«فرونشست»، «ریزگرد»و کم‌آبی ایران

به گزارش می متالز، ارائه مشکلات و همچنین ارائه راهکارها برای رفع خشکسالی و ریزگردها در ایران از یکسو و اعلام آمادگی برای جذب ۱۰۰ درصدی سرمایه‌گذاران خارجی در بخش معدن از سوی دیگر در این گردهمایی مطرح شد. در این گردهمایی، نمایندگانی از تاجیکستان، روسیه، بنگلادش، عراق، سیرالئون، آذربایجان، نروژ، آلمان، قزاقستان و افغانستان حضور داشتند.

با تغییرات اقلیمی زمین چه کنیم؟

راضیه لک، رئیس سازمان زمین‌شناسی واکتشافات معدنی کشور در آیین گشایش این کنگره اظهار کرد: امید است از نظر اندیشمندانی که در این کنگره حضور دارند، استفاده کنیم و نیاز کشور و جامعه علوم زمین را دست کم برای ۴سال پیش‌بینی کنیم و وزارت صنعت، معدن و تجارت هم بتواند از این نظرها استفاده کند. وی درباره چالش‌های علوم زمین نیز گفت: موضوع‌هایی که در قرن ۲۱ مطرح شده و به علوم زمین وابسته است به طور معمول، مسائل و مباحث محیط زیستی است. معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: موضوعات محیط زیستی که جهان و همچنین کشور ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد تغییرات اقلیمی است و ما به عنوان زمین‌شناس باید بیندیشیم که با این تغییرها چه برخوردی داشته باشیم. وی ادامه داد: ایران از نظر اقلیمی، خشک و نیمه خشک است و برنامه‌ها باید بر این اساس تدوین شوند. در واقع تغییرات اقلیمی باعث می‌شود شرایط متفاوتی را تجربه کنیم. در واقع تغییرات زمین‌شناسی و اقلیمی، هزاران ساله است یعنی تغییر شرایط یک محیط کم آب و تبدیل شدن به محیط پر آب بسیار آرام انجام می‌شود و زمین فرصت دارد خود را بازسازی کند. به گفته لک، پیش‌بینی می‌شود ایران تا چند سال آینده درباره آب نیز شرایط خوبی نداشته باشد و با مشکلات کم آبی و فرسایش خاک روبه‌رو می‌شویم. رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور همچنین درباره مخاطرات طبیعی گفت: ایران در میان کشورهایی است که از نظر مخاطره‌های طبیعی در شرایط مناسبی قرار ندارد. بخش تحقیقات زمین‌شناسی کشور باید برای مخاطره‌های کشور برنامه‌ریزی کند و آن را در برنامه‌های خود جای دهد.
همچنین می‌توان گفت ایران در شرایط لرزه‌خیزی بوده و ریسک زلزله در ایران زیاد است. لک به یکی دیگر از چالش‌ها و مخاطره‌های موجود در کشور اشاره کرد و گفت: در ایران خشکسالی باعث به وجود آمدن ریزگردها می‌شود. در این میان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با توجه به وجود شرایط نامناسب در ایران درباره ریزگردها اقداماتی انجام داد و وظیفه خود دانست روی این موضوع کار کند. وی ادامه داد: در این زمینه توانستیم کانون‌های تولید ریزگردها و راه‌های مورد نظر برای مهار ریزگرد را تا حد ممکن شناسایی کنیم و ۹۰درصد هزینه‌های مهار ریزگرد در کشور را در برنامه‌های خود کاهش دادیم، به این شکل که ما روی ۳۲۶هزارکیلومتر مربع از کشور به منظور مهار ریزگردها، مطالعات میدانی، نمونه‌برداری و دورسنجی انجام دادیم و توانستیم آن را به ۳۵هزارکیلومتر مربع برسانیم و هزینه‌های کنترل ریز گرد را تا ۰/۱ کاهش دهیم.

به گفته رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ریزگردها هم منبع داخلی دارند و هم خارجی اما نکته اینجاست که تمام بحران‌هایی که در خوزستان رخ می‌دهد و میزان ریزگردها را تا چند ۱۰ برابر افزایش داده، مربوط به منابع داخلی است و ما نمی‌توانیم خود را کنار بکشیم زیرا میزان ماسه و برخی دیگر از عناصر آنچنان زیاد است که دید را به شدت کاهش می‌دهد. در این زمینه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، کار پیچیده‌ای در پیش داشت و تمام محدوده‌هایی که منشأ تولید ریزگرد در خوزستان بودند را بررسی کرد. نتایج آن در قالب ۲ زون اصلی تولیدکننده گرد و غبار، تهیه و اطلاعات آن به مسئولان ارائه شده است.

