تکانه ضدتورمی بازار پتروشیمی‌ها/ رشد تولید، احتمال ثبات قیمت محصولات نهایی را تقویت کرده است

به گزارش می متالز، این در حالی است که با رشد حجم معاملات شاهد هستیم که آرامش بیشتری در کلیت بازار حاکم شده آن‌هم در شرایطی که تقاضا رشد کرده است. تکانه‌های افزایشی بهای ارز نیمایی و ترس از استمرار رشد قیمت‌ها در کنار افزایش بهای نفت در اواسط هفته گذشته همچنین فرارسیدن ایام محرم و جذابیت خرید برخی از مواد اولیه از سمت واحدهای کوچک‌تر از جمله مواردی بود که می‌تواند از دلایل بهبود تقاضای بازار پلیمرها باشد.

البته شرکت‌های اصلی مدت‌هاست که تقاضای احتمالی در شرایط فعلی را رصد کرده‌اند بنابراین رشد تقاضا به دلیل فرارسیدن ماه محرم چندان برجسته نیست مگر آنکه میل به خرید مواد اولیه برای مناسبت‌های مذهبی ماه‌های آینده همچون اربعین با محوریت صادرات را در نظر بگیریم. از سوی دیگر حضور در هفته پایانی مرداد خود به معنی پایان یافتن زمان رکود سنتی در بازار پلیمرهاست، آن هم در شرایطی که اتمام مرداد و آغاز شهریور می‌تواند احتمال رونق نسبی بازار را دربردارد. ذات رشد قیمت‌های نیمایی، اثر مستقیمی بر بازار پلیمرها بر جای می‌گذارد و با رشد این نرخ سیگنال نگران‌کننده‌ای به بازار صادر می‌شود که باید از استمرار رشد نرخ‌های پایه نگران بود. در هر حال ورود به شهریورماه برای بسیاری از گروه‌های کالایی به منزله شارژ شدن سهمیه‌های خرید است که می‌تواند محرک جدیدی برای رشد قیمت‌ها به شمار رود. فاصله قیمت آزاد و نیمایی در کنار امیدواری به بهبود شکننده بازار با نزدیک‌تر شدن به روزهای سرد سال از جمله مواردی است که ممکن است از بازار حمایت کند. به نسبت؛ تقاضا در بورس کالا مخصوصا برای گریدهای جذاب وجود دارد و همین داده می‌تواند به‌عنوان یک محرک مهم برای حمایت از حجم معاملات به شمار رود. رشد عرضه‌ها اما از این پس اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد تا شاید به‌عنوان زیرساخت اصلی برای توسعه معاملات به شمار رود.

افزایش حجم معاملات در بازار محصولات پتروشیمی بورس کالا

حجم دادوستد پلیمرها در بورس کالا در هفته گذشته با ۱۵ هزار و ۳۰۰ تن افزایش به ۶۶ هزار و ۶۵۶ تن رسید که بالاترین میزان در ۴ هفته اخیر است. این در حالی است که شاهد رشد یک درصدی عرضه‌ها هستیم اگرچه بازار مخصوصا برای گریدهای جذاب به عرضه‌های بیشتری نیاز دارد. حجم عرضه مرسوم هفته گذشته رقمی نزدیک به ۸۲ هزار تن بود که نسبت به وضعیت فعلی چندان هم رقم جذابی به‌شمار نمی‌رود. اما در هفته قبل میزان تقاضای پلیمرها رشد ۲۲ درصدی داشت که بیشترین رشد هفتگی در ۸ هفته اخیر بود. این داده موجب شد تقاضا به ۹۸ هزار و ۵۰۰ تن برسد که اگرچه هنوز به سقف روانی ۱۰۰ هزار تن نرسیده ولی نشانه‌ای از روند بهبود بازار محسوب می‌شود. در هفته گذشته ۸۱ درصد از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفت که بالاترین درصد معامله عرضه‌ها در ۵ هفته اخیر است. همچنین نسبت تقاضا به عرضه‌ها در هفته گذشته ۲/ ۱ بود یعنی در برابر هر تن عرضه، ۲/ ۱ تن تقاضا ثبت شده است که بالاترین میزان در ۳ هفته گذشته به شمار می‌رود. این روند کلی به معنی آن است که جریان عمومی در بازار پلیمرها باز هم در مسیر رونق قرار گرفته است.

