ظرفیت های گردشگری معدن در ایران

به گزارش می متالز، گردشگری معدن یکی از اشکال جالب گردشگری است که در سال‌های اخیر تبدیل به فرصتی برای پیشرفت مناطق صنعتی قدیمی شده است تا گردشگران و توریست‌ ها به نوع متفاوتی از مناطق طبیعی راه پیدا کنند. اما گردشگری معدن دقیقا به چه نوع گردشگری گفته می‌شود و چه جذابیت‌هایی دارد؟

اهمیت توسعه گردشگری معدن

اکنون که گردشگران در همه‌جای جهان هر روز به‌دنبال مقصدهای شگفت‌انگیز، فعالیت‌های نو و تجربه اتفاقات جدید هستند، استفاده از معادن متروک و گردشگری معدنی می‌تواند فعالیتی اثربخش و بهترین فرصت برای اشتغال‌زایی و درآمدزایی شود؛ همچنین استخراج مواد معدنی و به‌ ویژه گهرسنگ‌ها همیشه برای مردم مرموز بوده زیرا دسترسی به معادن برای افراد عادی میسر نیست و گردشگری معدنی این فرصت را به افراد می‌دهد تا آن را تجربه کنند.

صنعت گردشگری تاثیرات چشمگیری بر فرهنگ و پیشرفت و تحول اقتصادی جامعه دارد. یکی از بهترین جاذبه‌های گردشگری هر کشوری معادن آن است؛ مشاهده معدن‌های روباز و زیرزمینی، روش‌های اکتشاف و استخراج معدن‌ها، استفاده از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مخصوص مورد استفاده در معدن، تماشای انواع کانی‌ها و سنگ‌ها به‌ویژه سنگ‌های قیمتی و جواهر به خودی خود برای هر تماشاگری دیدنی هستند.

با این حال، اگر معدنی، ذخیره قابل استخراجی مثل سنگ و کانی‌های قیمتی نداشته باشد، با یک برنامه اقتصادی و صنعتی هدفمند می‌تواند به یکی از منابع درآمدزایی و ایجاد اشتغال تبدیل شود.

با توجه به تبدیل شدن گردشگری در حوزه معدن به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین روش‌های جذب توریست در بسیاری از کشورهای جهان، باید بیش از گذشته مدیران، مسوولین، کارشناسان و البته کارآفرینان معدنی به این مقوله توجه داشته باشند. به‌منظور بهره‌گیری از پتانسیل معدنی موجود در کشور می‌توان طرح‌هایی نظیر تبدیل مناطق معدنی به موارد آموزشی و تحقیقی به‌خصوص برای دانشجویان علوم‌زمین درآید.

از جمله اقدامات مثبت دیگر در این زمینه می‌توان به تبدیل کارگاه‌های استخراج به موزه‌های معدنی اشاره کرد. همانند سایر کشورها می‌توان پیت‌های معادن روباز را پس از پایان عمر معدن به دریاچه مصنوعی برای استفاده توریستی تبدیل کرد. حتی بعد از اتمام دوره استخراج، جاده‌های دسترسی به نواحی بکر می‌تواند تغییر کاربری یافته و برای جاذبه‌های اکوتوریستی و ژئوتوریستی بهره‌برداری شود.

با توجه به بکر بودن کشور از لحاظ میراث طبیعی و پدیده‌های جذاب طبیعت زنده و غیرزنده شناسایی و بها دادن به معادن به‌واسطه دارا بودن پیشینه بسیار طولانی و تنوع معدنکاری فلزی و غیرفلزی و استخراج سنگ تزئینی و کانی‌های قیمتی، فرصتی بسیار مناسب برای گردشگری در جهت اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی در کنار بهره‌برداری از معادن است.

