دلار، همچنان در کانال گرانی

به گزارش می متالز، افزایش افسارگسیخته نرخ دلار، رکود اقتصادی، تعطیلی کسب‌وکارها به دلیل شیوع کرونا، و... ازجمله مشکلات اقتصادی این روزهای کشور ما بشمار می‌آید و به نظر می‌رسد آشفتگی ناشی از روند رو به افزایش دلار، محسوس‌تر از دیگر مشکلات باشد.

در این میان عده‌ای معتقدند این شرایط به وجود آمده برای دلار به دلیل تأثیر پارامترهای سیاسی، و امنیتی است عده‌ای دیگر معتقدند شیوع ویروس کرونا و تعطیلی کسب‌وکارها براین وضعیت دامن زده است و آثار روانی جدی بر این بازار داشته است .هرچند گفته می‌شود ویروس کرونا مرتبط با همه نقاط جهان است اما قابل‌توجه است که تبعات منفی کرونا همراه با تحریم‌ها وضعیت اقتصادی متفاوتی را برای کشور ما رقم‌زده است ودراین بین ارز باوجوداین جو آشفته ، به‌طور بی‌مهار در حال تاختن است.

و مورد دیگر که از نگاه کارشناسان  مضاف بر این عوامل یادشده است و باعث افزایش بی‌حساب‌ و کتاب نرخ ارز در بازار آزادشده است به عدم تحویل ارزها از سوی صادرکنندگان به دولت بازمی‌گردد. فعالان اقتصادی که سعی می‌کنند با تحریک بازار ارز و افزایش نرخ آن ارزهای در اختیار خود را به بالاترین میزان و با بیشترین سود به فروش برسانند. ازاین‌رو مدام بر آتش افزایش نرخ ارز در بازار آزاد، دامن می‌زنند. عامل دیگر مرتبط با تصمیمات دولت مردانی است که خود قیمت‌گذاری‌ها را انجام می‌دهند و اگرچه در آغاز شروع موج افزایش نرخ‌ها تصور می‌شد گرانی ارز تلاشی در جهت جبران بخشی از کسری بودجه دولت است اما ادامه این روال، حقیقتی دیگر را نشان داد و البته عجیب آن است که این بازار از سوی نهادهای امنیتی هم رهاشده است زیرا هرچه می‌گذرد دلالان فرصت بیشتری برای جولان خود در بازار پیدا می‌کنند.

حال سؤال اینجاست که چنین وضعیتی قرار است تا چه زمان ادامه یابد وبه راستی تکلیف معیشت مردمی که تقریباً تهیه همه مایحتاجشان وابسته به نرخ دلار شده است چه می‌شود؟

افزایش نرخ ارز کاذب یا واقعی ؟

در این شرایطی که همواره گلایه‌هایی از افزایش نرخ دلار شنیده می‌شود بازهم سؤال آن است مقصر افزایش نرخ ارز کیست؟

محسن زنگنه عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی این عوامل را به دودسته واقعی و کاذب تقسیم کرده و تحریم‌های یکجانبه آمریکا که منجر به کاهش فروش نفت و کاهش منابع ارزی شده است را از دلایل واقعی افزایش قیمت ارز معرفی می‌کند. اما او نیمی از افزایش قیمت ارز را کاذب و معلول مبادله ارز در بازارهای کاغذی می‌داند. بازارهایی که ۲۴ ساعته در حال معامله هستند، معاملاتی که هیچ پولی را جابه‌جا نمی‌کنند و همه‌چیز فقط روی کاغذ اتفاق می‌افتد.

