مس و آینده درخشان سیستان‌ و بلوچستان

به گزارش می متالز، نمی توان هیچ سرزمینی را قاطعانه پیشگام شناخت و به کارگیری مس دانست اما این را می‫ دانیم که تمدن بشری، یکجا نشینی و ایجاد شهرهای بزرگ در مناطق گرم و معتدل مثل سیستان ‌و بلوچستان دلیل مهمی برای استفاده از این ماده معدنی برای نخستین بار در این مناطق است.
سیستان و بلوچستان روی کمربند فلزی و معدنی جهان قرار گرفته و با داشتن ذخایر مس، کرومیت، منگنز، سرب و روی، قلع، تنگستن، طلا و کانسارهای غیر فلزی، دارای ظرفیت های کم نظیری در بخش معدن است.

صنعت معدن در سیستان ‌و بلوچستان

سیستان و بلوچستان از منظر ساختار زمین شناسی خاستگاه مناسبی برای انواع مواد معدنی است تاریخ معادن این استان به کوره‌های قدیمی ذوب فلزات و سرباره‌های معدن مس چهل‌کوره در ناحیه گراغه و معادن متروکه مس بین خارستان و بیدستر و دامنه کوه تفتان باز می گردد. می توان گفت سن معدنکاری در چهل‌کوره سال های ۲۲۸ تا ۴۴۸ پس از میلاد مسیح است.
این تاریخچه نشان از یک قدمت طولانی در حوزه معادن مس در سیستان و بلوچستان است و کل ذخایر مس شناسایی شده در این استان تا کنون به بیش‌ از ۱۸ میلیون تن رسیده است.

جایگاه مس در سیستان‌ و بلوچستان

برای شناخت دقیق تر ذخایر معدنی مس در سیستان‌ و بلوچستان به سراغ داوود شهرکی رییس سازمان صنعت و معدن این استان رفتیم که در ادامه آورده می شود: وی با بیان اینکه فلز استراتژیک مس بخش عمده ای از مشکلات حوزه صنعت در کشور را به دوش می‌کشد، گفت: بخش معدن می‌تواند یکی از بخش‌های پیشران و مهم در اقتصاد این استان باشد به طوری که با متحول شدن این بخش سایر بخش‌های صنعتی و اقتصادی این استان نیز فعال می‌شود.
رییس سازمان صمت سیستان‌ و بلوچستان در ادامه به ظرفیت‌های معدن مس منطقه تمین میرجاوه اشاره کرد و افزود: معدن مس تمین با سرمایه گذاری ۴۸  میلیارد ریال، اشتغالزایی ۱۰ نفر از مردم منطقه را به همراه داشته است.
شهرکی ادامه داد: این معدن در ۱۴۰ کیلومتری جنوب شرق زاهدان قرار دارد و استخراج رسمی سالیانه از آن بر اساس پروانه بهره‌برداری یک هزار تن است.
وی بیان کرد: ۴۲ هزار مترمربع حفاری برای اکتشاف در محدوده جنگنجا این استان انجام و ۴۰۰ میلیون تن ذخیره مس در این منطقه شناسایی شده است.

کارخانه فرآوری؛ چرخه تکمیل کننده توسعه معادن

با نگاهی به دهه های گذشته دیده می شود که در فاصله زمانی سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۰ شمسی، بیشتر فعالیت های اکتشافی و زمین شناسی به وسیله بیگانگان انجام می‌شد.
مردمان سرزمینمان به سبب نداشتن دانش فنی روز، نقش چندانی در  استخراج و استفاده از ماده های معدنی نداشتند اما با پیروزی انقلاب این روند در جهت دیگری قرار گرفت و روز به روز معادن زیادی در کشور شناخته شد.
صادرات مواد خام معدنی در پروسه کوتاه مدت و بلند مدت، صدمات فراوانی از حیث اقتصادی و اجتماعی به اجتماع وارد می‌کند ضررهای چون اثرمحدود کننده بر مبادلات تجاری، اثرکاهشی بر ثروت ملی، اثر نامطلوب برحیات صنایع تکمیلی، اثرکاهنده بر ارزش افزوده و اثر نامناسب بر فرصت های شغلی کمترین آثار این پدیده نامبارک است.
با آمدن علم و فناوری مورد نیاز، ایران در ردیف کشورهایی قرار گرفت که می توانست مواد معدنی را به صورت خام استفاده نکند به همین خاطر برای دوری از این پدیده و نابود نشدن ثروت ملی، کارخانه های فرآوری مواد معدنی گزینه مناسبی برای بومی سازی صنایع در کشور خواهد بود.
با توجه به جایگاه سیستان‌ و بلوچستان در پتانسیل مواد معدنی مس ایجاد کارخانه های فرآوری از ضرورت های اجتناب ناپذیر در این استان است که رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان در این رابطه گفت: یکی از فرصت‌های سرمایه گذاری در این استان ایجاد کارخانه فرآوری در محدوده‌ معدنی جنگنجا نیمروز بوده که در همین ارتباط با سرمایه‌ای افزون‌بر ۲ هزار میلیارد تومان فاز اول کارخانه فرآوری مس ایجاد شده است.
شهرکی با بیان اینکه مستعدترین ماده معدنی کشف شده در محدوده معدنی جنگنجا با ذخایر بسیار مطلوبی قرار دارد، افزود: در محدوده اکتشافی مس شهرستان نیمروز ۶ دستگاه حفاری فعال است که ذخایر معدنی خوبی را در این محدوده کشف و معرفی خواهد کرد.
وی با اشاره به ظرفیت های معدن مس تمین و کارخانه فرآوری مربوط به آن  افزود: کارخانه صنایع معدنی این معدن نیز در بخش لادیز دهستان سیاه جنگل تمین و در محل روستای لهرمبا در زمینی با زیربنای ۶۷۰ مترمربع و مساحت ۲۰ هزار مترمربع و ایجاد اشتغال ۱۵ نفر با تولید محصول کنسانتره مس اکسیدی با ظرفیت ۴۲۰ تن در سال در حال فعالیت است که با اتمام طرح توسعه این واحد برای بیش از ۵۰ نفر شغل ایجاد خواهد شد.

