احیای صنعت گچ با مهندسی معکوس خط تولید

به گزارش می متالز، واحدهای فرآوری گچ توان مالی ندارند

مدیر دفتر صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره وضعیت واحدهای فرآوری گچ در ایران، بیان کرد: تعداد کل واحدهای تولیدی گچ کشور به ۳۸۰ واحد با ظرفیت اسمی ۳۱ میلیون تن می‌رسد که از آن تعداد حدود ۱۵۰ واحد به طور نیمه‌صنعتی و سنتی مشغول به کار هستند.
سیف‌الله امیری در ادامه خاطرنشان کرد: برنامه‌ها و اهداف کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای صنعت گچ در نظر گرفته شده که از جمله این برنامه‌ها می‌توان به بازسازی و نوسازی صنایع گچ با بهره‌وری انرژی بالا، میزان مصرف پایین به لحاظ ماشین‌آلات و تجهیزات تولید و جهت‌گیری به سمت تولید محصولات و فرآورده‌های صنایع پایین‌دستی گچ مانند پنل‌های گچی و دیوارهای پیش‌ساخته گچی اشاره کرد. مدیر دفتر صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به این پرسش که صنعت گچ با چه مشکلاتی دست به گریبان است، گفت: نبود نقدینگی و توان مالی برای بازسازی و نوسازی واحدهای تولیدی، بالا بودن نرخ بهره تسهیلات بانکی برای تولیدکنندگان، نوسان‌ نرخ انرژی ناشی از سیاست‌های یارانه‌های دولت، هزینه بالای حمل‌ونقل جاده‌ای، نداشتن دسترسی مناسب به شبکه ریلی و رکود در صنعت ساخت‌وساز کشور، از مهم‌ترین مشکلاتی به‌شمار می‌روند که واحدهای فرآوری گچ با آنها دست به گریبان هستند.

رکود مسکن، گچ را به روز سیاه نشانده

درباره وضعیت کلی بازار گچ و تاثیر نوسان بهای ارز بر این بازار، ابوالفضل اقبالیون، عضو هیات‌مدیره انجمن گچ ایران اظهار کرد: بازار گچ در ۴ یا ۵ سال گذشته به دلیل رکود اقتصادی حاکم بر صنعت ساختمان در وضعیت مطلوبی قرار نداشته است. کارخانه‌ها در مناطق مختلف حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد تعطیل شده‌اند و سایر کارخانه‌ها با حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند، کارخانه‌هایی که به اصطلاح وضعیت خوبی دارند نیز با ظرفیت ۴۰ تا ۵۰ درصد مشغول تولید هستند. اقبالیون ادامه داد: مشکل اصلی صنعت گچ، ظرفیت بالای تولید آن در کشور است، زیرا در دوره‌ای که بازار کشش بالایی داشت، واحدهای بسیاری در این صنعت ایجاد شد که هم‌اکنون این تعدد کارخانه‌ها سبب رقابت منفی آنها شده است یعنی مازاد تولید داریم. البته در دوره‌ای که مسکن مهر راه‌اندازی شد، وضعیت بازار خوب بود اما از زمانی که بازار ساخت‌وساز به رکود فرو رفت، وضعیت بازار گچ نیز دیگر مناسب نیست. البته این جریان کلی بازار در ۴ یا ۵ سال گذشته است. وی درباره صادرات گچ نیز عنوان کرد: در زمینه صادرات هم محصولاتی داریم که چندان قابل رقابت با بازارهای جهانی نیست و به مذاق همسایه‌ها خوش نمی‌آید، چراکه به لحاظ فناوری، صنعت گچ ما نسبت به جهان خیلی عقب مانده است. فناوری‌های جدید به این صنعت وارد شده و سلیقه بازار نیز بسیار تغییر کرده یعنی بسیار صنعتی‌پسند شده و گرایش به محصولات سبک و سریع جایگزین محصولات قدیمی شده است.
این عضو هیات‌مدیره انجمن گچ ایران در ادامه یادآور شد: صنعت گچ در ۴ دهه گذشته در دستان بخش خصوصی می‌چرخیده و از آنجایی که دسترسی مالی و بانکی به ارزهای دولتی نداشته، روز به روز تحلیل رفته است. برای مثال هم‌اکنون در بازار، محصولات جدیدی مانند «درای‌وال» که نوعی گچ جدید پیش‌ساخته است، استفاده می‌شود که در ایران فقط یک کارخانه آلمانی، آن را تولید می‌کند. البته قابل توجه است که همسایه‌های ما سال ۵۷ این فناوری را نداشتند اما هم‌اکنون این فناوری‌ها را وارد کرده‌اند و دیگر از محصولات ما استقبال نمی‌کنند. از این رو بیشتر گچ خام را از بندرعباس صادر می‌کنیم. بنابراین هرچند این صنعت از نظر کمی رشد قابل توجهی داشته اما به لحاظ کیفی رشد چندانی نکرده است.
اقبالیون در پاسخ به این پرسش که آیا واردات خاصی برای تامین مواد اولیه گچ دارید، عنوان کرد: گچ رده‌های مختلفی دارد. برای گچ‌ معمولی که در سفت‌کاری و سفیدکاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، واردات نداریم و از معدن استخراج می‌کنیم، اما برای یک‌سری گچ‌های ترکیبی مانند گچ‌های پلیمری یا گچ‌های پاششی که مواد افزودنی به آنها اضافه می‌شود و همچنین برای پروژه‌های بزرگ که سرعت ساخت در آنها مهم است، واردات داریم.
وی ادامه داد: به کشورهایی همچون قطر و عراق صادرات داشتیم که درحال‌حاضر صادرات به آنجا نیز کاهش یافته است. البته صادرات به ۲دلیل کاهش پیدا کرده؛ از یک‌سو محصولات ما قابل‌پسند نیستند و سلیقه مصرف‌کنندگان کشورهای همسایه بسیار از ما جلو زده است و از سوی دیگر هزینه‌های حمل‌ونقل افزایش یافته و این موضوع برای این کشورها قابل قبول و به‌صرفه نیست.
اقبالیون ادامه داد: البته سلیقه مصرف‌کننده در داخل هم تغییر کرده و در پروژه‌های بزرگ از گچ‌ معمولی، کمتر استفاده می‌شود. برخی مصرف‌کنندگان به دنبال محصولات جدید هستند. فقط یک شرکت در زمینه تولید گچ‌های جدید در داخل داریم. از این رو بیشتر مصرف‌کنندگان، این نوع گچ‌ها را از ترکیه، امارات و کشورهای عربی اطراف وارد می‌کنند.