رشد ۲۰ درصدی حجم معامله شیمیایی‌ها

در هفته گذشته به‌رغم افت ۵ درصدی حجم عرضه ترکیبات شیمیایی اما تقاضای خرید این گروه کالایی رشد ۸/ ۱۷ درصدی داشت که نشان می‌دهد میل به خرید در این بازار هم افزایش یافته است. افزایش ۴۸/ ۲۰ درصدی حجم داد و ستد محصولات شیمیایی خروجی رشد تقاضا بود که می‌تواند روزهای بهتری را به ارمغان آورد. حجم معاملات محصولات شیمیایی در هفته گذشته به ۳۶ هزار و ۱۶۶ تن رسید که بالاترین رقم در ۳ هفته اخیر بوده و می‌تواند محرک جدیدی برای افزایش حجم معاملات در این بازار مهم باشد. در هفته گذشته ۲/ ۷۱ درصد از عرضه‌های محصولات شیمیایی در بورس کالا مورد دادوستد قرار گرفت که در بالاترین میزان در ۶ هفته اخیر است.

یک ریسک پنهان در بازارهای جهانی

مدتی است که همپای افزایش بهای نفت خام، رشد نسبی قیمت نفتا و همچنین نوسان نرخ سایر مواد اولیه در صنعت پتروشیمی، روند کلی بهای پلیمرها در بازارهای جهانی افزایشی بوده است. این وضعیت در حالی تا اواسط هفته گذشته خودنمایی کرد که قیمت نفت خام در پایان هفته گذشته تغییر فاز داد و وارد یک روند نزولی شد، تا جایی که نفت برنت افت ۳۴/ ۱ درصدی داشت که کاهش نرخ بزرگی به شمار می‌رود. این سیگنال را باید جدی گرفت زیرا احتمال تغییر فاز در بازارهای جهانی را مطرح می‌کند اما تا رشد بهای نیمایی ارز به قوت خود پایدار است نمی‌توان این موارد را چندان مهم ارزیابی کرد.

یک ویژگی خاص معاملاتی

از ویژگی‌های مهم بازار در هفته گذشته رشد حجم دادوستد پلی اتیلن ترفتالات نساجی در بورس کالا بود آن هم در شرایطی که رقم معاملات آن در هفته پیش به ۴هزار و ۴ تن رسید که در مقایسه با هفته ماقبل و معاملات ۲ هزار و ۵۰۸ تنی آن از یک رشد معاملاتی مهم حکایت دارد. این وضعیت یعنی افزایش حجم معاملات موجب شد رقابت به شدت کاهش یابد اگرچه گرید TG۶۴۱ باز هم رقابت‌های بزرگی را تجربه کرد که نمی‌توان از کنار آن به سادگی عبور کرد، یعنی این بازار خاص هنوز هم ملتهب است. به‌عنوان یک مثال مشخص در هفته گذشته گرید TG۶۴۱ با قیمت ۱۵ هزار و ۷۰۰ تومان دادوستد شد که قیمت پایه همین کالا ۱۱ هزار و ۵۷۰ تومان بود. در هر حال می‌توان گفت که این بازار مهم میل به آرامش دارد ولی عرضه‌های موجود سلف هستند و توانایی آنها در مدیریت فعلی بازار به قدر عرضه‌های نقدی نیست.

اهرم‌های اثرگذار بر بازار پتروشیمیایی‌ها

علیرضا ترک، عضو هیات‌مدیره انجمن پلیمر ایران گفت: بازار محصولات پتروشیمی تحت تاثیر عوامل گوناگونی از جمله بهای نیمایی دلار که اهرم اصلی تعیین‌کننده نرخ‌های پایه بازار محصولات پتروشیمی به‌شمار می‌رود، قرار دارد. این اهرم که چند ماهی است دستخوش تکانه‌های افزایشی بی‌بدیل قرار گرفته است، مهم‌ترین عامل داخلی است که سرنوشت بازارهای کالایی به ویژه بازار محصولات پتروشیمیایی را در دست دارد. بهای جهانی محصولات پتروشیمی نیز اهرمی دیگر برای کشف قیمت‌های این بازار هستند که به‌عنوان اهرم خارجی قابل معرفی است که افت‌وخیزهای ناشی از شیوع ویروس کرونا بر آن اثر جدی گذاشته است اما در مجموع شاید بتوان بیان کرد که بهای نیمایی ارز و فاصله این نرخ با نرخ‌های آزاد محرک اصلی رشد قیمت در بازار محصولات پتروشیمی محسوب می‌شود. از آنجا که شائبه انتظارات افزایشی از آینده در بین اهالی بازار وجود دارد، طبیعی است که التهاب قیمتی در برخی از محصولات ایجاد شود.