راه‌اندازی بازار گردشگری معادن در ایران

ایران از جمله معدود کشورهای جهان در حوزه ذخایر غنی معدنی است که به‌‌واسطه این ظرفیت طبیعی، به لحاظ تولید و صادرات مواد معدنی در رده کشورهای نخست این حوزه به‌شمار می‌رود.

تجربه کشورهای توریستی در مدل‌های تخصصی گردشگری از جمله گردشگری کشاورزی یا گردشگری ماجراجویانه نشان می‌دهد، «موتور گردشگری» می‌تواند در خدمت «موتور رشد اقتصادی» آن کشور قرار بگیرد به این صورت که رونق توام گردشگری داخلی و گردشگری خارجی از یکسو درآمد ارزی برای کشورها ایجاد می‌کند و از سوی دیگر، تولید بازاری که در خدمت بازار گردشگری قرار گرفته نیز تقویت می‌شود.

در این راستا مقدمات راه‌اندازی بازار گردشگری معادن با هماهنگی اولیه دو دستگاه دولتی فراهم شده است. مقرر شده معادن کشور با اولویت‌بندی دستگاه مربوطه، برای جذب (بازدید) گردشگران علاقه‌مند به حضور تحقیقاتی و مطالعاتی در این مناطق، زیر بار سفرهای گردشگری قرار بگیرند.

راه‌اندازی گردشگری معدن در گام اول باعث شناسایی و عرضه بخش‌های ناشناخته معادن دارای استعداد استخراج و سرمایه‌گذاری بیشتر به متخصصان این حوزه و سرمایه‌گذاران معدنی می‌شود. در گام دوم نیز شاخه جدیدی از گردشگری و توریسم را در کشور به‌وجود می‌آورد آن هم در شرایطی که محدودیت‌های کرونایی برای سفر و تفریح در فضاهای بسته مانع از سفرهای سنتی گردشگران شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، این ظرفیت جدید تا حدود زیادی سازگار با شرایط کرونایی دوره کنونی است. معادن روباز بی‌شماری در برخی استان‌های معدنی کشور وجود دارد که هم جذابیت اولیه برای گردشگران دارد و هم اینکه از شرایط نسبی مطلوب برای پذیرش گردشگر برخوردار است.

«گردشگری معدن» را می‌توان نوعی از «گردشگری ماجراجویانه» طبقه‌بندی کرد. این نوع گردشگری- ماجراجویانه- طرفداران زیادی بین توریست‌های خارجی دارد. مناطق توریستی متعددی در جهان برای تخلیه انرژی توریست‌‌های ماجراجو وجود دارد که اغلب این مناطق جنبه ورزشی و طبیعت‌گردی دارد.

به این ترتیب، شکل‌گیری گردشگری معدن در ایران، یک نقطه قوت برای کشورمان در شاخه گردشگری ماجراجویانه خواهد بود که می‌تواند مزیت رقابتی در این شاخه نسبت به سایر کشورهای مقصد گردشگران ماجراجو محسوب شود.

متولی گردشگری استان کرمان اخیرا در نشست با یکی از فعالان معدنی اعلام کرده است: شناساندن و معرفی ظرفیت‌های گردشگری معدن برای سرمایه‌گذاران و ایجاد تعامل با دستگاه‌های مرتبط یکی از اولویت‌های این اداره‌کل است.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کرمان با بیان اینکه با همکاری دستگاه‌های مرتبط، گردشگری معدن به ایده‌ای جدید برای توسعه گردشگری کرمان مبدل خواهد شد، تصریح کرده است: با توجه به تعداد بالای معادن فعال در استان، دیدن مراحل استخراج از یک معدن درحال فعالیت با رعایت تمام مسائل ایمنی برای گردشگران جذاب و دیدنی است. ضمن آنکه به راحتی و با برنامه‌ریزی می‌توان معادن متروک را به یک منبع درآمد و ایجاد شغل تبدیل کرد.  این مقام حوزه گردشگری کرمان معتقد است، فعالیت در معادن استان دارای سابقه تاریخی است که دیدن این پیشینه برای گردشگران نیز جذاب خواهد بود. هر استان با توجه به داشته‌های خود گردشگران را جذب می‌کند و کرمان با داشتن ظرفیت‌هایی همچون معادن و شب‌های پرستاره کویر، می‌تواند گردشگری معدن و گردشگری نجوم را فعال کند. 

