش ذخائر در این مناطق شود و به نوعی توجه سرمایه گذاران را در این بخش جلب نماید.
از سویی دیگر این سازمان باتوجه به نیروی متخصص و کارآمد و تجهیزات لازم اکتشافی و تیمهای کامل عملیاتی با پشتیبانی مناسب و اقتصادی درمراکز استانهای معدن خیز و مستعد کشور، توان اکتشاف سطحی و مطالعات تحت الارضی از جمله ژئوفیزیک و حفاری را باحداقل هزینه و در حداقل زمان لازم دارد و از دیگرمزیتهای سازمان، دارابودن اطلاعات فراوان در سازمان مرتبط با این معادن است که در اکتشاف آنها تسریع خواهدشد.
از طرفی در روزهای اخیر تفاهم نامه سه جانبه ای برای فعال نمودن معادن متروکه میان وزارت صمت، ایمیدرو و میدکو با همکاری خانه معدن در حضور مقام عالی وزارت امضاء شد. سازمان زمین شناسی در این خصوص می تواند در امر اکتشافات عمیق و اکتشاف سایر عناصر در باطله معادن به کمک آید.

ارزیابی شما از اکتشافات معدنی و زمین شناسی در بخش زغال سنگ با توجه به کمبود این ماده معدنی چیست؟

اکتشاف زغال سنگ و توجه به آن از سالهای دور (1341 و قبل از آن) در دستورکار مدیریت اکتشاف سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی قرار داشته است، اما با توجه به رشد صنعت ذوب آهن و فولاد و نیاز مبرم این بخش به زغال تقریبا کلیه معادن کشور به این بخش واگذار شد و اکتشاف این ذخائر به عهده بخشهای فولادی قرار گرفته است. آنچه که پیش رو داریم با توسعه صنعت فولاد در کشور و نیاز مبرم به زغال در حال حاضر و اینده، لازم است طرح اکتشاف زغال به روش های نوین و روز دنیا در کشور انجام شود. با استفاده از تجربیات کسب شده در طی سالیان دور و نزدیک و داده های موجود، به سفارش صنعت فولاد کشور و پس از تعیین متولی اکتشاف در این بخش، موضوع با جدیت بیشتر در دستور کار قرار گیرد. نکته مهم دیگر در بخش زغال، مشکل استخراج آن است.
در واقع با توجه به واگذاری این بخش به شرکتهای فولادی، کمتربخشی بجز شرکتهای فولادی وذوب آهن وارد این عملیات اکتشاف و استخراج شده اند. درسالهای اخیر بخش خصوصی اقدام به اکتشاف وتجهیز در طبس داشته اند و نتایج مناسبی گرفته اند. براساس گزارشات ایشان وسایر کارشناسان، پتانسیل زغال در اطراف پروده طبس،کرمان، البرز و بخش کمی درخراسان رضوی وجود دارد که بسیاری ازآنها معادن متروکه هستند که در۴۰ سال گذشته فعالیتی درآنها انجام نشده و نیاز به اکتشاف سیستماتیک و احیا مجدد دارند.

سازمان چه اقداماتی در خصوص قعالیتهای زمین شناسی ژیوفیزیک هوایی و کشف حوزه های جدید در دولت یازدهم و دوازدهم انجام داده است؟

