بهره‌وری هوشمندانه از صنعت حمل‌ونقل ریلی دو کشور ایران و افغانستان/ افتتاح قطعه سوم راه‌آهن خواف – هرات فرصتی ارزشمند برای اقتصاد دو کشور

به گزارش می متالز، شهرام آدم‌نژاد، معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، به تشریح خاستگاه طرح احداث خط ریلی خواف هرات پرداخت و اظهار کرد: طرح موضوع خط آهن ایران به هرات در غرب افغانستان به دهه ۱۹۷۰ میلادی برمی‌گردد؛ اما موانع متعدد مانع از اجرای آن شدند. در اوایل دهه هشتاد در چارچوب مذاکرات طرفین و برخی اسناد مبادله شده، نظیر قانون موافقت‌نامه مسیرهای حمل‌ونقل بین‌المللی ایران، افغانستان، ازبکستان، مصوب سال ۱۳۸۲، همچنین برنامه کمک‌های جمهوری اسلامی ایران به بازسازی افغانستان در آن مقطع زمانی، این پروژه مجدداً مطرح و نهایتاً عملیات اجرایی آن، پیرو تفاهم بین وزارت راه و ترابری با وزارت فوائد عامه افغانستان، به‌عنوان یکی از پروژه‌های بزرگ با مسوولیت شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور آغاز شد.

وی افزود: خاستگاه تاریخی مطرح شدن چنین پروژه‌‌ای، ریشه در نقش تاریخی ایران و افغانستان با توجه به موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد دو کشور از دیرباز، به‌عنوان پل ارتباطی و چهارراه تلاقی تجارت شرق و غرب و شمال و جنوب از چین تا اروپا و افتخار تاریخی عبور راه ابریشم و شاخه‌ها و انشعابات آن از این سرزمین‌ها دارد. به‌نحوی که بهره‌برداری از آن، خاطرات کهن دو کشور را در نزد ملت‌ها زنده خواهد کرد. همان‌گونه که در حال حاضر، کلیه بازیگران عرصه تجارت دو کشور، حتی فراتر از آن، ذینفعان دیگر کشورها، چشم امید به بهره‌برداری و توسعه مراحل آتی این پروژه در دل افغانستان دارند.

پیگیری احداث قطعه چهارم از سوی مسوولان افغانستان

معاون حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی با بیان اینکه خط آهن خواف تا هرات مشتمل بر چهار قطعه، به تفکیک دو قطعه در داخل ایران و دو قطعه در خاک افغانستان بوده که قطعات اول، دوم و سوم در تعهد ایران و قطعه چهارم در تعهد طرف افغانستانی است، خاطرنشان کرد: طبق برنامه‌ریزی صورت پذیرفته در آغاز عملیات اجرایی، پیش‌بینی شده بود این خط طی سه سال احداث شود، لیکن به دلیل پاره‌ای مشکلات بعضاً غیر فنی و غیرمالی در احداث قطعه سوم، این پروژه با تأخیر روبرو شد. به صورت مرسوم عملیات احداث تا بهره‌برداری باید به صورت همزمان از سوی دو کشور اجرا می‌شد اما افغانستان مشکلاتی در تأمین سرمایه‌ قطعه چهارم داشت؛ بنابراین بنا بر اعلام ایشان، تأمین بودجه و سرمایه‌گذاری موردنیاز این قطعه، در دست پیگیری است.

پروژه ریلی خواف-هرات؛ بخشی از برنامه وسیع‌تر این کشور در توسعه خط آهن

آدم نژاد اهمیت راه‌اندازی شبکه ریلی خواف – هرات از منظر توسعه حمل‌ونقل ریلی کشورمان را یادآور شد و گفت: یقیناً توسعه همه‌جانبه شبکه و حمل‌ونقل ریلی که یکی از برنامه‌های اولویت‌دار کشور است، مستلزم برقراری اتصال ریلی در مرز مشترک با همسایگان و تلاش حداکثری برای عمق‌بخشی به این اتصالات در شبکه ریلی داخلی این کشورها و فراتر از آن، کشورهای ثالث است. به نحوی که امکان حمل‌ونقل بین‌المللی و ترانزیت ریلی، به شکلی مؤثر فراهم شود. پروژه ریلی خواف-هرات که قطعات آن در خاک افغانستان است، بخشی از برنامه وسیع‌تر این کشور در توسعه خط آهن می‌باشد که درنهایت تکمیل‌کننده بخشی از اتصال تمام ریلی چین، قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان، ایران و سپس خلیج‌فارس و اروپا از مسیر کشورمان است.

