فرجام بورس با برجام

به گزارش می متالز، اما بازگشت آمریکا به برجام و برداشته شدن تحریم‌ها چه تاثیری بر بازار سرمایه خواهد داشت؟ آیا بازگشت شرایط به حالت قبل از خروج آمریکا از برجام، رشد بازار را تضمین می‌کند؟ هرچند پیروزی بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری چشم‌انداز روابط ایران و آمریکا را از تیرگی خارج کرد و سیگنال مثبتی به اقتصاد کشور و همچنین بازار سرمایه داد اما تحلیلگران و صاحب‌نظران اقتصادی تاکید دارند بازگشت به برجام شاید شرط لازم برای ادامه رشد بازار باشد اما شرط کافی نیست. به اعتقاد آنان در صورتی برجام مثبت خواهد بود که مدیریت کلان اقتصادی کشور هم اصلاح شود و روند گذشته در پیش گرفته نشود.

همایون دارابی یکی از تحلیلگران بازار سرمایه است که نگاه بینابینی به نتیجه بازگشت آمریکا به برجام دارد. او معتقد است برای رشد اقتصادی کشور و همچنین بهبود وضعیت بازار سرمایه اقدامات زیادی باید انجام شود که اگر اراده‌ای برای آن وجود داشته باشد، برجام می‌تواند کارها را سهل کند اما بدون اراده حتی برجام هم راهگشا نخواهد بود. او در پاسخ به سوال که آیا بازگشت آمریکا به برجام چشم‌‌انداز مثبتی برای بازار سرمایه رقم می‌زند، می‌گوید: «برجام یک مقوله بسیار پیچیده سیاسی و حقوقی است. قاعدتا حذف تحریم‌ها یا کاهش آنها نقش مهم و موثری را می‌تواند در رشد اقتصادی کشور داشته باشد اما این مساله نمی‌تواند جبران‌کننده ضعف‌های داخلی ما باشد.» دارابی یادآور می‌شود:‌«ما بین سال‌های ۹۰ تا ۹۲ تحریم سنگینی را شاهد بودیم، از سال ۹۴ تا ۹۶ هم دوران برجام را شاهد بودیم که در آن دوران عملا نزدیک ۱۵۰ میلیارد دلار درآمدهای آزاد شده یا صادرات نفت را صرف واردات کردیم. بعد از آن دوره دوباره تحریم‌ها برگشت و بار دیگر دچار کمبود موجودی‌ها شدیم و مشکلات برگشت.»

او با ذکر مثالی ادامه می‌دهد: «وضعیت اقتصاد ایران بی‌شباهت به آن فردی نیست که دستش شکسته بود و زمانی که دکتر در حال گچ گرفتن دستش بود از او پرسید وقتی خوب شد می‌تواند پیانو بزند یا نه؟ دکتر به او گفت حتما چرا که نه. آن فرد در جواب به دکتر گفت آخر من قبل از شکستن دستم پیانو زدن بلند نبودم! الان هم ما باید بپذیریم بدون استراتژی و بدون برنامه اقتصادی نمی‌توانیم از برجام یا هر شرایطی بهره‌برداری مثبت کنیم. کما اینکه از سال ۱۳۴۸ که جهش قیمت نفت شروع شد و سهم نفت در درآمدهای کشور افزایش پیدا کرد تا به امروز که نزدیک به ۴ هزار میلیارد دلار منابع به دست آوردیم متاسفانه از آن استفاده بهینه‌ای نکردیم. اینها جای تاسف دارد و اگر برنامه و استراتژی داشتیم وضعیت ما اینگونه نبود.»

اما و اگر اثر مثبت برجام بر بورس

این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه «چه برجام باشد، چه نباشد، چه ایران تحریم باشد یا نباشد، اثرش در اقتصاد کشور بین ۵ تا ۱۵ درصد است» می‌گوید: «مساله‌ای که سهم زیادی در وضعیت اقتصادی و بازارهای ما از جمله بازار سرمایه دارد، به داخل کشور و نداشتن استراتژی، برنامه و عدم بهره‌برداری از فرصت بازمی‌گردد. اگر نتوانیم این مشکلات را حل کنیم شرایط چه با برجام چه بی‌برجام برای مردم تغییر نخواهد کرد و متاسفانه همچنان خروج سرمایه را از کشور شاهد خواهیم بود. اگر با برجام هم نتوانیم فضای سرمایه‌گذاری را در کشور امن کنیم همچنان خروج سرمایه را خواهیم داشت. بنابراین برای رشد اقتصادی کشور و همچنین بهبود وضعیت بازار سرمایه اقدامات زیادی باید انجام شود که اگر اراده‌ای برای آن وجود داشته باشد، برجام می‌تواند کارها را سهل کند اما بدون اراده حتی برجام هم راهگشا نخواهد بود.»