در فرایند اکتشاف، تهیه اطلاعات پایه زمین شناسی و اکتشافی، پی‌جویی، اکتشاف مقدماتی و اکتشاف تفصیلی جای دارند که شناخت صحیح هریک از این حلقه‌ها در پیشبرد کل فعالیت‌های معدنی موثر هستند.
تهیه و تکمیل اطلاعات پایه و تهیه بانک جامع اطلاعات معادن در واقع به عنوان اولین حلقه در چرخه انجام مطالعات زمین شناسی و اکتشاف مطرح می باشد. بطوریکه عدم توجه کافی و به موقع به این بخش آثار منفی خود را در تمام حلقه¬های پایین دستی این چرخه به جای خواهد گذاشت و بهره‌وری دیگر بخش‌ها نیز دچار مشکل خواهد نمود. از این رو میزان سرمایه‌گذاری در بخش معدن شامل سرمایه‌گذاری در بخش تهیه اطلاعات پایه، اکتشاف و بهره‌برداری است که باید بخشی از آن توسط دولت و بخش دیگر توسط بخش خصوصی صورت گیرد. بررسی وضعیت این بخش در برخی از کشورهای منتخب و مقایسه آن با ایران اهمیت سرمایه¬گذاری در این بخش را آشکارتر خواهد نمود.
تهیه نقشه های زمین شناسی و برداشت داده های ژئوفیزیک هوائی در کنار اکتشاف جزء لاینفک وظایف حاکمیتی سازمان بعنوان متولی تولید کننده اطلاعات پایه می باشد با این تفاوت که با گذشت زمان این برداشت ها با مقیاس های بزرگتر و دقت بیشتر بصورت ملی صورت می گیرد. این مهم در طی سالیان گذشته از مقیاس های 1:1000000 و کوچکتر به 1:250000، 1:100000 در زمین شناسی تبدیل شده نقشه های با مقیاس دویست و پنجاه هزارم کل کشور تهیه شده است و نقشه های یک صد هزارم کل کشور بجز برخی مناطق مرزی و کویری نیز تهیه شده است. و در حال حاضر در مرحله تهیه نقشه های زمین شناسی 1:25000 به سر می برد که منجر به تولید داده های زمین شناسی با بیشترین دقت و کیفیت است. حدود 1200 نقشه یک بیست و پنج هزارم در اولویت اول برای تهیه قرار گرفته است که بطور عمده مناطق شهری در حال توسعه و یا مناطق معدنی است. اما در واقع درصورت تامین منابع اعتباری، حدود ۱۱۰۰۰ یرگ نقشه یک بیست و پنجاه هزارم برای کشورایران نیازاست که با استفاده از شرکتهای مشاور، دانشگاهها و فارغ التحصیلان جوان و با نظارت متخصصین سازمان زمین شناسی، میتوان به این مهم دست یافت و حجم مناسبی از اشتغال را ایجاد کرد.
این مطلب در ارتباط با ژئوفیزیک هوائی و برداشتهای آن نیز صدق می کند. نقشه های ژئوفیزیک هوایی که بعنوان مرحله اولیه و گام اساسی در فرآیند اکتشاف محسوب می شود و اصلی ترین لایه جهت شناسایی ذخایر پنهان محسوب می شود، تقریبا در میان راه هستیم و بایستی با تامین بودجه مناسب و بموقع نسبت به تکمیل و پوشش سراسری ژئوفیزیک هوایی اقدام کرد. با پردازش داده های موجود زمین شناسی و اکتشافی، حدود 1750000 کیلومتر خطی در اولویت اول برداشت ژئوفیزیک هوایی قرار دارد و پس از انجام فاز اول، در فاز دوم 3 میلیون کیلومتر خطی بایستی برداشت شود. تا کنون 500 هزار کیلومتر خطی برداشت شده است. در حال حاضر برداشت داده ها با خطوط پرواز 250 متر صورت می گیرد که برداشت در این مقیاس نیز از جمله برداشتهای با کیفیت است که در دنیا این توانائی در اختیار تنها کشورهای پیشرفته است اما جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر توان نخبگان و متخصصین خود توانسته به این موفقیت دست پیدا کند.

آیا استراتژی اکتشافات معدنی تدوین شده است؟

تدوین استراتژی اکتشاف و داشتن آن در جائی که زیر ساخت اکتشاف و وظیفه اکتشاف کشور را بعهده دارد امری بدیهی، دائمی و پویا است. تدوین شدن آن و به روز رسانی آن امری است که کشورهای توسعه یافته به آن اهتمام می ورزند زیرا برنامه ریزی و اجرای آن منوط به آن است.
تهیه سند راهبردی و تدوین استراتژی اکتشاف نیازمند ملزوماتی ازقبیل تجمیع کلیه داده های اکتشافی از تمام منابع تهیه کننده است که شامل سازمانهای زیرمجموعه وزارت صمت، نفت، نیرو و انرژی اتمی و غیره است. سازمان زمین شناسی بعنوان متولی اکتشاف معادن کشور آمادگی لازم را دراین خصوص دارد. شایان ذکراست در برنامه 4 ساله نقشه راه معادن کشور، موضوع تدوین و به روز رسانی استراتژی اکتشاف توسط سازمان زمین شناسی و وزارت صنعت، معدن و تجارت درنظرگرفته شده است که بمحض ابلاغ قابل انجام توسط این سازمان است.
البته تاکنون اسنادی مبنی بر برنامه ها و الویتهای اکتشافی ارائه شده است که با توجه به عدم درنظرگرفتن اطلاعات موثق در پایگاه داده های علوم زمین کشور وسازمان زمین شناسی، دارای نواقصی بوده و پاسخگوی صحیح پتانسیل اکتشاف درکشور نبوده اند.
لازم به ذکر است که سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی بمنظور برنامه ریزی فعالیتهای اکتشافی خود در سال 1384 استراتژی اکتشاف را با مشارکت بخش خصوصی و مشاوران استرالیایی تدوین نموده و مستندات آن موجود است و نتایج آن بصورت اطلس منتشر و در اختیار جامعه معدنی کشور قرار گرفت اما متاسفانه اجرایی نشد. جدید ترین آن هم مربوط به اطلس نقشه های پتانسیل مواد معدنی کشور در سال جاری است که توسط سازمان زمین شناسی با حمایت ایمیدرو تدوین شد و در دی‌ماه به امضاء جناب آقای دکتر شریعتمداری مقام عالی وزارت رسیده است. این اطلس بیانگر گسترش نواحی پتانسیل دار برای 21 تیپ کانساری در سطح کشور است و شانس موفقیت در امر اکتشاف را بالا و ریسک سرمایه گذاری را کاهش می دهد.