از منابع آبی کارستیک استفاده کنیم

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور همچنین به وضعیت دریاچه ارومیه اشاره کرد و گفت: مطالعات ما نشان می‌دهد این دریاچه از ۳۰ میلیارد متر مکعب آب به ۱میلیارد متر مکعب آب رسیده که موجب افزایش شوری آب و بالا آمدن کف این دریاچه شده است. در واقع اکنون دریاچه به یک پلایا تبدیل شده و نمی‌توان آن را احیا کرد بلکه باید شرایط فعلی آن را حفظ کرد. در واقع این دریاچه از نظر ما در شرایط بحرانی قرار دارد و درحال‌حاضر باید تثبیت وضع موجود را در دستور کار مطالعاتی خود قرار دهیم. لک در بخش دیگری از سخنان خود به وضعیت منابع آبی کشور اشاره کرد و گفت: هر چند ایران یک درصد مساحت کل دنیا را دارد، اما مصرف آب آن ۲ برابر میزان جهانی است. علاوه بر آن در کنار حفر ۴۵۰ هزار چاه مجاز در مناطق آبرفتی، می‌بینیم که ۳۵۰ هزار چاه غیر مجاز نیز حفر شده‌اند. رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی، استفاده از آب‌های کارستی را برای جبران کم‌آبی کشور پیشنهاد داد و افزود: مصرف بی‌رویه در مناطق آبرفتی به دلیل سست بودن زمین موجب فرونشست زمین می‌شود، از این رو پیشنهاد می‌شود تحمیل فشار بر مناطق آبرفتی به دلیل ازدیاد برداشت بی‌رویه آب را کاهش دهیم و به سمت آب‌های کارستی حرکت کنیم.
وی با اشاره به چالش آب در مشهد نیز گفت: ابتدا پیشنهاد شد برای رفع بحران آب در مشهد به فکر انتقال آب به این شهر باشیم اما انتقال آب یکی از نامناسب‌ترین روش‌های تامین آب است، چراکه منجر به تخریب محیط‌زیست مناطق دیگر می‌شود. معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: با مطالعات بسیاری که در این شهر انجام دادیم، پیشنهاد استفاده از آب موجود در سازندهای سخت را دادیم و پژوهشگران با مدل‌سازی‌های انجام شده، محل آبخوان‌ها را در سازندهای سخت تعیین کرده‌اند. به گفته لک، بر اساس مطالعات انجام شده، رودخانه‌ای در زیر زمین ایران به سمت ترکمنستان وجود دارد که هر چند منشأ این رود در ایران است اما ترکمنستان به وسیله حفر چاه از آن بهره‌برداری می‌کند که ما پیشنهاد دادیم از این آب برای تامین آب مشهد استفاده شود. رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، تهیه نقشه حریم گسل‌ها را از دیگر اقدامات سازمان زمین‌شناسی نام برد و گفت: از جمله برنامه‌های این سازمان در سال ۹۷ تهیه نقشه حریم گسل‌هاست. وی ادامه داد: علاوه بر گسل‌های اصلی، نیاز است تا حریم گسل‌های فرعی نیز مشخص شود چراکه بر اساس قوانین مصوب شده، اجازه ساخت‌وساز در حریم گسل‌ها داده نمی‌شود. وی همچنین یکی از راهبردهای سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور را حرکت به سمت اکتشافات عمقی و همچنین شناسایی ذخایر عیار پایین با رخنمون سطحی اعلام کرد.