همچنین رئیس‌ کل بانک مرکزی نیز در تازه‌ترین یادداشت اینستاگرامی خود، اشاره‌ای به این موضوع داشت. عبدالناصر همتی عنوان می‌کند: «قبلاً هم تأکید کرده‌ام، تلاطم این روزهای بازار، عمدتاً از عدم تعادل عرضه و تقاضا در بازار حواله ارز، به خاطر مشکلات ناشی از کرونا در ابتدای سال نشات گرفته است.» به نظر می‌رسد کرونا باعث شده که بخشی از تقاضا در ابتدای سال، نتواند نیاز ارزی خود را مرتفع کند و در هفته‌های اخیر به شکل انباشته‌شده وارد بازار شده و قیمت ارز صرافی‌ها را تحت‌فشار قرار داده است. در کنار این، راه های صادراتی پس از بازگشایی مرزها که به دلیل کرونا بسته‌شده بودند، به‌اندازه گذشته احیا نشده‌اند که به چنین تقاضاهایی پاسخ دهد. با این‌ وجود، به اعتقاد رئیس‌کل بانک مرکزی، این تقاضای تجمیع شده فروکش خواهد کرد. به گفته همتی، «بانک مرکزی دخالت هدفمند خود در بازار را به تشخیص خود و با در نظر گرفتن مصالح عالیه اقتصادی کشور اعمال خواهد کرد. بانک مرکزی یک‌بار در مهرماه سال ۹۷ توان خود را نشان داد.»وی تأکید می‌کند: «برخی به خاطر اشتباه محاسباتی تا دو سال برای فروش دلارهای ۱۹ هزارتومانی خود معطل ماندند. امروز نیز ریسک بازار ارز برای سرمایه‌گذاری به‌شدت افزایش پیداکرده است و من نیز وظیفه‌دارم این را به فعالان اقتصادی گوشزد کنم.»

گرانی ارز، نتیجه شرایط فعلی است

امید رهنما که از صرافان اصفهان است در رابطه با دلایل افزایش نرخ ارز به ایراسین می‌گوید: افزایش بیش‌ازحد و قابل‌توجه نرخ دلار دلایلی دارد که هرکدام به‌طور جداگانه تأثیرات خاص خود را براین بازار گذاشته‌اند. وی بیان می‌کند: افزایش تقاضا برای خرید ارز، دلیل نخست است و این موضوع عاملی برای گران شدن بازارهای مسکن، خودرو و دیگر کالاها نیز شده است که گرانی همین بازارها به‌طور چرخشی باعث افزایش نرخ بیشتر دلار را فراهم می‌کند. زیرا این چند بازار موازی تأثیراتی متقابلی بر روی همدیگر دارند زمانی که قیمت‌ها دریکی از این بازارها بالا رود مابقی هم همین‌گونه عمل می‌کنند. 

وی می افزاید: کاهش درآمد نفتی دولت و کاهش درآمدهای صادرات غیر نفتی به دلیل کرونا هم عاملی دیگر برای تعیین مسیر این بازار است. در واقع بازگشت موج دوم ویروس کرونا عاملی است که رکود کسب‌وکارها را بیش ترکرده و درنتیجه باعث گران‌تر شدن ارزشده است. به‌طوری‌که به دلایل قرنطینه و بسته بودن برخی از مرزها، با کاهش صادرات روبرو بوده‌ایم و صادرکننده برای رفع تعهدات ارزی خود ، اقدام به خرید بیشتر ارز کرده که با این اقدام ،نرخ این بازار بالاتر می‌رود.

این فعال ادامه می‌دهد : دلیل دیگر به کاهش یافتن ارزش پول ملی مربوط می‌شود که به علت بالا بودن نرخ تورم رخ می‌دهد.

و توضیح می‌دهد: تا زمانی که نرخ تورم در کشور ما به این صورت افزایش است شرایط ارزی کشور هم این‌گونه خواهد بود و اگر برای مدت‌زمانی هم نرخ ارز کنترل شود به‌طور دائمی نیست ودیر یا زود با صعود قیمت ارز، روبرو می شویم. چون نتیجه تورم بالا کاهش ارزش پول ملی است و درنهایت ،گرانی ارز را به دنبال خواهد داشت. موضوعی که بارها شاهد رخ دادن آن بوده‌ایم و همچنان هم با ادامه این روال شاهد خواهیم بود.

رهایی از بی‌ثباتی در بازار ارز

اما بهترین راهکار و سیاست برای مقابله با شرایط کنونی بازار ارز چیست؟

عده‌ای معتقدند بهترین روش مبارزه با سوداگران و سودجویان که به سوداگری در بازار ارز مشغول هستند، نه روش‌های پلیسی بلکه مدیریت بازار است، برخی دیگر بر این باورند تک‌نرخی شدن ارز؛ بهترین راهکار برای کنترل قیمت دلاراست.

