باور به حساب و کتاب در هفته حسابدار

به گزارش می متالز، این فدراسیون در سال ۲۰۰۷ دوره تاریخی بین ۱۴ تا ۲۱ آذرماه هرسال را به‌عنوان هفته حسابداری اعلام و متعاقب آن نهادهای حرفه‌ای ایران متشکل از جامعه حسابداران رسمی ایران، سازمان حسابرسی، انجمن حسابداران خبره ایران و انجمن مدیران مالی نیز روز ۱۵ آذر را به‌عنوان روز حسابدار در ایران اعلام کردند.

در پی آن، هر سال برنامه‌های ویژه‌ای برای گرامیداشت هفته حسابداری در ایران برگزار می‌شود که امسال هم با توجه به محدودیت‌های اجتماعی در قالب همایش‌های وبیناری و مجازی به‌طور بی‌سابقه‌ای تاکنون برگزار شده، متاسفانه به‌رغم همه تلاش‌ها ظاهرا کارگزاران ذی‌ربط اکراه دارند روز تقویمی حسابدار را در ایران به ثبت رسانند که نشان از آن دارد که برخی افراد به حساب و کتاب اعتقاد نداشته و به خواسته جامعه میلیونی حسابداران توجه ندارند!

اگر روزگاری حسابداری را با «جمع‌آوری اطلاعات مالی، طبقه‌بندی و تلخیص، ثبت آنها و تهیه صورت‌های مالی» تعریف می‌کردند امروزه درعصر جهانی شدن «حسابداری را علم مهندسی ساخت و ساز مالی و حسابرسی را علم مهندسی نظارت بر این ساخت‌و‌ساز» بازتعریف کرده‌اند. تحولات شگرف مالی و بازارهای پول و سرمایه نقش حرفه حسابداری را در پاسداری از منافع عمومی به شدت برجسته کرده است. بدون شک کم رنگ شدن نقش اخلاق در تجارت و نبودن سازوکارهای موثر نظارتی بر بازارها در ایجاد بحران‌های مالی، فساد و تقلب باعث تیره‌روزی اقتصاد و ظهور مفسدان اقتصادی به‌عنوان پساکارآفرینان شده است. بررسی موضوع اخلاق از زمان‌های قدیم و عصرآکادمی افلاطون نشان می‌دهد که سه نگرش اساسی بر حوزه اخلاق سیطره داشته است. افلاطون معتقد بود «اخلاق یعنی دستگاه روحی انسان که مجموعه‌ای از اندیشه‌ها و تمایلات و اراده‌ها که اجرای آنها با هم تناسب داشته باشد». و ارسطو «نیت و تلاش برای هدف نهایی واحد یا خیر انسان، را اخلاق می‌نامید. درقرون بعدی کانت در معرفی عمل خوب مدعی شد «عمل زمانی خوب است که برآمده از احساس وظیفه نسبت به قانون و اخلاق باشد». اگر چه پیروان کانت هیچ وقت نتوانستند به این موضوع پاسخ دهند که آیا از قانون بد و ضدبشری هم باید تمکین کرد؟ و آیا در رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی که نژادپرست هم بود یا در دوره سلطه فاشیسم هیتلری تمکین به قانون وقت همراهی با نژادپرستان نبود؟ کار به جایی رسید که نیچه «اخلاق را یک توهم فاقد انسجام نظری و تئوریک» اعلام کرد. اما نظریه علمی مبتنی بر بدیهیات هندسی در کشاکش علم در قرن نوزدهم رسما بیان کرد که «اخلاق شکلی از آگاهی اجتماعی است که کارکرد آن تنظیم رفتار انسان‌ها در عرصه‌های مختلف زندگی است و این آگاهی ریشه در طول تاریخ دارد». تدقیق در این موضوع بیانگر آن است که بحث اخلاق و مسوولیت اخلاقی در طول تاریخ اندیشه فلسفی و اجتماعی در قلمرو منازعات جبر و اختیار بوده است. در واقع اگر اخلاق به‌عنوان شکلی از آگاهی اجتماعی باشد نتیجه خواهم گرفت که این آگاهی لزوما در فرآیند بالندگی اجتماع صورت خواهد گرفت و در ابعاد سایر مسائل نظیر حرف و اقتصاد رسوخ می‌کند یا به تعبیر پیتر دراکر، دانشمند معروف «ما چیزی به‌نام اخلاق در تجارت نداریم! بلکه اخلاق همان است که در اجتماع وجوددارد و باید رعایت شود!». با این تعریف مشخص می‌شود «درستکاری، صداقت، پاکدستی، بی‌طرفی، استقلال رای، رازداری و....» باید در جامعه وجودداشته باشد تا بتواند به حرفه و تجارت هم رسوخ کند و عکس آن امکان پذیر نبوده و پافشاری برآن مشابه آب در هاون کوبیدن است.