دارابی در همین حال یادآور می‌شود: «هرچند ممکن است بازگشت آمریکا به برجام اثر روانی کوتاه‌مدت داشته باشد اما این اثر روانی پایداری نیست. یعنی شاید بتوان انتظار یک اثر روانی مثبت یک ساله داشت اما این اثر ادامه‌‌دار نخواهد بود. وقتی از توسعه اقتصادی در کشور که هدف آن تبدیل ایران به قدرت جهانی و ایجاد ثروت پایدار برای مردم است،‌ صحبت می‌کنیم نباید به تاثیر روانی گذرا شبیه یک نسیم صبحگاهی بسنده کنیم. بلکه‌ برنامه‌ها باید به گونه‌ای باشد که توسعه پایدار همه‌جانبه ایجاد شود.با یک تاثیر روانی کوتاه مدت ممکن است شاهد خوشی کاذب باشیم اما این سرخوشی کاذب طولانی نخواهد بود و دوباره شرایط قبل حاکم خواهد شد.»

این تحلیلگر بازار سرمایه درباره این سوال که وقفه‌‌‌ای که قرار است تا حصول توافق ایران و آمریکا ایجاد شود، چه اثری بر بازار سرمایه خواهد داشت نیز می‌گوید: «قطعا سیاست خارجی آمریکا با تغییر افراد تغییر زیادی نمی‌کند و چون سیاست‌ها حزبی است نباید خیلی انتظار داشته باشیم که شرایط نسبت به دوره اوباما تغییر کند. شرایط همان است و احتمالا تا بازگشت آمریکا به برجام شاهد مذاکرات مفصلی خواهیم بود، بنابراین نباید اقتصاد کشور را معطل مذاکرات کرد. رابطه با خارج نمی‌تواند مشکلات مدیریتی ما را حل کند. باید به خودمان بازگردیم تا بتوانیم از شرایط استفاده کنیم.»

او یادآور می‌شود: «انتظار و انفعال قبلی ناشی از این بود که همه تخم‌مرغ‌ها را در سبد برجام گذاشته بودیم. اما این بار نباید اشتباه گذشته را تکرار کنیم. چه برجام باشد چه نباشد چه شرایط عادی شود یا نشود ما باید برنامه خود را داشته باشیم. متاسفانه ایران در طول ۵۰ سال گذشته هرگاه با وفور منابع مواجه شده، بی‌نهایت بدون تفکر پول خرج کرده است. بعد از بازگشت آمریکا به برجام، اگر صادرات نفت ما مشکلی برایش ایجاد نشود می‌توانیم همان ۵/ ۲ میلیون بشکه را صادر کنیم اما چون دورنمای نفت در دولت بایدن دورنمای کاهشی است (یعنی از الان باید انتظار داشته باشیم که نفت به زیر ۳۰ دلار بیاید) رقم خاصی گیرمان نمی‌آید. در نهایت ممکن است سالی ۲۳ یا ۲۴ میلیارد دلار از فروش نفت دستگیرمان شود که این رقم حتی برای تامین هزینه استهلاک دارایی‌ها در کشور هم ممکن است کافی نباشد. به همین دلیل حتی اگر برجام همین فردا اجرایی و صادرات نفت هم بدون مشکل انجام شود و منابع آن هم بدون هیچ هزینه‌ای به ایران برسد باز برای بهبود وضعیت اقتصادی و بازارها نیازمند استراتژی بلندمدت هستیم.»

رشد آرام و ادامه دار بورس

او با بیان اینکه «بازار سرمایه راه خود را به لحاظ بنیادی پیش می‌برد» توضیح می‌دهد: «در بازار سرمایه بنگاه‌های مختلفی داریم که آنها در شرایط تصمیم می‌گیرند و مدیران شرکت‌ها با توجه به اینکه می‌توانند بیشتر صادر کنند و هزینه نقل‌و‌انتقال آنها کمتر شود یک روند رو به رشد آرامی را می‌بینند. آنچه باید توجه کنیم این است که در کلیت اقتصاد کشور دچار انفعال نشویم. درست است که برجام می‌تواند تاثیری داشته باشد و هر دور مذاکرات به امیدواری‌هایی ختم و در نهایت شرایط عادی شود اما باید شرایط را در کل اقتصاد کشور به گونه‌ای کنیم که زندگی مردم منتظر برجام یا هر مساله سیاسی دیگر نشود. یعنی نباید حالت انتظار را به مردم تحمیل کنیم.»

دارابی خاطرنشان می‌کند: «در بازار سرمایه بنگاه‌ها به‌صورت کند پیش‌ می‌روند و اگر فشار از روی آنها برداشته شود ممکن است مقداری سرعتشان بالاتر رود چون بنگاه اقتصادی هستند. انفعال به کل اقتصاد کشور فشار می‌آورد، نه ۸۰۰ شرکتی که به هر حال هرکدام هیات مدیره دارند و استراتژی خود را پیش می‌برند لذا بازار سرمایه کمتر از این حالت انفعال آسیب خواهد دید ولی در کل، اقتصاد کشور ممکن است آسیب‌های زیادی ببیند.»