قدرت بی‌بدیل فولادی‌ها در ایجاد اشتغال در پایین‌دست

به گزارش می متالز، صنایع بالادست این صنعت شامل استخراج و بهره‌برداری معادن و تبدیل سنگ‌آهن به کنسانتره، گندله و آهن‌اسفنجی است و پایین‌دست آن نیز شامل بخش‌هایی مانند آهن‌آلات ساختمانی، لوله و پروفیل، خودروسازی، انتقال سیالات، صنایع بسته‌بندی و... می‌شود که هریک به نوبه خود می‌توانند زمینه اشتغالزایی بسیاری را فراهم کنند. میزان اشتغالزایی در صنایع پایین‌دستی صنعت فولاد چندین برابر آن در صنایع بالادست است.

قدرت اشتغالزایی در صنعت فولاد

صنعت فولاد به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در ایجاد فرصت‌های شغلی نقش بسیاری دارد. منظور از مشاغل مستقیم مشاغلی هستند که در داخل کارخانه‌های فولاد ایجاد می‌شوند و منظور از مشاغل غیرمستقیم، آن دسته از مشاغلی است که به‌منظور تامین مواد اولیه کارخانه و همچنین تسهیل خریدوفروش محصول کارخانه و... ایجاد می‌شود. درباره ظرفیت اشتغالزایی در صنعت فولاد مسعود محمد، کارشناس فولاد اظهار کرد: در صنعت فولاد استاندارد خاصی در زمینه اشتغالزایی وجود دارد، چنانکه به ازای هر هزار تن تولید فولاد در کارخانه، برای یک نفر اشتغال ایجاد می‌شود. برای مثال یک واحد ۵۰۰هزار تنی می‌تواند برای ۵۰۰ نفر اشتغال ایجاد کند. البته در برخی واحدهای کشور که دارای ظرفیت‌های بالاتر نیز هستند میزان اشتغالزایی از حد استاندارد نیز بالاتر است؛ هرچند این نوع اشتغالزایی چندان نمی‌تواند برای واحد فولادی مطلوب به‌شمار رود و سبب ایجاد هزینه‌های اضافی برای آن واحد می‌شود. از این‌رو واحدهایی که قصد دارند اقتصادی و براساس استاندارد پیش بروند باید بیش از نیاز کارخانه نیرو به‌کار نگیرند. محمد در ادامه با اشاره به میزان اشتغالزایی غیرمستقیم در واحدهای فولادی، عنوان کرد: در واحدهای فولادی به ازای هر نفر که به‌طور مستقیم اشتغالزایی می‌شود برای ۱۵ نفر اشتغالزایی غیرمستقیم داریم. برخی شرکت‌ها تامین‌کننده و برخی خدماتی و همچنین بعضی شرکت‌ها نیز که خریدار محصول هستند مشاغل غیرمستقیم واحدهای فولادی به شمار می‌روند. از این‌رو، به‌طور میانگین یک کارخانه فولاد ۱۵ برابر کارکنان خود قدرت اشتغالزایی غیرمستقیم دارد.

اشتغالزایی فولاد در کشورهای توسعه‌یافته

این کارشناس فولاد در پاسخ به این پرسش که آیا وضعیت اشتغالزایی شرکت‌های فولادی در کشورهای توسعه‌یافته نیز به همین روال است، گفت: میزان اشتغالزایی صنعت فولاد در کشورهای توسعه‌یافته بسیار کمتر از کشورهای در حال توسعه است زیرا ایجاد واحدهای تولیدی در این کشورها برمبنای اشتغال و اشتغالزایی انجام نمی‌شود و واحدهای تولیدی آنها به‌طور مکانیزه و براساس ربات بنا نهاده می‌شوند و مبنای تولید آنها بیشتر بر ارتقای کیفیت محصولات تاکید دارد. از این‌رو موضوع ایجاد واحدهای فولادی کشورهای توسعه‌یافته با کشور جهان سوم یا در حال توسعه متفاوت است زیرا به‌طورکلی موضوع اشتغال برای کشورهای پیشرفته مطرح نیست و آنها درصدد هستند به سمت اتوماسیون پیش بروند و به محصولات فولادی کیفیت بیشتری ببخشند؛ بنابراین تولید فولادهای خاص را در دستورکار دارند، فولادهایی که بسیار گران‌قیمت هستند و ارزش‌افزوده بالاتری به همراه دارند و از آنجا که مصرف این فولادها در صنایع خاص کاربرد دارد می‌تواند هزینه اولیه را نیز جبران کند اما در کشور ما سعی بر این است که با حفظ کیفیت از طریق این واحدها اشتغالزایی کنند. فولادسازها نیز بیشتر فولادهای ساختمانی و کربنی تولید می‌کنند که ارزش‌افزوده بالایی به همراه ندارد. از این‌رو ضرورت به سمت اتوماسیون رفتن، برای این واحدها مطرح نیست.