مخاطره‌های کره‌زمین کدامند؟

دبیر علمی سی و ششمین همایش ملی و سومین کنگره بین‌المللی تخصصی علوم زمین نیز در این کنگره گفت: زلزله، آتش‌فشان و فرونشست از جمله مخاطره‌های کره زمینند که بیشتر کشورها با آنها روبه‌رو شده‌اند. در ایران علاوه بر مخاطره‌هایی مانند زلزله، با کمبود آب روبه‌رو هستیم که مشکل فرونشست و ایجاد ریزگردها را به دنبال دارد. مرتضی طالبیان با اشاره به اهمیت علوم زمین برای زیست بهتر افزود: زمین تنها کره‌ای است که قابلیت زیست دارد و بر این اساس نیاز است برای زندگی بهتر، درک بهتری از آن داشته باشیم. وی با بیان اینکه زمین دارای آب، هوا و خاک است، خاطرنشان کرد: یکی از منابع مهم کره زمین، آب است که درحال‌حاضر در ایران ما با کمبود آن روبه‌رو هستیم. رئیس پژوهشکده علوم زمین با تاکید بر اینکه درحال‌حاضر از منابع زیرزمینی مانند نفت و گاز بهره‌مند می‌شویم، اظهار کرد: بر این اساس بشر در تلاش است با کمترین هزینه، اقدام به استخراج این منابع کند. وی با اشاره به مخاطره‌های زمین‌شناسی در ایران، افزود: ایران با خطراتی مانند زلزله روبه‌رو است که قادر است در کمتر از یک دقیقه جان بسیاری از انسان‌ها را بگیرد. وی، زمین‌لغزش و آتش‌فشان را از دیگر مخاطره‌های طبیعی نام برد و گفت: علاوه بر ایران، بسیاری از کشورهای جهان در معرض این مخاطره‌ها قرار دارند. علاوه بر آن، ایران با معضلاتی چون فرونشست زمین روبه‌رو است که لازم است برای مقابله با آنها برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شود.
به گفته طالبیان، خشکسالی نه تنها کمبود آب را موجب می‌شود، بلکه مخاطره‌هایی چون فرونشست زمین و ریزگردها را به دنبال دارد. از این رو پژوهشگران پژوهشکده علوم زمین و سازمان زمین‌شناسی، مطالعاتی را از دهه‌های گذشته آغاز کرده‌اند و در این مطالعات درصدد هستند تغییرات ایجاد شده را بیابند.

سرمایه‌گذاری ۱۰۰درصدی خارجی

رئیس خانه معدن ایران نیز به عنوان یکی از سخنرانان حاضر در سی و ششمین گردهمایی و سومین کنگره علوم زمین با بیان استقبال۱۰۰درصدی از حضور سرمایه‌گذاران خارجی در معادن ایران گفت: وجود ۶۸ نوع ماده معدنی در ایران، فرصت خوبی برای شرکت‌های خارجی به منظور حضور فعال در معادن ایران فراهم کرده است. محمدرضا بهرامن افزود: اگر جریان اقتصاد و معدن روبه رشد است، از سوی سازمان زمین‌شناسی اقدامات زیادی انجام شده است. به گفته وی، اکنون کشور، پذیرای سرمایه‌گذاران خارجی است و آنها می‌توانند سرمایه‌گذاری ۱۰۰درصدی در معادن داشته باشند. به گفته وی، در واقع ساختار زمین‌شناسی ایران به گونه‌ای است که امکان سرمایه‌گذاری در هر حوزه‌ای را فراهم می‌آورد. در شرایط فعلی، سرمایه‌گذاران خارجی در بخش‌های مختلف معدنی ایران حضور دارند و با ۱۰۰درصد سهام در بخش فلزات کار می‌کنند. در این میان خانه معدن ایران نیز در کنار سرمایه‌گذاران خواهد بود. بهرامن ادامه داد: اکنون در ایران ریسک سرمایه‌گذاری در بخش معدن نسبت به دیگر کشورها کمترین میزان است. از طرفی ساختار زمین‌شناسی ایران به گونه‌ای است که در هر بخشی می‌توانیم مطالعات بیشتری داشته باشیم و برنامه‌های استراتژیک برای هر ماده معدنی انجام دهیم. سازمان‌های مسئول همچون زمین‌شناسی و ایمیدرو نیز در این زمینه گام بردارند تا سرمایه‌گذاری جدید داشته باشیم. به گفته رئیس خانه معدن ایران، سرمایه‌گذاری‌ها و فعالیت‌های اکتشافی بسیاری در ایران انجام شده و به ذخایر جدید معدنی رسیده‌ایم که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در ایران نتیجه مثبت خواهد داشت و ما می‌توانیم از تجهیزات نوین استفاده کنیم. در واقع ما می‌توانیم اقتصاد خود را به اقتصاد معدنی متکی کنیم و از بازارهای نو بهره ببریم. به گفته رئیس خانه معدن ایران، اکنون افزون بر ۷۵درصد تولید معادن کشور از سوی بخش خصوصی انجام می‌شود و این عرصه روند رو به افزایش دارد. رئیس خانه معدن در ادامه یادآور شد: بهره‌گیری از دانش روز و فناوری نوین که بهره‌برداری از معادن کشورمان را تسهیل کند، از جمله اهداف برپایی اینگونه همایش‌های بین‌المللی است و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور نیز با بهره‌گیری از تازه‌های علم زمین‌شناسی در پیشبرد اهداف جمهوری اسلامی در این بخش نقش موثری خواهد داشت.