در نخستین هم‌اندیشی کارگروه «اندیشه ورزی مدیریت بازار» چه گذشت؟

به گزارش می متالز، نخستین هم‌اندیشی کارگروه «اندیشه‌ورزی مدیریت بازار» به‌صورت مجازی و با تلاش مدیریت توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری بورس اوراق بهادار تهران برگزار شد.

در این نشست افزون بر حضور محسن خدابخش، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، محمود گودرزی، معاون بازار بورس اوراق بهادار تهران و روح‌الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس، بیش از ۵۰ فعال بازار سرمایه به بحث و گفت‌وگو، ارائه دیدگاه‌های و پیشنهاد‌های خود کردند.

در این نشست به مسائل چالش زا و دلایل ایجاد شرایط کنونی بازار سرمایه، از جمله هسته معاملات بازار سرمایه و زیرساخت‌های آن اعم از دامنه نوسان، تعیین مبنا یا ماژول‌ها، انتقال کنترل ماژول به کارگزاران، افزایش دامنه نوسان در حراج تک قیمتی، سهام عدالت، تدوین سازوکاری جهت افزایش سرمایه شرکت‌ها بر مبنای تجدید ارزیابی دارایی و عرضه صندوق‌های دارا پرداخته شد.

ارائه راهکارهایی برای تقویت بنیان بازار سرمایه و  در ین حال عرضه‌های اولیه، عمق زیاد بازار و صف‌های فروش از دیگر مباحث مطرح و بررسی شده در این نشست بودند.

در این زمینه احمدزاد اصل عنوان کرده بود: باید به این نکته مهم که عمق بازار زیاد است و نباید از دولت انتظار داشته باشیم در یک روز صف‌های فروش جمع شود. باید مورد توجه قرار بگیرد و همچنین در نظر گرفت که این مساله بار زیادی به دولت تحمیل می‌کند.

در نشست یادشده افزون بر مباحث مطروحه مساله اعتماد در بازار سرمایه توسط محسن خدابخش، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار مطرح شد.

به گفته وی اعتماد در بازار سرمایه شرط نخست است. برای تأمین این اعتماد لازم است تا نهاد ناظر یک وحدت رویه داشته باشد. نکته بعدی این است که در بازار سرمایه همدلی وجود ندارد. در بعضی از موارد از سهامداران حقوقی درخواست می‌شود که برای حمایت از بازار از صف فروش سهم خارج شوند.

اعتماد و شفافیت

از جمله چالش‌هایی مورد بررسی در این نشست، روند گشایش نمادها بود که ازسوی معاون بازار بورس اوراق بهادار تهران، مطرح شد.

وی گفته بود: در جریان دست‌کاری که برخی اشخاص حقیقی و حقوقی در روند گشایش نماد انجام می‌دهند، این امکان وجود دارد که ناظر نماد را تائید نکند. بنابراین اگر فردای آن روز دوباره گشایش انجام شود یا با حجم کمتر خریدوفروش انجام شود ناظر می‌پذیرد.

موضوع بعدی که توسط گودرزی مطرح و در نشست به آن اشاره شد درگیر بودن سازمان در موضوع ریزش یا رشد شاخص است؛ سازمان و بورس درگیر ریزش‌ها و یا افزایش قیمت‌ها نیستند.

معاون بورس تهران به این موضوع اشاره کرده بود که منفی و مثبت بازار مهم نیست، برای نمونه در جریان گشایش نماد شستا با وجودی که ریزش آن باعث ریزش شاخص می‌شد، حساسیتی از سوی بورس وجود نداشت و این‌گونه نبود که ناظر آن را به‌دلیل ریزش شاخص تائید نکند.

گودرزی گفته بود: نه سازمان و نه بورس در ریزش‌ها و افزایش‌ها حساسیت ندارند، اما دو نکته برای سازمان و نهاد بسیار مهم است نخست اینکه بازار با شفافیت پیش برود و دوم اینکه روند معاملاتی یک نماد دستخوش دست‌کاری نشود و مسیر را به سلامت طی کند. در ارتباط با همین موضوع خدابخش نیز توضیحاتی ارائه کرد.

وی به این موضوع اشاره کرده بود که ریزش شاخص برای سازمان و بورس تا زمانی که تشویش ایجاد نکند خیلی مهم نیست و حساسیت زیادی وجود ندارد. در دوره‌های متعدد مواردی وجود داشته است که بلوک‌های دوطرفه‌ای زده شود که شاخص سیر صعودی داشته باشد یا حفظ شود، اما اکنون این دغدغه را نداریم.

معاون بورس تهران ادامه داده بود: آنچه مهم است این است که شرایط به‌گونه‌ای پیش نرود که برخی به این نتیجه برسند که به‌طور کامل از بورس خارج شوند و یا به این نتیجه برسند که عمر بازار به سر رسیده و لازم است سهامداران از بازار به‌طور کامل خارج شوند. آنچه برای سازمان مهم است وضعیت روانی جامعه است.

