قیمت گذاری به کالای ایرانی صدمه می زند

به گزارش می متالز، به زعم کارشناسان بورس کالا می تواند در سال ۹۷ به مکان مهمی برای حمایت از کالای ایرانی تبدیل شود، چراکه مکانیزم معاملات این بورس به شفاف سازی معاملات و همین طور افزایش کیفیت محصولات کمک می کند اما همان طور که مدیر عامل بورس کالای ایران می گوید: حمایت از کالای ایرانی از طریق بورس کالا با چالش هایی هم مواجه  است از جمله این چالش ها می توان به اجرای سیاست قیمت گذاری دستوری که به سرکوب قیمت ها هم شهرت دارد اشاره کرد.  

در چند دهه گذشته اجرای سیاست کنترل قیمت ها در مورد برخی کالا ها عمدتا منجربه شکل گیری رانت به نفع عده ای خاص شده است چرا که این افراد می توانند با خرید محصولات قیمت گذاری شده با قیمت های پایین تر آنها را در بازار های دیگر با قیمت های بیشتری بفروشند،این رویه حتی به گفته مدیر عامل بورس کالا به نفع مصرف کننده هم نیست چرا که تفکیک مصرف کننده های واقعی و غیر واقعی و اختصاص محصول قیمت گذاری شده به انها بسیار دشوار و حتی غیر ممکن است. در همین رابطه و در سالی که به نام حمایت از کالای ایرانی نام گذاری شده است گفت وگویی با حامد سلطانی نژاد مدیر عامل بورس کالا انجام داده ایم.

در سالی که به عنوان سال حمایت از کالای ایرانی نام گذاری شده است به نظر شما مهمترین چالش برای حمایت از کالای ایرانی چیست؟

به اعتقاد من مهمترین چالش و مانع بر سر توسعه تولیدات ایرانی بحث قیمت گذاری است. از سال قبل نگرش های زیادی به سمت  کنترل قیمت ها پیش  رفت.در واقع  اینکه گفته می شود قیمت ها نباید افزایش پیدا کند نگران کننده است،این رویه در مورد بورس کالا هم صدق می کند در حالی که بورس محلی برای قیمت گذاری در یک فضای رقابتی است بنابر این گاهی اوقات ممکن است تحت تاثیر عرضه و تقاضا قیمت ها هم دچار افزایش شود.

این کنترل قیمت ها چه اثری دارد؟

کنترل قیمت ها شدنی نیست مثلا هم اکنون این دیدگاه وجود دارد که قیمت ارز یا برخی کالا ها ثابت بماند اما نتیجه این می شود که ناگهان قیمت ها به شکل نا متعارفی رشد می کند و قیمت هر محصولی که اثر خود را نشان نداده بود ناگهان با رشد قیمت مواجه شد.نکته مهم تر این است که این کنترل قیمت ها خیلی بر زندگی مردم تاثیری ندارد و بیشتر باعث توزیع رانت و ایجاد قیمت های مصنوعی به ویژه در مکان هایی مانند بورس کالا که عرصه قیمت گذاری آشکار است می شود.

چرا نباید قیمت گذاری انجام شود؟

کنترل قیمت و یا سهمیه بندی کالا ها فساد ایجاد می کند چون کنترل خریداران بسته به اینکه مصرف کننده هستند یا نیستندبسیار سخت و دشوار است.اینکه تولید کننده را مجبور کنیم محصولاتش را با قیمت های پایین تر از قیمت های جهانی  را در اختیار خریداران قرار بدهند در گام نخست رانت ایجاد می کند چون خریداران این کالاها را با قیمت پایین تر از قیمت های جهانی می خرند و آنها را می فروشند، شناسایی خریداران واقعی هم شدنی نیست.

چطور شدنی نیست؟

من یک مثال می زنم، شما دقت کنید، زمانی تصمیم گرفته شد بر روی خاک روی یا مس که توسط شرکت ملی صنایع مس تولید می شد، فارغ از اینکه قیمت های جهانی چیست، قیمت گذاری شود و به خریداران واقعی عرضه شود، نتیجه این شد که افرادی این محصول را خریداری کردند که خریدار واقعی نبودند،این افراد آن رابه شکل معیوبی تغییر شکل می دادند و به قیمت های بالاتری  می فروختند مثلا آن را تبدیل به سینی های مسی با اشکال و فرم های نامتقارن می کردند و با قیمت های بالاتر می فروختند.با این کار علنا چیزی عاید مصرف کننده نمی شد و فقط رانتی تولید شد که در اختیار عده خاصی قرار گرفت.