نیروی مازاد

درباره ایجاد مشاغل در صنایع بالادست و پایین‌دست صنعت فولاد زکریا نایبی، مدیر تحقیق و توسعه فولاد بناب اظهار کرد: صنعت فولاد در مقایسه با صنایع مشابه خود در سطح جهان یک صنعت اشتغالزا به‌شمار می‌رود. در کشورهای اروپایی مانند آلمان و انگلیس یا در امریکا یا در کشورهای آسیایی مانند ژاپن و کره‌جنوبی تعداد افرادی که در صنعت فولاد شاغل هستند را در گزارش‌های اقتصادی خود اعلام می‌کنند و این میزان اشتغالزایی به نسبت سایر صنایع مشابه بیشتر است. نایبی با اشاره به اینکه میزان اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم در صنعت فولاد متفاوت است، خاطرنشان کرد: صنعت فولاد یک اشتغالزایی مستقیم و یک بخش اشتغالزایی غیرمستقیم دارد و محاسبه فرمول میزان اشتغالزایی در صنعت فولاد تا حدی متفاوت است. برای مثال اگر یک نفر در صنعت فولاد کار می‌کند ممکن است به‌طور غیرمستقیم برای ۵ تا ۱۰نفر و حتی بالاتر اشتغال غیرمستقیم ایجاد کند. اشتغالزایی غیرمستقیم یک بخش شامل تامین‌کنندگان و بخش خدمات است و بخش دیگر نیز شامل حمل‌ونقل کالا می‌شود. وی ادامه داد: این موضوع که صنعت فولاد می‌تواند برای چند نفر اشتغالزایی کند، فرمول مشخصی ندارد. برخی ادعا می‌کنند به ازای هر تن فولاد خامی که در زنجیره فولاد تولید می‌شود برای ۶۰۰ تا هزار نفر شغل مستقیم ایجاد می‌شود. برای مثال اگر در ژاپن سالانه ۱۰۰ میلیون تن فولاد تولید می‌شود، این میزان تولید می‌تواند برای ۶۰هزار نفر ایجاد اشتغال کند. البته این میانگین در امریکا به هزار نفر می‌رسد یا درحال‌حاضر در کشور ما که حدود ۲۰ میلیون تن فولاد می‌شود باید در حالت حداکثری برای ۲۰هزار نفر ایجاد اشتغال شود که البته در ایران این میزان اشتغالزایی بسیار بالاتر است. برای مثال کارخانه‌ای که در سال ۲ میلیون تن تولید فولاد دارد باید برای ۲هزار نفر ایجاد شغل کند اما در عمل شاهد هستیم که ۱۰هزار نفر نیرو در آن کارخانه مشغول به کار هستند. در کل این قاعده در ایران چندان رعایت نمی‌شود و ۲۰ میلیون تن تولید فولاد برای ۳۰هزار نفر به‌طورمستقیم شغل ایجاد کرده است. نایبی با اشاره به موضوع اتوماسیون و فناوری معادن و کارخانه و میزان اشتغالزایی آن، عنوان کرد: در برخی معادن در استرالیا مانند ریوتینتو که بزرگترین معدن سنگ‌آهن جهان به‌شمار می‌رود در سال با ۳ نفر ۱۰ میلیون تن سنگ‌آهن تولید می‌شود زیرا این معدن به‌طور اتوماسیون فعالیت می‌کند. حالا اگر چنین معدنی در ایران بود باید با ۱۰هزار نفر نیروی کار می‌چرخید. از این‌رو فناوری به‌کار گرفته شده در معدن و کارخانه‌ها بر میزان اشتغالزایی نیز تاثیرگذار است. این کارشناس فولاد در ادامه تاکید کرد: موضوع اشتغال در صنایع بالادست و پایین‌دست صنعت فولاد با یکدیگر متفاوت است و هر اندازه به سمت محصول تمام‌شده پیش می‌رویم، میزان اشتغالزایی نیز بیشتر می‌شود زیرا در بالادست موضوع تناژ مطرح است.

اشتغالزایی در طول زنجیر

وی همچنین با اشاره به اشتغالزایی در طول زنجیره فولاد، بیان کرد: در زنجیره فولاد به‌هر اندازه که از معدن دور می‌شویم به تعداد افرادی که مشغول کار می‌شوند، افزوده می‌شود؛ در نتیجه وقتی به محصول نهایی در فولاد می‌رسیم بیشترین میزان اشتغالزایی را داریم و در محصول نهایی دیگر میزان اشتغالزایی، میلیون تن محاسبه نمی‌شود، بلکه به‌ٌصورت هزار تن محاسبه می‌شود برای مثال کارخانه‌ای که ۴۰۰ هزار تن میلگرد تولید می‌کند برای ۴۰۰ نفر ایجاد اشتغالزایی دارد. نایبی در پاسخ به این پرسش که فولادهای خاص و آلیاژی چه میزان اشتغالزایی ایجاد می‌کنند، گفت: فولاد آلیاژی نیز نوعی نوردکاری است و میزان اشتغالزایی آن با حلقه‌های دیگر فولاد چندان متفاوت نیست.