رویدادهای بازار PVC

وی افزود: در برخی از مواد اولیه پلیمری، نظیر پلی‌وینیل کلراید (PVC) با رویکردهای مدیریتی صحیحی که در جهت پالایش تقاضا از راه زیر ذره‌بین گذاشتن سهمیه‌های قبلی انجام گرفت، بازار تا حدودی روی آرامش را به خود دید. از جمله این عملکردها می‌توان به گریدبندی محصولات و اختصاص سهمیه جدید یا کاهش سهمیه‌هایی که به تولید ختم نشده بود، نام برد که سعی کردند از تلاطم بازار بکاهند. اما این التهاب همچنان در دادوستد سایر محصولات پلیمری وجود دارد. یکی از عمده‌ترین دلایلی که زمینه تشدید آشفتگی در بازار را فراهم می‌کند، مربوط به عدم اطمینان متقاضیان از عرضه‌های کافی و مستمر است. به‌عنوان مثال این امر در پلی‌پروپیلن نساجی اتفاق افتاده که در برخی از مقاطع زمانی کاهش عرضه در آن به ثبت رسیده است.

رهایی از التهاب با نسخه سهمیه‌ها

ترک معتقد است سمت تقاضا تحت کنترل قرار گرفته است و بدیهی است که از میزان تلاطم و ورود تقاضای هیجانی که بعضا گفته می‌شود به‌طور کامل تقاضای واقعی هم نبوده است، کم می‌شود و دادوستدهای بورس کالا با روندی آرام‌تر همراه خواهد شد. اینکه به دلایل رقابت‌های بالا، تولیدکننده نتواند خرید مواد اولیه خود را از بستر بورس کالا انجام دهد، به ناچار وارد بازار آزاد می‌شود کاملا بدیهی است و ثمره آن، سرایت قیمت‌های هیجانی به بازار آزاد خواهد بود. البته این نکته را نیز باید در نظر گرفت که اغلب زمان‌ها بخشی از نیاز به مواد اولیه از سوی تولیدکنندگان خرد یا به اصطلاح زیرپله‌ای، از بازار آزاد تامین می‌شده و این روند همچان هم ادامه می‌یابد. این امر به هر علتی که باشد در صورت مهیا کردن بستر شفاف برای انجام معاملات و طراحی سازوکارهایی که همه تولیدکنندگان با تکیه بر آن بتوانند مواد اولیه مورد نیاز خود را به هر میزان که لازم داشته باشند از بورس کالا تهیه کنند آن هم در شرایطی که خبری از رقابت‌های قیمتی چند ده درصدی نیست، طبیعی است که در کنار پالایش تقاضا و منطقی شدن سهمیه‌های تخصیص یافته، می‌توان آرامش را به بازار سایر محصولات پلیمری تسری داد و در گام‌های بعدی آن را دائمی کرد. اگرچه نهاد متولی طرف تقاضا یعنی وزارت صمت اعلام کرده است در صورتی که سهمیه تولیدکننده واقعی به دلایلی از جمله عدم ثبت اطلاعات تولید و شبیه آن کاهش یافته است، می‌تواند با ارائه مدارک و مستندات لازم جهت بازگرداندن سهمیه خود اقدام کند و از راه‌های مربوطه این اقدام را پیگیری کند. وی ادامه داد: کاهش سهمیه‌ها تاکنون توانسته راهکار به آرامش رسیدن بازار PVC باشد اما مقصود از اجرایی کردن این طرح، نشانه رفتن تقاضای غیرواقعی است. بنابراین در این بین ممکن است برخی تولیدکنندگان واقعی هم آسیب ببینند که خوشبختانه نهاد متولی آمادگی خود را برای همکاری هرچه بیشتر و رفع مشکل تولیدکنندگان اعلام کرده است. در غیراین‌صورت، این احتمال وجود دارد که حتی تولیدکننده واقعی را نیز از بستر معاملاتی بورس کالا روانه بازار آزاد کنیم زیرا با وجود کاهش تلاطم قیمتی در بورس کالا، تقاضا به سمت بازار هدایت شده و شاهد افزایش قیمت‌های بازار نیز خواهیم بود که ثمره این امر آنچه که انتظار داشتیم با اجرایی شدن این طرح به آن دست یابیم نخواهد بود. براین اساس کمی زود است که بخواهیم بگوییم این راهکاری بلندمدت است و لازم است در انتظار نتایج آن باشیم.

