برنامه توسعه ۲۰۶۳

می متالز - درباره سودمندی شکل‌گیری منطقه آزاد تجاری آفریقا و چالش‌هایی که با تحقق این ایده به وجود خواهد آمد، پرسش‌های متعددی مطرح است.

به گزارش می متالز، قاره آفریقا با مشکلات بسیار بزرگ سیاسی و اقتصادی مواجه است و هدف از تشکیل این منطقه تجارت آزاد، کمک به حل این مشکلات و نیز توسعه همه‌جانبه این قاره است. نخستین پرسش این است که تشکیل منطقه آزاد تجاری به چه شکل فرصت‌های تجاری پدید می‌آورد و زمینه را برای صنعتی شدن این قاره در راستای برنامه آفریقا ۲۰۶۳ فراهم خواهد کرد؟ منطقه آزاد تجاری آفریقا شامل ۵۵ کشور با جمعیتی بالغ بر یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر است که پتانسیل‌های بالایی برای رشد دارد.

آفریقا در مجموع یک بازار پویا محسوب می‌شود. جمعیت این قاره تا سال ۲۰۵۰ به ۵/ ۲ میلیارد نفر خواهد رسید و در آن سال ۲۶ درصد جمعیت در سن کار در جهان، در این قاره ساکن هستند. همچنین نرخ رشد اقتصادی این قاره دو برابر نرخ رشد اقتصادهای توسعه یافته خواهد بود. درحال‌حاضر متوسط نرخ تعرفه در آفریقا ۱/ ۶ درصد است، در نتیجه شرکت‌ها هنگام صادرات کالاهای خود به خارج این قاره با تعرفه پایین‌تری نسبت به زمانی که کالاهای خود را به کشورهای این قاره ارسال می‌کنند، مواجه هستند. با شکل‌گیری منطقه آزاد تجاری، این تعرفه حذف می‌شود و این یک تحول بسیار مثبت برای کسب‌وکارهای آفریقایی است که زمینه رونق اقتصاد و اشتغال را فراهم خواهد کرد. تخمین زده می‌شود که با حذف تعرفه‌های واردات، حجم تجارت داخلی در آفریقا بیش از ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت.

پرسش مهم بعدی این است که رونق تجارت داخلی، چطور زمینه‌ساز رشد پایدار اقتصادی و بهبود وضعیت بازار کار خواهد شد؟ پیش‌بینی می‌شود شکل‌گیری منطقه آزاد تجاری آفریقا بیشترین سود را برای صادرات محصولات صنعتی خواهد داشت. متنوع کردن تجارت در آفریقا و تشویق دور شدن از صادرات موادخام نظیر نفت و مواد معدنی اهمیت بالایی دارد. از گذشته‌های دور نفت و مواد معدنی بخش اعظم صادرات آفریقا را تشکیل داده‌اند، اما این وضعیت باید تغییر کند و صادرات به شکل متنوع‌تر و پایدارتر درآید.

ریسک بزرگ وابستگی به صادرات نفت و مواد معدنی این است که قیمت این مواد بسیار پرنوسان است و وابستگی شدید به این منابع سبب ضعف برنامه‌ریزی‌ها و اقتصاد شده است. نکته مهم دیگر این است که بهبود وضعیت صادرات سبب می‌شود بازار کار آفریقا در شرایط بهتری قرار گیرد. برای صادرات نفت و مواد معدنی به تعداد زیادی نیروی کار نیاز نیست. اگر ساختار صادرات تغییر کند، یعنی سهم کالاهای تولیدی و کشاورزی افزایش یابد، فرصت‌های شغلی بسیار بیشتری پدید خواهد آمد. توسعه صادرات این‌گونه کالاها نگرانی‌ها درباره افق بازار کار آفریقا را از میان خواهد برد.

پرسش مهم دیگر به تاثیر شکل‌گیری منطقه آزاد تجاری آفریقا بر وضعیت زنان این قاره مربوط است. تحقیقات نشان می‌دهد تحولاتی که پس از اجرای این برنامه عظیم رخ خواهد داد تقریبا به شکل برابر بر زنان و مردان آفریقایی اثر مثبت خواهد داشت، اما یک تحول مثبت بزرگ که برای زنان فعال در اقتصاد رخ خواهد داد، این است که پس از اجرای این برنامه، آنها می‌توانند از مسیرهای قانونی به تجارت فرامرزی بپردازند. درحال‌حاضر ۷۰ درصد تجارت فرامرزی غیررسمی در آفریقا از سوی زنان انجام می‌شود و این امر آنها را در معرض انواع مشکلات قرار داده است. کاهش یا حذف تعرفه‌ها به زنان کمک می‌کند از مسیرهای قانونی به تجارت بپردازند و مورد حمایت قانون قرار بگیرند. بهبود وضعیت تجارت، برای زنان تحولات مثبت در اقتصاد خانوار و کشور پدید می‌آورد.