افزایش مبادلات تجاری بین دو کشور با راه‌اندازی خط ریلی

معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه مسیر ریلی خواف – هرات باعث افزایش مبادلات تجاری بین دو کشور ایران و افغانستان می‌شود، افزود: این خط آهن، امکان حمل مقرون‌به‌صرفه اقتصادی کالاهای سنگین و حجیم را از مبادی داخلی سراسر کشور، همچنین از مبادی ورودی نظیر مرز با کشورهای همسایه به ویژه همسایگان شمالی و غربی، بنادر شمالی و جنوبی علی‌الخصوص چابهار و شهیدرجایی به افغانستان و بالعکس، در چارچوب عملیات صادرات، واردات و ترانزیت از خاک کشورمان فراهم می‌سازد.

وی در ادامه گفت: وجود سنگ‌آهن هم در ایران و هم افغانستان و امکان صادرات و واردات آن، برنامه توسعه صادرات نفتی و غیرنفتی و تنوع‌بخشی به کالاهای صادراتی کشور به ویژه میوه و تره‌بار، موادغذایی، الیاف و منسوجات، کالاهای صنعتی و ساختمانی به افغانستان، موافقت‌نامه چابهار و امکان ترانزیت کالای هندی به ویژه گندم و شکر به مقصد افغانستان و ترانزیت کالای افغانستانی به ویژه مواد معدنی، خشکبار و میوه به مقصد هندوستان، ترانزیت کالا از مبدأ ترکیه و عراق به افغانستان و بالعکس، همچنین توسعه تبادلات تجاری کشورمان با کشورهای آسیای میانه از طریق ترانزیت کالا از سرزمین افغانستان، منظر لجستیک و زنجیره تأمین، عوامل پیشران افزایش مبادلات تجاری دو کشور محسوب می‌شوند که باید به نحو مطلوبی از آن‌ها بهره‌گیری کرد.

آدم نژاد تصریح کرد: یادآور می‌شوم رسیدن به این اهداف، مستلزم به اجرای اقدامات مشترک نرم‌افزاری نظیر روان‌سازی، الکترونیکی و دیجیتالیزه کردن و مدرنیزه کردن فرآیندهای مرزی است که به موازات توسعه زیرساخت‌های اتصالی دو کشور، در دستور کار بخش‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط، از جمله وزارت راه و شهرسازی قرار دارد.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری ویژه بخش خصوصی دو کشور ایران و افغانستان

 معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی فرصت‌های سرمایه‌گذاری موجود در این مسیر ملی و ترانزیتی را برای بخش خصوصی دو کشور ایران و افغانستان برشمرد و عنوان کرد: اساس و منطق جذب مشارکت بخش خصوصی در پروژه‌های حمل‌ونقل و لجستیکی، شناسایی ریسک‌های پروژه و تقسیم مناسب آن‌ها بین دولت و بخش خصوصی است. خوشبختانه با توجه به ظرفیت‌های قانونی موجود، نظیر قانون احداث پروژه‌های عمرانی بخش راه و ترابری از طریق مشارکت بانک‌ها و سایر منابع پولی کشور و آیین‌نامه اجرایی آن، قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی و همچنین تمهیداتی که در بودجه‌های سنواتی و برنامه‌های پنج‌ساله اتخاذ شده، سازوکار مشخصی برای حمایت از بخش خصوصی و پوشش ریسک‌ها در بخش حمل‌ونقل فراهم است.

آدم نژاد یادآور شد: در این زمینه، در سال‌های اخیر روند رو به رشدی را تجربه کرده‌ایم. هم در زمینه بهره‌برداری از خط ریلی خواف-هرات، تأمین ناوگان و ارائه خدمات و هم در بحث احداث و بهره‌برداری از زیرساخت‌های لجستیکی تحت تأثیر این پروژه، نظیر مراکز لجستیک و تجهیزات به ویژه تجهیزات حمل‌ونقل ترکیبی، آمادگی جذب سرمایه‌گذار داخلی و خارجی، علی‌الخصوص بخش خصوصی کشور افغانستان وجود دارد.

به گفته وی قطعه سوم خط ریلی خواف-هرات به عنوان یکی از پروژه‌های برون‌مرزی در حوزه ریلی محسوب می‌شود که تجربه‌های ارزشمندی از آن، برای مجموعه دست‌اندرکاران، اعم از دولت و مشاورین و پیمانکاران حاصل شده است.