کوتاه شدن دست تولیدکننده نماها از سر پلیمرها

عضو هیات‌مدیره انجمن پلیمر ایران بیان کرد، باید بپذیریم که کاهش سهمیه‌ها در هر دو گروه اتفاق افتاده است. این ادعا طبق بازخوردی است که از اهالی بازار دریافت کرده‌ایم. اما این موضوع را نمی‌توان کتمان کرد که حجم عظیمی از سهمیه‌های کاهش یافته مربوط به همان تولیدکنندگان غیرواقعی بوده است زیرا سهمیه‌های فعلی تقریبا به کف عرضه نزدیک شده و به میزان معنی‌داری افت داشته که به دلیل عدم داشتن مستندات لازم از سوی واسطه‌گران تلاش چندانی هم برای بازگشت سهمیه تخصیصی صورت نگرفته است. اما تولیدکننده واقعی هم در این بین بوده که پیگیری‌های لازم صورت می‌گیرد و وزارت صمت نیز همکاری موثری در این زمینه دارد. البته باید به این نکته هم توجه کرد، تولیدکنندگانی که با کاهش سهمیه روبه‌رو شده‌اند نیز دو دسته‌اند؛ برخی از آنها شخصا اعلام می‌کنند که سهمیه‌های تخصیصی سابق آنها بسیار بیشتر از میزان تولیدات بوده و سهمیه‌های جدید برای آنها کافی است اما برخی دیگر بر دریافت سهمیه تخصیصی پیشین خود پافشاری می‌کنند. این موضوع بستگی به وزارت صمت دارد تا بدون تعلل و به‌صورت کارشناسی بررسی کرده و به این سهمیه‌ها سروسامان دهد. لازم است در این بین برخی ادبیات در بین اهالی بازار نیز تغییر کند و با فرهنگ‌سازی بتوان بحث میزان ظرفیت واحدها و سهمیه‌ها را از هم تفکیک کرد. زیرا ظرفیت موجود در پروانه‌های تولیدکنندگان بر مبنای ظرفیت اسمی است که در کارخانه نصب شده است. اما این احتمال وجود دارد که به دلایل کشش تقاضا، تجهیزات تولید و شرایط بازاری، برخی واحدها هیچ‌گاه به آن ظرفیت اسمی که در پروانه درج شده است، نرسند. بنابراین لزومی ندارد که به همان میزان به این واحدها سهمیه مواد اولیه اختصاص داده شود.   وی اظهار کرد: مبنای این عمل بسیار قابل دفاع است، زیرا اگر تولیدکننده واقعی بتواند بدون تحمل رقابت‌های قیمتی بالا، مواد اولیه مورد نیاز خود را از بورس کالا خریداری کند، به شکل خودکار سایر تولیدکنندگانی که غیرشفاف عمل می‌کردند و با عدم پرداخت هزینه‌های جانبی تولید نظیر بیمه و مالیات، باعث ایجاد مشکل برای تولیدکنندگان بزرگ‌تر می‌شدند، از دور رقابت خارج خواهند شد. این نکته‌ای است که باید به آن توجه ویژه داشت. این امر به خوبی در ادبیات اهالی بازار هم دیده می‌شود، زیرا با وجود آنکه قیمت بازاری مواد اولیه کاهش نداشته است، برخی از افرادی که اخیرا مواد را از بورس کالا بدون رقابت قیمتی خریدند، اقدام به کاهش قیمت خود کرده، آن هم به دلیل آرامشی که بر بازار حاکم شده و دلیل اصلی آن معاملات PVC در قیمت پایه یا با رقابت‌های قیمتی بسیار ناچیز بوده است. چنانچه این روند ادامه‌دار شود، تولیدکنندگانی که هزینه‌های بیمه و مالیات و سایر هزینه‌های مربوط به شفاف عمل کردن خود را پرداخت می‌کنند، قادر می‌شوند با قیمت‌های پایین به تولید اقدام کنند و رقابت‌پذیری آنها افزایش یابد.

الگویی برای کنترل التهاب سایر بازارها

علیرضا ترک در پایان صحبت‌های خود گفت، این رویکرد می‌تواند به‌عنوان الگویی برای کنترل و مدیریت تقاضای سایر بازارها نیز مورد استفاده قرار گیرد. البته این موضوع به میزان زیادی بستگی به نتایج حداقل میان‌مدت طرح دارد تا بتوان نقاط ضعف و قوت آن را شناسایی کرد و به اصلاح آن پرداخت. اینکه بخش عمده‌ای از مشکلات بازاری ما مربوط به بخش تقاضا است قابل پذیرش است و می‌توان بیان کرد طی ۶ ماه اخیر به میزانی که التهاب بازار مربوط به بخش تقاضا بوده، عرضه چندان دخیل نبود. براین اساس این رویکرد همچون مدلی است که باید آن را ادامه داد و ارزیابی‌های کارشناسی را کامل کرد. امیدوارم که وزارت صمت در مرحله بعدی سراغ محصولات پرالتهاب دیگر نظیر پلی‌پروپیلن‌ها برود. اما این نکته نیز باید در نظر گرفته شود که شاید تسری این مدل به بازار سایر محصولات با پیچیدگی‌های فنی و اجرایی بسیاری همراه شود.