فریدون فعالی افزود: درحال‌حاضر سرمایه‌گذار برای سرمایه‌گذاری در بخش معادن شهرستان کوهبنان اعلام آماد‌گی کرده است که امیدواریم با همکاری فرمانداری کوهبنان و شرکت زغال‌سنگ استان، هرچه سریع‌تر مجوزهای لازم برای انجام فعالیت به این سرمایه‌گذار اعطا شود.

او به انعقاد تفاهم‌نامه همکاری متقابل با شرکت زغال‌‌سنگ کرمان اشاره کرد و گفت: با انعقاد این تفاهم‌نامه قدم‌های موثری در حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان برداشته خواهد شد.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کرمان همچنین می‌گوید: راه‌اندازی گردشگری معدن در شهرستان کوهبنان و مرمت و احیای تیمچه علی‌خان این شهرستان، اشتغال‌زایی برای هنرمندان صنایع‌دستی، راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی در راور، راه‌اندازی موزه زغال‌سنگ و... از جمله بندهایی است که در گام اول در این تفاهم‌نامه گنجانده خواهد شد.

تأثیر گردشگری معدن بر اقتصاد کشورها

صنعت گردشگری تاثیرات چشمگیری بر فرهنگ و پیشرفت و تحول اقتصادی جامعه دارد. یکی از بهترین جاذبه‌های گردشگری هر کشوری معادن آن است؛ مشاهده معدن‌های روباز و زیرزمینی، روش‌های اکتشاف و استخراج معدن‌ها، استفاده از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مخصوص مورد استفاده در معدن، تماشای انواع کانی‌ها و سنگ‌ها به‌ویژه سنگ‌های قیمتی و جواهر به خودی خود برای هر تماشاگری دیدنی هستند.

با این حال، اگر معدنی، ذخیره قابل استخراجی مثل سنگ و کانی‌های قیمتی نداشته باشد، با یک برنامه اقتصادی و صنعتی هدفمند می‌تواند به یکی از منابع درآمدزایی و ایجاد اشتغال تبدیل شود.

به عنوان مثال، در ایالات متحده آمریکا معادن متروکه مربوط به پلاسرهای رودخانه‌ای طلادار یکی از جالب‌ترین مناطق گردشگری هستند که درآمد حاصل از ورودی، مجوز کمپینگ، کرایه وسایل و تشت‌های طلاشویی در آن مناطق موجب شکل‌گیری گردشگری شده است.

اوکراینی‌ها برای درمان بیماری‌های تنفسی‌ مانند آسم، زکام و انسدادهای برونشی به یک معدن نمکی در عمق 300 متری زمین در روستای سولوت‌وینو می‌روند و مدتی در این فضا که حالا تبدیل به یک مرکز درمانی شده بستری می‌شوند. اوکراینی‌ها بر این باورند که راهروهای تاریک و مرطوب معدن و هوای آغشته به نمک آن (نمک‌ درمانی)، خواص ضداحتقان دارد.

استرالیا نیز یکی از کشورهایی است که به میراث معدن‌کاری خود می‌بالد و اقتصاد و توسعه بسیاری از ایالت‌های این کشور وابسته به فعالیت‌های معدنی بوده که اکنون به‌عنوان مقاصد گردشگری معدن مورد توجه گردشگران بین‌المللی قرار گرفته است. شهر کوبرپتی در جنوب استرالیا و شهر کارگورلی سوپر پیت در غرب استرالیا دارای معادن متروکه‌ای هستند که به مقاصدی برای گردشگران تبدیل شده است.