به همین علت اندیشمندان حرفه حسابرسی مدت‌هاست که معتقدند اخلاق حرفه‌ای مجموعه‌ای از باید‌ها و نبایدهایی است که حسابرسان و موسسات حسابرسی درفرآیند فعالیت‌های اعتباربخشی و حسابرسی به آن پایبند هستند. به این معنی که مفروضات اخلاق حرفه‌ای همان است که در جامعه هم باید باشد « درستی، صداقت، پاکدستی، بی‌طرفی، استقلال رای، تخصص و...» که در بالا به آن اشاره شد. با آن توصیف حسابرسان تافته جدابافته نیستند اما چون فعالیت و نتیجه فعالیت آنها در حوزه مسوولیت اجتماعی قرار داشته و عملا منافع عمومی را می‌تواند تحت‌الشعاع قرار دهد مورد توجه خاص قرار گرفته‌اند. این در واقع محصول مسوولیت اجتماعی نظامات پاسخگویی و حسابدهی مبتنی بر حقوق ملت «شهروندی» است که حسابرسان، وکلا و پزشکان را به‌عنوان حرفه اصلی تاثیر‌گذار براین فرآیند معرفی کرده و فارغ‌التحصیلان هر سه رشته باید هنگام فارغ‌التحصیلی سوگند حرفه‌ای یاد کنند که پیشینه این سوگند‌نامه به بقراط پدر علم پزشکی باز می‌گردد. در مقایسه این سه حرفه اثرگذار بر حوزه منافع عمومی بدون شک مسوولیت اجتماعی حسابرسان و جامعه حسابداران رسمی بسی فراتر از سایر حرفه‌ها است چون اشتباه یک پزشک یا یک وکیل ممکن است یک یا چند نفر را در معرض خطر یا نیستی قرار دهد اما اشتباه یک حسابرس ممکن است بخش‌های وسیعی از جامعه را به نیستی بکشاند، نظیر بحران «آنرون» درآمریکا یا «وایرکارت» در آلمان که اخیرا به‌وقوع پیوست و نمونه مشابه ایرانی آن «تقلب در شرکت کنتورسازی» که بسیاری را به روز سیاه نشاند. گستره بلامنازع تکنولوژی بر اجتماع و اقتصاد و ریسک‌های متبلور ناشناخته این حوزه و ظهور پدیده‌ها و اپیدمی‌هایی نظیر «ویروس کرونا که خاستگاه آن مسائل زیست محیطی است» که در عمل برتری علم و دانش را بر ثروت و جهالت و خرافه‌های سنتی نشان داد، وظایف و مسوولیت‌های سنگینی را متوجه حسابرسان کرده که آنها ناچارند با آشنایی، تسلط و استفاده از فناوری‌های نوینی همچون بلاک‌چین، کلاد، ترکیب بلاک چین و کلاد، پلت‌فرم‌های نوین حسابداری و حسابرسی مبتنی بر هوش مصنوعی، کاربرد دیتا سنترهای شبکه‌ای مبتنی بر رایانش ابری منطق فازی، شبکه‌های عصبی و استفاده از روبات‌ها و تحلیل داده‌های بزرگ، وظایف خطیر جهان پساکرونایی خود را در حوزه مسوولیت‌های اجتماعی به‌درستی انجام دهند تا ریسک خود را کاهش دهند. در این راستا استفاده روزآمدی از تلفن‌های هوشمند، اپلیکیشن‌ها و سامانه‌های موجود نظیر شبکه‌های اجتماعی مثل واتس‌اپ، تلگرام، فیس‌بوک و توییتر، تیم‌ویور، تیم‌ورک، گوگول هوم، آداب کاننکت، زوم در تغییر محیط کار از «Office Work» به «Home Work» و «Remote Work» و پرهیز از عناوین قلابی «دکتر، پروفسور و...» که از الزامات تداوم فعالیت پساکرونایی محسوب می‌شود. جامعه حسابداری کشور با اشتغال حدود ۵/ ۱ میلیون نفر در این حوزه و حضور بالغ بر ۲۵۰ موسسه حسابرسی با بیش از ۱۰ هزار نفر شاغل که مسوولیت حسابرسی بزرگ‌ترین موسسات بازرگانی کشوررا بر عهده دارند و موجبات شناسایی و وصول بیش از ۸۰ درصد درآمدهای مالیاتی کشور هستند (۲۰ درصد مؤدیان کشور که همان بزرگ‌ترین بنگاه‌های اقتصادی و عموما بورسی و توسط موسسات حسابرسی و سازمان حسابرسی، حسابرسی می‌شوند، بیش از ۸۰ درصد مالیات کشور را تامین می‌کنند). از این رو دولت بایدبه توسعه این حرفه کمک کند. در همین راستا مجلس و دولت متوجه باشند به بهانه‌های نظارت بر حرفه، مقدورات و مولفه‌های استقلال حرفه را نابود نکنند و آن‌ را به یک نهاد منفعل دولتی تبدیل نکنند.

غلامحسین دوانی / عضو جامعه حسابداران رسمی ایران