با انجام قیمت گذاری بر روی کالا ها چون قمیت ها پایین تر از سطح جهانی تعیین می شود رانت ویژه ای بین عده ای دلال توزیع می شود که پول دارند و بعد از خرید محصولات، آنها را ذخیره می کنند و در تلاطم های قیمت می فروشند.به این ترتیب نگرش کنترل قیمت ها عمدتا منجر به ایجاد رانت به نفع عده ای خاصر می شود.

این قیمت گذاری ها مشخصا چه اثری بر فروش محصولات در بورس کالا دارد و آیا می تواند اجرای شعار حمایت از کالای ایرانی را دچار خدشه کند؟

بله قطعا، همه ما در تلاشیم که کالای ایرانی با کیفیت، تقویت شود نکته ایجاست که کیفیت در عرصه رقابت ارزش گذاری و تقویت می شود ، مخصوصا کالاهایی که نهاده تولید کالاهای دیگر هستند.با توجه به اینکه بورس کالا عمدتا محل فروش چنین محصولاتی است این موضوع می تواند به رویه کار صدمه بزند.

دقت کنید اگر کالا ها بر اساس کیفیت قیمت گذاری شوند کالاهای با کیفیت تر این اجازه را پیدا می کنند که با قیمت بالاتری مبادله شوند در نتیجه از ناحیه مصرف کننده مورد حمایت قرار می گیرند، به این ترتیب اگر بخواهیم جلوی افزایش قیمت را بگیریم معنایش این است که به همه کالاها با یک چشم و یک دیدگاه نگاه می کنیم با این دیدگاه نمی توان از کالای ایرانی حمایت کرد.

منظور شما این است که برای حمایت از کالای ایرانی باید اجازه دهیم که رقابت بر سر قیمت انجام شود؟

بله،به نظر من رقابت عرصه خوبی برای حمایت از کالای با کیفیت ایرانی است اما قیمت گذاری دقیقا مغایر با این هدف است ضمن اینکه کالاهایی که در گذشته قیمت گذاری شده اند عموما کیفیت شان افزایش پیدا نکرده است، چون با کنترل قیمت تولید کننده به فکر افزایش کیفیت نمی افتد چون اساسا پاداشی بابت افزایش کیفیت دریافت نمی کند،بنابر این به نظر من اجرای سیاست کنترل قیمت با شعار سال متناقض است.

در عین حال بحث شفافیت هم مطرح است با اجرای سیاست قیمت گذاری شفافیت کمرنگ تر می شود چون بخشی از اقتصاد را به اقتصاد زیر زمینی تبدیل می کنیم و شرایطی را ایجاد می کنیم که افرادی بتوانند از قیمت های پایین یا رانت بهره مند شوند، به بیان دیگر وقتی می خواهیم محصولی را به صورت کنترلی و سهمیه بندی عرضه کنیم رانت زیادی بین عده ای خاص توزیع می شود.مثلا قیمت ارز ،با وجود اجرای سیاست های ثبات قیمت کاهش پیدا نکرد ، در عین حال مصرف کنند های واقعی هم نتوانستند در ایام نوروز به ارز مصرفی شان دست پیدا کنند.

یکی از موضوعات مهم  در سال حمایت از کالای ایرانی افزایش کیفیت محصولات ایرانی است آیا بورس کالا برنامه ای برای استاندارد سازی محصولات به منظور افزایش کیفیت دارد ؟

بورس کالا از گذشته برنامه مدونی را با همکاری سازمان استاندارد برای استاندارد سازی کالا ها تعریف کرد. ضمن اینکه بورس کالا می تواند کسانی که بیشتر فعالیت می کنند را مورد حمایت قرار دهد و از طریق مکانیزم رقابتی به آنها پاداش بدهد.

چطور؟

در خیلی از کالاهایی که بورس کالا وارد معاملات آن نشده است تعیین استاندارد ها نوعی حد تعالی و نقطه پایانی کیفیت است ،در حالی که وقتی کالایی وارد بورس می شوند می توانند از این مرز تعالی و حد نهایت استاندارد هم عبور کنند.

استاندارد گذاری یک بحث تنبیهی است یعنی اگر یک کالا خصوصیات مورد نظر را نداشته باشد مورد جریمه قرار می گیرد اما در بورس کالا استاندارد گذاری جنبه تشویقی دارد به این معنا که هر کالایی که کیفیت بالاتری داشته باشد با پاداش افزایش تقاضا و افزایش قیمت مواجه می شود و اگر کالایی بهتر باشد پول بیشتری دریافت می کند.مثلا سال قبل  گندم برخی استان ها مانند گلستان به دلیل کیفیت بالاتری که داشت با قیمت بیشری مورد مبادله قرار گرفت.