گودرزی تصریح کرده بود: اگر یک فعال بازار رقم سنگینی داشته باشد ریزش ۱۰ تا ۲۰ درصدی شاخص برایش مهم نیست، اما ممکن است فردی ۱۰ میلیون پس‌انداز کرده باشد که این ۱۰ میلیون را طی دو سال جمع کرده باشد و ریزش آن طی دو روز به ۸ میلیون از نظر روانی بسیار سخت است.

برهم ریختگی بازار

در زمینه عدم اعتماد و آشفتگی بازار مباحثی نیز از جانب افشار مطرح شد، وی به این مساله اشاره کرد که وقتی در یک هفته سه دستورعمل با رویه‌های متفاوت منتشر می‌شود، بی‌اعتمادی و برهم ریختگی بازار رخ خواهد داد. اگر این رویه‌ها ادامه پیدا کند و عدم اعتماد تداوم یابد، جمع‌کردن بازار خیلی سخت‌تر خواهد شد.

وحدت بورس و فرابورس

در بحث‌های مطرح شده در نشست، نوایی با اشاره به وحدت بورس و فرابورس به عدم وحدت رویه در کلیت بازار، نبود وحدت رویه در بورس و فرابورس اشاره کرد، مساله مطرح شده چنین توضیح داده شد که در بورس معاملات یک تومان یک تومان تغییر می‌کند اما فرابورس ریال است. اگر سازمان قرار است بر عملکرد بورس و فرابورس نظارت داشته باشد باید قیمت‌گذاری در این دو بورس مشابه باشد.

نبود تعادل در عرضه و تقاضا

سرانجام اعرابی با اعلام آمار و ارقامی مشکل اصلی وضع کنونی را نبود تعادل میان عرضه و تقاضا دانست.

وی مشکل مطرح شده را با ارائه محاسبات و بررسی‌های انجام شده چنین تحلیل کرد، مشخص می‌شود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان طی ماه‌های اخیر وارد بازار سرمایه شده است. سؤال این است که آیا این عدد سبب تورم شده است یا خیر.

اعرابی تصریح کرده بود که محاسبات نشان می‌دهد که طی این مدت ۲۲ هزار میلیارد تومان مستقیم توسط دولت از طریق فروش سهام، ۶ هزار میلیارد تومان بابت مالیات گردش حساب، ۱۲ هزار میلیارد تومان توسط تضمین اجتماعی ازجمله شستا، سیتا و صبا و بقیه عرضه‌ها خارج شده است.

وی گفته بود: این آمارها نشان می‌دهد ۱۰۰ هزار میلیارد ورودی ۱۰۳ هزار میلیارد خروجی وجود داشته است.  مشکل اصلی عدم وجود پول است چون همه پول از بازار خارج شده است.

اعرابی بحث را با تاکید بر این مساله که وقتی دولت‌مردان صحبت می‌کنند تماماً از عرضه سهام صحبت می‌کنند درحالی‌که ما مشکل عرضه سهام نداریم بلکه مشکل عدم تعادل در عرضه و تقاضا است به پایان برد.

هسته معاملات

در این نشست نوایی در  بیانات خود به هسته معاملات اشاره کرد و مشکل را به شرح زیر بیان کرد، مساله، معاملات و عرضه‌های اولیه و فشار آن‌ها بر روی هسته معاملات است. در حال حاضر عرضه شرکت‌های جدید در بازار سرمایه زیاد شده است و سهامداران جدید و فعالان زیادی نیز وارد بازار شده‌اند. این موضوع سبب شده است طی دو هفته تا سه‌ماهه صف خرید این عرضه‌ها ادامه یابد که متأسفانه این وضع فشار زیادی به هسته معاملات می‌آورد.

به هسته معاملات بازار سرمایه یک سری ریزساختارهایی اعم از دامنه نوسان و تعیین مبنا و یا ماژول‌هایی اضافه شده است، مانند ماژول کنترل که هدف از این ماژول‌ها ارتباط با سپرده‌گذاری، ایجاد عمق بازار از طریق دامنه نوسان و یا حجم‌مبنا برای کنترل بازار است.

بنا بر گفته‌های یادشده و عنوان کردن هسته معاملات به عنوان چالش اصلی کنونی، توسط امیر سیدی به موانعی در بازار اشاره شد، وجود این ماژول‌ها در حال حاضر به شکل مانع در بازار عمل می‌کند و در مواردی دستورهای خریدوفروش، به‌گونه‌ای باعث انحراف قیمتی می‌شود و باعث می‌شود سیستم دچار مشکل شود.

سیدی تصریح کرده بود: بدین ترتیب وقتی سفارش‌ها زیاد می‌شود و تعداد زیادی وارد صف فروش می‌شوند یک کنترل ماژولی وجود دارد که باید تمامی سفارش‌ها را به ترتیب ارزیابی کند و در مورد این سفارش‌ها و تائید و یا حذف آنها تصمیم بگیرد. این فرایند باعث می‌شود در جریان ثبات قیمت، بازار سقوط قیمتی را تجربه کند.