آدم نژاد بیان کرد: این پروژه یقیناً با حمایت سایر بخش‌ها و دستگاه‌های، از جمله دستگاه دیپلماسی کشورمان، بدین نحو مطلوب ساخته و مورد بهره‌برداری قرار نمیگرفت؛ بنابراین در این‌جا لازم می‌دانم از کلیه عزیزانی که طی سالیان گذشته در این راستا تلاش کردند، سپاسگزاری کنم. از حیث فنی، به پشتوانه تجربیاتی که در ساخت و توسعه شبکه راه‌آهن در اختیار داریم، مباحث فنی در قطعات مورد تعهد ایران، همچون سایر طرح‌ها و با استانداردهای بالا مد نظر قرار گرفته و اجرا شده‌اند. لیکن، این پروژه ابعاد دیگری را مشتمل بر ایجاد انسجام و اتحاد بین دستگاهی شامل می‌شد که با موفقیت به ثمر رسید، که از این بابت، در نوع خود منحصربه‌فرد می‌باشد. انتظار داریم از این تجربیات، در پروژه‌های مشابه با این اندازه از اهمیت، به ویژه پروژه‌های ریلی اتصال به دیگر همسایگانمان، استفاده مؤثری بشود.

افغانستان به دنبال همسویی و هماهنگی با استانداردهای منطقه‌ای و بین‌المللی

معاون وزیر راه و شهرسازی در پاسخ به این سؤال خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی مبنی بر اینکه «آیا این مسیر در هرات متوقف می‌شود یا قرار است به نقاط دیگری از خاک افغانستان نیز منشعب شود؟» گفت: در پاسخ به این پرسش، مناسب است تصویری کلی از وضعیت راه‌آهن افغانستان و طرح‌های ریلی در دست اقدام آن کشور را بررسی کنیم. اداره راه آهن افغانستان در سال ۱۳۹۱ با هدف مدیریت توسعه و بهره‌برداری از خطوط ریلی موجود و آتی کشور و به‌منظور بهبود رشد اقتصادی، حمایت از توسعه منطقه‌ای و ارتقای سیر مسافران افغان تأسیس شد. راه آهن افغانستان به دنبال مسیر مطمئن و کارآمد منابع، کالا و مسافران در سراسر افغانستان از طریق توسعه خط‌مشی‌های پایدار و منسجم و ایجاد همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای است و در این مسیر، عضویت این کشور در اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها یا به اختصار UIC در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۳ میلادی به تصویب رسید و راه‌آهن افغانستان رسماً عضو این اتحادیه است.

وی گفت: بنابراین در این چارچوب، افغانستان همچون ایران، به دنبال همسویی و هماهنگی با استانداردهای منطقه‌ای و بین‌المللی است. پیش از آغاز طرح راه‌آهن می، طول کلی خطوط آهن احداث شده در افغانستان ۱۳۵ کیلومتر بوده که یک بخش آن در بلخ در سطح محدودی بهره‌برداری می‌شد اما بخش دیگر آن در هرات، نیاز به اقداماتی داشته تا قابل استفاده شود. با این حال، این کشور در سال‌های اخیر در تلاش است که شبکه ملی خود را سریعاً احداث کرده و به موازات، به شبکه بین‌المللی راه‌آهن‌ها بپیوندد.

آدم نژاد یادآور شد: آهن و مس دو منبع عمده بار برای راه‌آهن در حال توسعه‌ افغانستان هستند. طرح راه‌آهن ملی افغانستان پیش‌بینی کرده است که بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۴۰ میلادی، ۷۵ درصد از ترافیک باری را به این مواد اختصاص دهد. همچنین برآورد شده است ظرفیتی معادل بیست تا سی میلیون تن بار، در این شبکه فراهم شود. طول این شبکه طراحی شده که مطالعات آن‌ها تا پایان سال‌جاری میلادی به اتمام می‌رسد، ۵۵۵۰ کیلومتر است که مقرر است در فازها و بخش‌های مختلف تا سال ۲۰۲۷ میلادی احداث و بهره‌برداری خواهند شد.

وی افزود: خط حیرتان-مزارشریف در شمال افغانستان از پل دوستی بندر حیرتان واقع در مرز با ازبکستان تا نایب آباد و فرودگاه مزار شریف به طول ۷۵ کیلومتر خط اصلی و ۶/۳۶ کیلومتر خط فرعی توسط شرکت راه‌آهن ازبکستان و با تأمین هزینه بانک توسعه اسلامی در سال ۲۰۱۰ میلادی آغاز و در پایان همان سال به اتمام رسید. از سال ۲۰۱۱ تا این تاریخ، این خط تنها راه‌آهن فعال افغانستان است و بخش عمده تجارت بین ازبکستان و افغانستان را بر عهده دارد. آدم نژاد تأکید کرد: لازم به ذکر است، ایستگاه حیرتان، واقع در حیرتان که بندر خشک و رودخانه‌ای افغانستان است و حدود ۵۰ درصد از کالای ترانزیتی و تجاری افغانستان از این نقطه به کشور وارد می‌شود، به موازات احداث خط فوق بازسازی و مدرن شده است. در طرح راه‌آهن ملی افغانستان، خط حیرتان-مزارشریف بخشی از پروژه بزرگ‌تری است که از غرب با هرات و سپس ایران، از طریق اتصال به خط خواف-هرات و از شرق با تاجیکستان و از جنوب با پاکستان مرتبط خواهد شد.