ضمن اینکه برخی خریداران حاضر بودند محصولی را که به محل مصرفشان نزدیک تر بود با قیمت بالاتری خریداری کنند و این یک مزیت رقابتی است که خریداران حاضرند از آن استفاده کنند.در حالی که اجرای سیستم قیمت گذاری ، این مزیت را از بین می برد.بحث استاندارد و تعیین قیمت بر مبنای کیفیت لوازم و ملزوم هم هستند به همین دلیل ما در تلاشیم کالاهایی که استاندارد ندارند یا استاندارد هایشان مبهم است را هم ساماندهی کنیم.

مثل چه کالاهایی؟

مثلا در حوزه زعفران در حال حاضر فقط یک استاندارد وجود دارد در حالی که کیفیت ها و استاندارد های مختلفی در مورد زعفران مانند زعفران سرگل ،نگین،پوشال وجود دارد که باید برای هر کدام از استاندارد خاصی تعریف شود.

این استاندارد سازی بیشتر در چه بخش هایی باید اجرا  شود؟

با توجه به اینکه تجارت در بخش کشاورزی ایران عمدتا سنتی انجام شده است این استاندارد سازی بیشتر باید در بخش کشاورزی انجام شود.راه نجات بخش کشاورزی این است که وارد دوره صنعتی شود برای این کار باید از روش رویت و مشاهده به سمت توصیف پیش برویم و وقتی می خواهیم به سمت توصیف پیش برویم باید حتما استاندارد های ما دقیق باشد.

روش رویت و مشاهده چیست؟

در حال حاضر وقتی کسی قصد خرید یک محصول کشاورزی را در ایران دارد حتما نمونه آن جنس را برای مشاهده مطالبه می کند در حالی که در تجارت صنعتی و انبوه دیگر روش رویت و مشاهده مرسوم نیست و به جای آن استاندارد های دقیق اعمال می شود.مثلا همین حالا شکری که ما از خارج خریداری می کنیم یک کالای توصیفی است یعنی استاندارد های دقیق و تعریف شده دارد.

بورس کالا چطور می خواهد محصولات کشاورزی را به سمت رویه صنعتی سوق دهد؟

این کار با تعریف ابزار های معاملاتی تعریف می شود، مثلا گواهی سپرده کالایی بورس کالا ابزاری برای استانداردکردن محصولات است. در عین حال ما نیاز به طراحی ابزار های منعطف تری برای معاملات محصولات کشاورزی داریم، مثلا در بخش محصولات کشاورزی خریداران ترجیح می دهند که محصولات را در بلند مدت معامله کنند چون محصولات کشاورزی با بحث امنیت غذایی ارتباط مستقیم دارد.

ما همچنین در بورس کالا متوجه شدیم که مدل هایی که اکنون در بخش طلا استفاده می شود در بخش کشاورزی کاربرد ندارد یعنی اینکه صندوق های کالایی یا گواهی سپرده و یا اوراق آتی که هم اکنون در بخش طلا استفاده می شود در بخش کشاورزی یا کالا هایی که کم دوام تر هستند کاربرد ندارد چون در بخش کشاورزی اگر بازارگردان ها با تعاریف کنونی چندهزار تن پسته بخرند قادر نیستند آن را در سررسید تحویل بگیرد چون نمی داند که چطور باید از آن استفاده کند بنابر این باید مدل هایی متناسب با این بخش وجود داشته باشد.

برای حل این مشکلات چه برنامه ای دارید؟

با شناسایی حلقه های مفقوده بورس کالا تصمیم گرفت اوراق آتی و آپشن متناسب با این بخش طراحی کند به طور مثال هم اکنون در تلاشیم اوراق آتی و آپشن پسته ،خرما و کالاهایی که در انبار نگهداری می شوند را تعریف کنیم تا صندوق هایی که در این بخش فعالیت می کند بتواند برروی گواهی سپرده این کالاها  فیوچرز و آپشن تعریف کنند این کار باعث می شود که مدیر صندوق خیالش از بابت تحویل کالا راحت باشد چرا که دیگر لازم نیست کالا را تحویل بگیرد در مقابل فعالان همان صنعت فیوچرز و آپشن آن کالا رادر زمان سررسید خریداری می کنند چون اینها کسانی هستند که می دانند بعد از تحویل کالا با آن کالا چه کنند و مشکلی برای دریافت کالا ندارند.

