تغییردر استانداردهای اکتشافات معدنی

درحال‌حاضر ایران نیز که دستی بر فعالیت‌های معدنی دارد، برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای در این زمینه انجام داده و سختگیری‌هایی خود را برای صدور گواهی کشف افزایش داده است. سازمان‌هایی همچون ایمیدرو، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و فعالان بخش خصوصی که به کمک این سازمان‌ها در بخش اکتشافات معدنی ورود می‌کنند، تمام سعی خود را بر این گذاشته‌اند تا گزارش‌های‌شان را بر پایه استاندارد جورک تهیه کنند.

رعایت استانداردها از اکتشاف تا فرآوری

معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی درباره رعایت استاندارد بین‌المللی جورک در اکتشافات معدنی گفت: در کشورهای غربی و دسته‌ای از کشورهای معدنی، استاندارد جورک جایگاه ویژه‌ای دارد زیرا زمانی که یک معدن به اکتشاف می‌رسد سرمایه‌گذاران بخش خصوصی انتظار دارند معدن از نظر فنی، اقتصادی و ذخیره، شرایط مناسبی داشته و کار مهندسی در آن انجام شده باشد تا سرمایه‌ای که قرار است به آن تزریق شود به هدر نرود. بهروز برنا با بیان این مطلب در ادامه به شرایط ایران و تهیه گزارش‌های معدنی اشاره کرد و گفت: از آنجایی‌که در گذشته کشورهای بسیاری همچون روسیه، یوگسلاوی، امریکا و فرانسه در مناطق معدنی ایران فعالیت داشتند، استاندارد مشخصی برای آنها تعریف نشده بود و تا امروز برخی از این روش‌ها باقی مانده و از آنها استفاده می‌شود.وی ادامه داد: بعضی از فعالان بخش‌خصوصی نیز برای اینکه گواهی کشف دریافت کنند مراحل اکتشاف را با دقت و صحت لازم انجام نداده‌اند و از راه‌های مختلف همچون اعمال برخی فشارهای سیاسی و منطقه‌ای گواهی کشف را دریافت می‌کنند.

در این بین وزارت صنعت، معدن و تجارت برای جلوگیری از ادامه این روند از دهه ۸۰ ضوابط و معیارهای اکتشاف را از طریق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به معاونت معدنی تفویض اختیار کرد و ۳ کمیته اکتشاف، استخراج و فرآوری شکل گرفت تا مسائل مربوط به این ۳ بخش بر اساس استانداردهای مدنظر، تعریف شود. برنا افزود: کمیته اکتشاف در این زمینه کوشش‌هایی داشته است. به عنوان مثال اگر قرار است ماده معدنی مس مورد اکتشاف قرار گیرد باید چگونگی انجام مراحل شناسایی، پی‌جویی و اکتشافات عمومی و تفضیلی مشخص شود و به گواهی کشف برسد. به گفته وی اکنون گواهی کشف، تعریف شده و باید برای برخی از مواد معدنی در یک کمیته فنی و تخصصی در تهران بررسی شود. به عنوان مثال برای دادن گواهی کشف یک معدن با ذخیره ۲ میلیون تن ذخیره مس یا سنگ‌آهن برای دریافت گواهی کشف باید به تهران مراجعه شود. برای طلا و برخی مواد استراتژیک مانند آنتیموان، قلع یا تنگستن نیز این موضوع صدق کرده و باید به تهران مراجعه و بعد از بررسی اولیه و رعایت ضوابط بقیه کار انجام شود.

معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی افزود: استانداردهای تهیه شده برای اکتشافات، امروزه از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت تعریف شده و باید گزارش تهیه شده بر اساس جورک که مورد قبول بسیاری از کشورهاست باشد. همچنین در نظر گرفتن ضوابط سازمان ملل به عنوان مکمل در کنار سیستم جورک، برای تعیین استانداردها مد نظر است. به گفته وی، شرکت‌های سرمایه‌گذار خصوصی در بخش معدن که قرار است به ایران وارد شوند به این موضوع خیلی توجه دارند. حال اگر قرار به جذب سرمایه‌گذار خارجی برای پروژه‌های معدنی در کشور باشد لازم است برای رعایت این دست از استانداردها در کشور تلاش کرد. در این زمینه دستورالعمل جورک و «یو ان ۱۴۳» را در دست تهیه داریم تا شرایط لازم که مد نظر خارجی‌هاست مهیا شود. برنا معتقد است اکنون گزارش‌های معدنی از دوره‌های قبل بسیار بهتر بوده و اعداد و ارقام موجود در آنها به شکل مهندسی تهیه شده‌اند. این موضوع به ویژه برای مواد معدنی فلزی و استراتژی رعایت شده است. البته هجمه‌هایی از سوی فعالان معدنی و مکتشفان مبنی بر سختگیری برای دادن گواهی کشف وجود دارد، اما باید گفت این کار لازم و ضروری است تا از قالب قدیمی خارج شویم و به روش‌های نوین رو آوریم.
وی افزود: تمامی موارد یاد شده پیش نیازی برای رسیدن به استاندارد جورک و استفاده از آن برای تهیه گزارش‌های اکتشافی است. به عنوان مثال باید برای یک محدوده معدنی و نوع ماده معدنی موجود در آن مطالعات فنی، اقتصادی، امکان سنجی و... انجام شده باشد تا در نهایت فعالیت و بهره‌برداری از معدن با سود و ارزش افزوده همراه باشد.