در زمینه پیشنهاد‌هایی نیز برای اصلاح وضع ارائه شد، سیدی پیشنهاد کرده بود که، ازاین‌رو پیشنهاد می‌شود جایگاه و مسوولیت‌ کارگزاری‌ها در بازار سرمایه ایران مانند دیگر بورس‌های دنیا افزایش یابد؛ می‌توان کنترل ماژول را در اختیار کارگزار قرار داده و هسته معاملات فقط فرآیند مچینگ را انجام دهد.

روح‌الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس، نیز در توضیح فرآیند اصلاح،  انتقال کنترل ماژول به کارگزاران را گام نخست در حل مشکل دانست.

ضمن این صحبت‌ها محسن خدابخش با تاکید بر تدابیر عمیق‌تر بیان کرد، موضوع کنترل ماژول علاوه بر بحث‌های فنی نیازمند یکسری بحث‌های بیزینسی هم هست. ازاین‌رو باید تدابیری اندیشیده شود تا این مهم به سرانجام برسد.

عرضه صندوق دارا دوم

در این نشست همچنین به مباحثی چون عرضه صندوق دارا دوم نیز پرداخته شد، مبحث مورد نظر توسط محسن خدابخش به عنوان یک چالش و دلیل در ایجاد شرایط کنونی مطرح شد و چنین شرح داده شد، موضوع اصلی مربوط به عرضه صندوق‌های داراست.

هم‌اکنون بازار گردان ندارد و به نظر می‌رسد دارای دوم بهانه‌ای برای اصلاح گروه پالایشی بود. هرچند تصمیم‌گیری در این باره بیرون از اختیارات سازمان بورس است، اما شاید سازمان بتواند در نشست‌های مذاکره، راهی پیش روی بازار بگذارد تا بازار دچار مشکل نشود و به‌ نوعی به‌طور غیررسمی در مورد این صندوق‌ها به بازار اطمینان بدهد و در مورد آنها اطلاع‌رسانی کند.

سهام عدالت

در این نشست مباحثی در جهت بهبود بنیان بازار سرمایه مطرح گردید و همچنین راهکارهایی در جهت تقویت بنیان بازار سرمایه ارائه شد.

بحث مطرح شده توسط احمدزاد اصل چنین عنوان شده بود: در این حوزه مباحث مربوط به سهام عدالت، نحوه عرضه آن‌ها به‌صورت مستقیم و یا غیرمستقیم و همچنین ظرفیت‌های جذب این عرضه‌ها از دغدغه‌های اصلی فعالان بازار است.

عمده‌ترین مساله‌ای که توسط  احمد زاد اصل و همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه به آن اشاره شد، سهام عدالت است.

احمد زاد زمینه این مبحث و تاکید بر کاهش ترس مردم و سرمایه‌گذاران نسبت به جو پیش رو چنین اظهار کرده بود که دربه سهام عدالت نیز باید به این نکته توجه شود که بازار سرمایه بسیار بزرگ است و باوجود آنکه سهام عدالت ارزش بسیار زیادی دارد اما امکان جذب آن در بازار سرمایه وجود دارد؛ بنابراین باید با اطمینان دادن به مردم و کاهش ترس آن‌ها، امیدوار باشیم فضای بهتری برای معامله گران فراهم شود و انتظار داریم مقام ناظر هم از وظایف خود دور نشده و نظارت خود را انجام دهد.

دارابی این مساله را اصلی‌ترین دغدغه بازار دانست و با اینگونه مطرح کرد که موضوع اصلی در بازار سرمایه سهام عدالت است. این سهام متأسفانه با سرعتی که آزاد شد فشار زیادی به بازار آورد و ابزارهایی هم که برای آن‌که طراحی‌شده بود مانند کارت اعتباری و تسهیلات که قرار بود جایگزین روش فروش شود در عمل به سرانجام نرسیده است.

راهکارهای ارائه شده

در این نشست، پیشنهاد‌هایی توسط همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه ضمن توضیح مشکلات بازار سرمایه ارائه داده شد.

یکی از راهکارهای ارائه شده تدوین سازوکاری برای افزایش سرمایه شرکت‌ها بر مبنای تجدیدارزیابی دارایی است.

این موضوع هم‌اکنون به‌صورت سلیقه‌ای عمل می‌شود به‌طوری‌که بعضی از شرکت‌ها یک هفته اعلام می‌کنند افزایش سرمایه از این طریق را در برنامه دارند اما سرانجام آن را لغو می‌کنند و یا بالعکس اعلام می‌کنند که افزایش سرمایه ندارند اما مدتی بعد اعلام می‌کنند که افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی را در دستور کار خود قرار داده‌اند.

این مساله سبب می‌شود که چنین به نظر برسد که باید برای شرکت‌ها، محدودیت زمانی تعیین شود تا تصمیم خود را اعلام کنند و اگر غیرازآن شد که وعده داده‌اند، شرکت‌های خاطی، مدتی از انجام افزایش سرمایه منع شوند. متأسفانه سلیقه‌ای عمل کردن در این موضوع سبب نبود تقارن اطلاعاتی در بازار شده است.