فرض کنید تاجری که هر سال مقدار زیادی پسته صادر می کند در یک دوره زمانی نقدینگی لازم برای خرید پسته مورد نظرش را نداشته باشد این تاجر می تواندب ا استفاده از گواهی سپرده کالایی محصول مورد نظرش را صرفا با پرداخت مبلغ مشخصی از یک صندوق خریداری کند و در موعد مقرر این محصول را دریافت و تسویه کند،با این روش صندوق به به تامین مالی این بخش کمک می کند و تاجر هم به تسهیل تجارت آن بخش کمک می کند یعنی منابع مالی جدیدی که قبلا در حوزه بخش کشاورزی وجود نداشته وارد این بخش می شود.

امکان دارد این طرح با شکست مواجه شود؟

هر چیزی امکان دارد، به طور کلی در همه دنیا مدل هایی طراحی می شود که اگر بازار از آن استقبال کند به حیاتش ادامه می دهد. به طور مثال چند سال قبل بورس لندن نوعی قرارداد آتی برای معاملات پی وی سی یا بورس شیکاگو اوراق آتی شمش را طراحی کردند که هر دو با شکست مواجه شدند اما این شسکت ها منجر به توقف کار نشد ،باید پذیرفت که برای حل مشکلات این آزمون ها باید انجام شود.

همان طور که معاملات سلف موازی هم در ابتدای سال ۹۶ در بورس کالا با استقبال مواجه نشد اما بعد از آن ما متوجه شدیم که ابزار های بهتری هم برای انجام این معاملات مانند اختیار تبعی وجود دارد که که راحت می توان با آن تامین مالی کرد ، نتیجه این بود که در پایان سال شاهد معاملات اوراق سلف موازی رونق گفت.

برنامه شما برای توسعه مبادلات تالار کشاورزی در سال ۹۷ چیست؟

مادر سال ۹۷ بازار مشتقه محصولات کشاورزی را توسعه خواهیم داد. همچنین بازار نقدمعاملات خرما ،آپشن و فیوچرز زعفران  و آپشن پسته آغاز به کار خواهد کرد. ضمن اینکه  هدف اصلی ما در سال ۹۷ عمدتا بر روی توسعه محصولات کشاورزی است .

برنامه شما برای سایر بازارها در سال ۹۷ چیست؟

در حوزه پتروشیمی فعالان این صنعت مطالباتی دارند که قرار است بر مبنای این مطالبات قرارداد های بلند مدت به اشکال مختلف و انعطاف بیشتر طراحی شود.در مورد پتروشیمی در تلاشیم در سال ۹۷ روش کشف پرمیوم قیمت را توسعه دهیم حتی شایداین روش را در مورد ورق فولادی هم امتحان کنیم.

همچنین یکی از مطالبات فعالان صنعت پی وی سی این است که امسال قرارداد های پیمان آتی راه اندازی شود تا فعالان این صنعت بتوانند از طریق این قرارد ها ریسک شان را در مقابل نوسان های قیمت پوشش دهند.در حوزه بین المل هم سعی خواهیم کرد روابطمان را بورس های کالایی دنیا از جمله عراق،چین و روسیه تقویت کنیم.

آیا برنامه ای برای تاسیس بورس ارز دارید؟

به اعتقاد من بورس ارز حتما باید راه اندازی شود، البته مهم نیست چه کسی این بورس را تاسیس می کند اما مهم این است که بورس ارز فعالیتش را آغاز کند،ما نمی توانمی بگوییم چون ممکن است عده ای وارد سفته بازی در بازار ارز شوند بورس ارز را تاسیس نکنیم، همین حالا هم سفته بازار ها در این بازار حضور دارند و شناسایی آنها هم به راحتی میسر نیست. سوال من این است که  چطور می توان تشخیص داد که کسانی که ارز خریده اند نیازشان واقعی بوده یا نبوده است سفته بازی یا فعالیت دلالی چیزی نیست که بشود حذف کرد تاکنون همه ابزار های به کار گرفته شده برای شناسایی و تخصیص درست ارز به خریداران بی ثمر بوده است.

نظرتان در مورد راه اندازی بورس نفت در چین چیست؟

این بازار همان فیوچرز نفت است که قرار است با ارز رسمی چین یعنی یوان مبادله شود، با توجه به اینکه چین یکی از خریداران بزرگ نفت در دنیا است قرار است فروشندگانی که به این کشور نفت می فروشند محصولاتشان را از طریق این بورس و به وسیله یوان بفروشند با این کار هم ارز رسمی چین یعنی یوان تقویت می شود و هم این کشور ریسک اش را در مقابل نوسان های ارزی پوشش می دهد،ما باید از این کار درس بگیریم و نباید بگویم که در ایران نمی شود چنین طرحی را اجرا کرد.