پرسش دیگر این است که منطقه آزاد تجاری آفریقا چطور می‌تواند به همه کشورهای این قاره کمک کند؟ واقعیت این است که در قاره آفریقا کشورها با ویژگی‌های جغرافیای، سیاسی و اقتصادی بسیار متنوع وجود دارد و این تنوع می‌تواند یک چالش بزرگ برای تدوین‌کنندگان قوانین تجاری باشد.

در پاسخ باید گفت عملیاتی شدن منطقه آزاد تجاری آفریقا برای کشورهای مختلف این قاره فواید گسترده در بر دارد. آن‌دسته از کشورها که در حوزه فعالیت‌های صنعتی جلوتر هستند، بیشترین سود را از حذف تعرفه‌های صادرات کالا کسب خواهند کرد. اما کشورهای دیگر می‌توانند جایی برای خود در زنجیره ارزش منطقه بیابند. زنجیره ارزش منطقه شامل صنایع بزرگی است که مواد اولیه یا دروندادهای خود را از صنایع کوچک در دیگر کشورها تامین می‌کنند. منطقه آزاد تجاری آفریقا شکل‌گیری زنجیره‌های ارزش را تسهیل می‌کند و این امر با کاهش هزینه‌های تجاری و تسهیل سرمایه‌گذاری انجام می‌شود. از سوی دیگر بهبود وضعیت قوانین گمرکی به تولیدکنندگان محصولات کشاورزی کمک می‌کند صادرات بیشتر و ارزان‌تر داشته باشند. نکته مهم دیگر این است که با شکل‌گیری این منطقه آزاد، نه تنها تعرفه‌ها کاهش می‌یابد یا حذف می‌شود، بلکه تدابیری برای تسهیل تجارت و حمل و نقل به اجرا گذاشته خواهد شد، در نتیجه کشورهایی که به دریا راه ندارند در حوزه صادرات و واردات انواع کالا در وضعیت بهتری قرار خواهند گرفت. البته نباید فراموش کرد که تحقق این اهداف به تدوین سیاست‌های صحیح و اجرای درست آنها وابسته است.

پرسش بعدی این است که شکل‌گیری منطقه آزاد تجاری آفریقا چه نقشی در تحقق برنامه توسعه پایدار ۲۰۳۰ سارمان ملل خواهد داشت؟ شکل‌گیری این منطقه آزاد تجاری یک مولفه مهم در برنامه افق ۲۰۶۳ اتحادیه آفریقاست. این برنامه‌ای است که اتحادیه آفریقا برای توسعه این قاره تدوین کرده است. اجرایی شدن منطقه آزاد تجاری آفریقا از جهات گوناگون به تحقق اهداف برنامه توسعه پایدار ۲۰۳۰ سازمان ملل کمک می‌کند. امنیت غذایی، توسعه صنعتی و دسترسی ارزان به خدمات بهداشتی و درمانی برخی از اهداف یاد شده هستند. منطقه آزاد تجاری آفریقا با کمک به صنعتی شدن و توسعه اقتصادی قاره آفریقا از وابستگی این قاره به منابع خارجی می‌کاهد و یک جنبه بسیار مهم برنامه توسعه سازمان ملل، کمک به کشورهای جامانده از توسعه است. شکل‌گیری منطقه آزاد تجاری آفریقا کمک قابل ملاحظه‌ای به تحقق این هدف خواهد کرد. کارشناسان معتقدند ایده منطقه آزاد تجاری آفریقا یک ایده بسیار بزرگ و مفصل است و اگر قرار است اهداف آن تحقق یابد، ضروری است برنامه‌ریزی‌ها با نهایت دقت و با در نظر گرفتن تمامی جوانب به‌ویژه تفاوت‌های موجود بین اقتصادهای آفریقایی و نیز مسیر تحولات در اقتصاد جهان انجام شود.

کشورهای آفریقایی برای بهره‌مندی از فواید این ایده باید آمادگی داشته باشند تغییراتی بزرگ در قوانین و رویه‌های مختلف تجاری، گمرکی، قانونی و... ایجاد کنند. بدون این‌گونه تغییرات، اهداف تعیین شده برای منطقه آزاد تجاری آفریقا تحقق نخواهد یافت. پایبندی به اهداف، همکاری تنگاتنگ بین مقامات مربوطه در کشورها، تدوین قوانین و مقررات برای رفع اختلافات، ایجاد اطمینان در سرمایه‌گذاران خارجی و رفع چالش‌هایی که در برابر رقابت سالم وجود دارد، برخی از پیش‌شرط‌های موفقیت این ایده هستند.