پیروی از استاندارد جورک در سازمان‌های بزرگ

به گفته معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، اکنون سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی و برخی فعالان بخش خصوصی با همکاری این سازمان‌ها به کشف محدوده‌های معدنی می‌پردازند و به گونه‌ای در حال پیروی از استاندارد جورک هستند. برنا افزود: زمانی که افراد به کمیته گواهی کشف ملی واقع در تهران مراجعه می‌کنند بررسی‌های لازم روی گزارش و اطلاعات ارائه شده آنها انجام می‌شود. در این راستا باید دانشگاه‌ها نیروهای متخصص پرورش دهند و استان‌های مختلف فعال در معدن نیز توانمند شده و کارشناسان کیفی داشته باشند. وی ادامه داد: سازمان نظام مهندسی معدن بر همین اساس دوره‌های آموزشی خود را به پیش می‌برد. در واقع تغییر استانداردهای تعریف شده برای اکتشافات معدنی در کشور مدتی است آغاز شده اما از آنجایی‌که برخی از فعالیت‌های معدنی در ایران همچون صنعت زغال‌سنگ از گذشته برای نسل امروز باقی مانده تغییر سیستم کاری در آنها کمی مشکل است و باید آنها را از این قالب خارج کرد.

جورک؛ مرجع مناسب برای گزارش‌های مطلوب معدنی

درباره سیستم جورک نیز چندی پیش مشاور معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران گفته بود: کد استرالیایی با عنوان«the JORC Code» یا «the Code»، مجموعه‌ای از حداقل استانداردها، پیشنهادها و دستورالعمل‌های مربوط به گزارش‌های نگارش شده در ارتباط با نتایج اکتشاف منابع و ذخایر معدنی در استرالیا ارائه می‌کند. به گفته آرمین سلسانی، کد جورک، از طرف انستیتو معدنکاری و متالورژی استرالیا (The AusIMM) و همچنین انستیتو علوم زمین این کشور (AIG) به تصویب رسیده و پیروی از آنها برای اعضای تمامی سازمان‌های ذی‌ربط در این کشور الزامی است. همچنین این دستورالعمل‌ها از سوی انجمن مواد معدنی و موسسه خدمات مالی استرالیا، به‌عنوان یک مرجع مناسب به منظور ارائه مطلوب گزارش‌های معدنی به کار گرفته شده است.
سلسانی با بیان اینکه این سیستم همراه با فهرست قوانین بورس اوراق بهادار استرالیا (ASX) و بورس اوراق بهادار نیوزلند (NZX) مورد تایید قرار گرفته در ادامه اظهار کرده بود: همچنین بورس اوراق بهادار استرالیا(ASX) از سال ۱۳۸۸ و بورس اوراق بهادار نیوزلند(NZX) از سال ۱۳۷۱، این کد را در فهرست قوانین خود گنجانده‌اند. گزارش‌های ارائه شده به بورس که هدف‌شان سرمایه‌گذاری در زمینه منابع و ذخایر باشند، باید براساس این قوانین، تهیه شده و با توجه به این کد، آماده شوند. به گفته وی، این کارشناس اکتشافات معدنی در یکسان‌سازی گزارش نوشته شده با موارد یادشده در دستورالعمل، الزامات خاصی در تهیه گزارش از سوی شرکت‌های معدنی یا اکتشافی برای ارائه به بورس اوراق بهادار استرالیا (ASX) و بورس اوراق بهادار نیوزلند (NZX) تحمیل می‌کند. در گزارش‌های منطبق با استاندارد جورک، ارائه مرجع، برای مستندسازی اسناد و مدارک، به‌عنوان یک اصل در نگارش گزارش عمومی، الزامی است.

راه پر پیچ و خم جورک در ایران

در کنار تمامی موارد یاد شده برخی از کارشناسان معدنی می‌گویند، استفاده از سامانه «جورک» در ایران راه بسیار طولانی در پیش دارد. یکی از کارشناسان معدنی درباره استفاده از این سامانه در تهیه گزارش‌های اکتشافی گفت: شرکت‌های ایرانی به دلایل مختلف نمی‌توانند از سیستم جورک استفاده کنند زیرا باید درخواست داده و کارشناسان این سامانه از استرالیا به ایران آمده و کارشناسان ایرانی را آموزش دهند و سپس استاندارد جورک را به شرکت مورد نظر ارائه دهند. کامران کاوه فیروز ادامه داد: بعد از این مرحله می‌توان اکتشافات و گزارش‌های معدنی را بر اساس استاندارد جورک تهیه کرد و با بررسی آنها، مهر تایید جورک بر گزارش زده می‌شود. به گفته وی، درحال‌حاضر به دلیل بالا بودن هزینه و همچنین کم بودن کاربرد آن در داخل کشور، شرکت‌ها زیر بار هزینه‌های این استاندارد نرفته و از این روش استفاده نمی‌کنند. (گفتنی است گرفتن گواهینامه جورک هزینه بالایی دارد). اکنون در عرصه بین‌المللی زمانی‌که گزارشی به شرکت‌های معدنی ارائه می‌شود اگر تایید جورک را داشته باشد به راحتی مورد بررسی و تایید قرار خواهد گرفت.