چالش های پیش رو و برنامه های مورد نیاز در صنایع معدنی 

صنعت معدن کاری با گذشت زمان و بالارفتن رفاه جامعه، با افزایش تقاضا برای مواد معدنی روبه رو است و می توان انتظار داشت که این تقاضا در سال های آینده شدت بیشتری نی داشته باشد به طوری که در برخی فلزات همچون مس و آلومینیم که از فلزات استراتژیک در صنعت به شمار می روند، نیاز به شناسایی ذخایر جدید یک ضرورت است.

در این راستا توجه به اکتشاف ذخایر عمیق تر و نیز یافتن روش های جدید برای افزایش بازیابی و فرآوری این فلزات بسیار ارزشمند خواهد بود و در حقیقت توسعه روش های ژئوفیزیکی و زمین شناسی برای اکتشاف ذخایر عمیق، به لحاظ ایفای نقش بخش معدن در توسعه پایدار از اولویت های این صنعت است.

از سوی دیگر در بخش استخراج معدن، توسعه روش های استخراج زیرزمینی و تجهیزات مرتبط با آن برای بهره برداری از ذخایر عمیق و در بخش فرآوری مواد معدنی، با اهمیت یافتن ذخایر با عیار پایین، دستیابی به دانش و تکنولوژی های جدید برای فرآوری این ذخایر از چالش های اساسی این صنعت است.

همچنین بکارگیری روش های استخراج روباز و طراحی آن به گونه ای که کمترین مخاطرات و خسارت ممکن را برای محیط زیست و کارکنان این بخش داشته باشد، از دیگر موارد مهم در صنعت معدنکاری است.

عامل دیگری که در آینده نزدیک در حوزه صنعت معدن کاری بیشتر بروز خواهد کرد بحث مصرف بهینه انرژی به ویژه آب و برق و استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در معدن است.

درمصرف بهینه انرژی نکته دیگر، توجه به مصرف انرژی در حمل و نقل مواد معدنی و هزینه انتقال آن است که نیازمند یک طراحی بهینه برای معدن از استخراج تا فرآوری کانی ها است و آینده سیستان ‌و بلوچستان با توجه ویژه به صنایع معدنی در آن متفاوت و نزدیک به شاخص های توسعه خواهد بود.

نقش مس در رونق مناطق محروم

اهمیت معدن مس در اقتصاد کشور منحصر به مشارکت در افزایش درآمد ملی و رشد اقتصادی نیست؛ بلکه این بخش می ­تواند سهم قابل توجهی در ایجاد فرصت های شغلی و کاهش بیکاری و فقر در کشور داشته باشد.
بخش معدن و صنایع معدنی نه تنها از طریق ایجاد اشتغال مستقیم در این بخش درآمد خانوارها را افزایش می دهد؛ بلکه به‌ صورت غیرمستقیم از طریق ارتباطات پسین و پیشین بخش معدن با سایر بخش­ های اقتصادی کشور (از جمله بخش های حمل و نقل، صنعت، مسکن و صنایع غذایی) و در نتیجه افزایش تولید و اشتغال این بخش­ ها می­ تواند نقش مثبتی در افزایش درآمد خانوارها داشته باشد.

افزایش درآمدها ناشی از توسعه صنایع مس در شرایط حاضر برای مردمان سیستان‌ و بلوچستان همچون سایر نقاط کشور اتفاقی خوب است که از آینده ای درخشان خبر می‌دهد، آینده ای که در آن جوانان شغل مناسب و درآمد کافی دارند و هیچ روستانشینی به حاشیه شهر مهاجرت نمی‌کند.