دیگر پروژه‌های ریلی افغانستان؛ در مرحله مطالعات امکان‎‌سنجی

معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی عنوان کرد: پروژه دیگر که در مرحله مطالعات امکان‌سنجی است، خط آقنیه-آندخوی-مزارشریف-کندوز- بندرشبرغان است که در چارچوب توافق سال ۲۰۱۳ میلادی بین راه‌آهن‌های افغانستان، ترکمنستان و تاجیکستان اجرا خواهد شد. این خط ۴۰۰ کیلومتری که ۸۵ کیلومتر آن در خاک ترکمنستان ساخته خواهد شد و از این طریق امکان اتصال به دریای خزر فراهم می‌شود، از منطقه آتامراد ترکمنستان آغاز و در ولایات شمال افغانستان، به شبرغان در ولایت قندوز و در مرز با تاجیکستان ختم میگردد. با ساخت این خط، افغانستان از طریق کریدور شمالی خود شبکه بین‌المللی راه‌آهن وصل می‌شود.

وی گفت: در مرز پاکستان، در پروژ‌ه‌های در دست ساخت، دو خط عریض یک هزار و ۶۷۶ میلی متری از مسیرهای خطوط ریلی پاکستان به تورخم می‌رسد. در سال ۲۰۱۰ میلادی، دو کشور یادداشت تفاهمی برای احداث مسیرهای جدید بین دو کشور امضا کردند که طبق آن، قرار است خط ریلی پیش‌بینی شده از تورخم به جلال‌آباد و از آن‌جا به کابل، مجموعاً ۲۱۲ کیلومتر، متصل شده و از طریق سایر خطوط طراحی شده، افغانستان، پاکستان را به ترکمنستان متصل کند. این خط آهن در پاکستان تا پیشاور و سپس به دو بندر مهم کراچی و گوادر متصل می‌شود.

آدم نژاد اظهار کرد: در چشم‌اندازی دورتر، خط تورخم به کابل می‌تواند با تکمیل شرق به غرب افغانستان و ساخت خط آهن کابل به هرات، اسلام‌آباد پایتخت پاکستان را از مسیر بسیار نزدیک‌تری به شمال کشورمان، تربت‌حیدریه، متصل نماید.

فرصت‌های ارزشمند اقتصادی و تاریخی دو کشور در توسعه شبکه ملی و بین المللی راه‌آهن

وی خاطرنشان کرد: همان‌گونه که اشاره شد، کشور افغانستان طرح‌ مشخصی برای توسعه شبکه ملی و بین‌المللی راه‌آهن را دنبال می‌کند که این طرح، فرصتی ارزشمند اقتصادی و تاریخی برای دو کشور محسوب می‌شود تا از طریق یکی از کلیدی‌ترین نقاط شبکه ملی راه‌آهن افغانستان یعنی هرات و امتداد آن به سمت ایران، کشورهای آسیای میانه و چین، نقش‌آفرینی مؤثری یرا در ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی منطقه ایفا کنند.

وی با بیان اینکه این مسیر ریلی می‌تواند باعث رونق اقتصاد کشور به ویژه در استان‌های مرزی از جمله استان‌های خراسان و سیستان و بلوچستان شود، افزود: بدون شک ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی یکی از مؤلفه‌های مهم رونق اقتصادی، به ویژه در استان‌های شرقی کشور است.

 معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: استان‌های شرقی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد که مجموعه‌ای از زیرساخت‌های حمل‌ونقلی بندری، ریلی و جاده‌ای را دارا هستند، در صورت بهره‌گیری مناسب از این خط ریلی، به ویژه در آینده‌ای نه‌چندان دور که سایر حلقه‌های اتصالی آن به شبکه‌ بین‌المللی راه‌آهن از طریق کشورمان و افغانستان فراهم می‌‌شود، استان‌های مرزی شرقی تبدیل به کانون‌های فعال اقتصادی و پیوند دهنده روابط حسنه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با کشورهای افغانستان خواهند شد؛ بنابراین صرفاً نباید به این مرحله از پیشرفت زیرساخت‌ها بسنده شود و سایر بازیگران عرصه تجارت و لجستیک، حضوری فعالانه و هوشمندانه در این مراودات داشته باشند.

در پایان، آدم نژاد گفت: مراتب سپاس خود را از تلاش‌های مستمر و اثربخش کلیه بخش‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط کشور، همکارانم در مجموعه وزارت راه و شهرسازی و در رأس آن‌ها، از اهتمام ویژه اسلامی وزیر محترم راه و شهرسازی به راهبری و هدایت آن تا رسیدن به رویداد خجسته بهره‌برداری از این خط آهن، ابراز می‌دارم.