همچنین واحد شدن نرخ ارز و تعدیل منظم آن از یک‌ طرف، و کاهش شدید و به نزدیک صفر رساندن نرخ‌های بهره و تورم از سوی دیگر کارآمد است. چرا که ثبات فقط در صورت به نزدیک صفر رساندن نرخ‌های بهره و تورم امکان‌پذیر است، وگرنه ثباتی غیرواقعی و دستوری و مصنوعی و بی‌دوام خواهد بود.

ضمن آنکه در این شرایط راهکار بنیادی برای رفع ریشه این مشکل اقتصادی به گفته محمدرضا پور ابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، جز تقویت بخش صادرات برای رفع مشکلات اقتصادی، نخواهد بود. موضوعی که تحقق بخشی از آن با بانک مرکزی و بخشی دیگر به سایر دستگاه‌ها مرتبط است.

مهرداد عباد، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، نیز بر صحت این راه‌حل تأکید کرده است. او معتقد است مهم‌ترین سیگنالی که می‌تواند روی بازار ارز تأثیر مثبت بگذارد، خبری خوش در حوزه روابط بین‌الملل خواهد بود؛ یکی از اصلی‌ترین مسائلی که پیش‌نیاز ثبات و آرامش در بازار ارز است، بهبود روابط بین‌المللی و ارتباط با اقتصاد جهانی است. ما برای آنکه بتوانیم تجارت خود را گسترش داده و ارزش پول ملی را افزایش دهیم، نیاز به آن داریم که روابط بین‌المللی خود را بیشتر کنیم.

تدابیری دیگر برای ثبات نرخ ارز

رضا راسخ کارشناس اقتصادی در رابطه با راهکارهای رهایی از معضل گرانی ونوسان ارزبه ایراسین می‌گوید: در حال حاضر در جنگ اقتصادی قرارگرفته‌ایم که برای نجات از این جنگ تدابیری لازم است. به گفته این کارشناس کاهش صادرات و افزایش تقاضا در بازار ارز، به کمبود ارز ونوسان  این بازار انجامیده است که با ترمیم نرخ سود بانکی می‌توان تا حدودی نوسانات این بازار را حتی به‌طور موقتی کنترل کرد. وی توضیح می‌دهد: با توجه به افزایش نرخ ارز لازم است بانک مرکزی برای ممانعت از گرانی بیشتر ،اقدام به بالا بردن نرخ سود سپرده‌های مردمی کند تا سرمایه‌گذاری در بانک‌ها جذابیت خود را به دست آورد و سپرده‌ها به‌جای بازارهایی مانند دلا،ر مسکن و خودرو به بانک‌ها سرازیر شود. این‌چنین شاید تا حدودی بازار ارز کنترل شود زیرا با ادامه این شرایط ، افزایش نرخ ادامه خواهد یافت.

این کارشناس یادآور می‌شود: البته سیاست کاهش سود سپرده‌ها از سوی بانک مرکزی نیز راهکاری خوب برای خروج نقدینگی از بانک و سرمایه‌گذاری در تولید بشمار می‌آید ولی بحث آن است که این پول‌ها به‌جای تولید، سرازیر به بازارهای دیگر شد و شرایط را به اینجا رسانید.

وی ادامه می‌دهد :راهکار دیگر حذف ارز چند نرخی است. ضرورت دارد در شرایط فعلی دولت با اعلام یک نرخ ثابت اقدامی مدبرانه برای کنترل بازار ارز انجام دهد وهمِه نهادها و دستگاه‌ها به‌طورجدی ملزم به استفاده از همان نرخ باشند تا این نابسامانی‌های ارزی به‌تدریج رفع شود.حتی اگر کالاهای اساسی هم با ارز تک‌نرخی وارد شوند قطعاً بسیاری از رانت بازی‌ها از بین خواهد رفت وکالا با نرخ کمتری به دست مصرف‌کننده می‌رسد.

وی در پایان تأکید می‌کند: با توجه به اینکه باوجود تخصیص ارز دولتی قیمت کالاهای اساسی و موردنیاز مردم، همچنان در حال  گران شدن است  واضح است اهداف تخصیص ارز دولتی برای تنظیم بازار کالاهای اساسی تحقق‌نیافته چون فضا برای رانت بازی فراهم‌شده است و نرخ‌ها چندگانه شده‌اند. بنابراین با حذف ارز دولتی و حرکت به‌سوی یک رقم واحد برای ارز، به‌تدریج می‌توان با کنترل بازارها ،شرایطی بسیار بهتر را فراهم آورد.