مهم‌ترین مشکل بسته‌بندی است

این عضو هیات‌مدیره انجمن گچ ایران در پاسخ به این پرسش که آیا نرخ گچ تحت تاثیر دلار و اوضاع این روزهای بازار تغییر نکرده است، گفت: قیمت‌ها تا حدی افزایش یافته اما بیشترین مشکل این روزهای بازار، مربوط به کیسه و گونی می‌شود که برای بسته‌بندی مورد نیاز است.
البته برای بسته‌بندی گچ، ۲نوع کیسه در بازار وجود دارد که کیسه‌های ای‌دی‌اس‌آل برای صادرات و کیسه‌های معمولی برای مصرف داخلی به کار برده می‌شود. با توجه به اینکه مواد پتروشیمی در بورس عرضه شده و نرخ آن به روز است، هر روز نرخ گونی بالا و پایین می‌رود و از ابتدای سال هر کیسه گونی حدود ۳۰۰ تومان گران شده است، درحالی که فروش واحدهای فرآوری گچ همراه با رقابت منفی و بیشتر به‌صورت اعتباری است، یعنی حدود ۷ تا ۸ ماه طول می‌کشد که فروش این واحدها نقدی شود، این در حالی است که با توجه به افزایش هزینه‌ها، واحدها باید کالای مورد نظر خود مانند گونی را به صورت نقدی خریداری کنند و این موضوع سبب تعطیلی برخی از کارخانه‌ها شده است.

افزایش هزینه‌های جاری، ثبات نرخ گچ

اقبالیون ادامه داد: موضوع دیگر این است که امسال هزینه‌های جاری مانند حمل‌ونقل، حقوق و دستمزد، مالیات و دارایی بسیار افزایش یافته و سبب تحمیل فشار به این صنعت شده است.
البته عواض و مالیات، فشار بسیاری به این صنف وارد کرده است. ما معتقد به این موضوع نیستیم که مالیات ارزش‌افزوده بحق نیست، اما حقیقت این است که درحال‌حاضر این صنعت کشش ۹ درصد مالیات را ندارد چراکه در این بازار رقابت‌ منفی ایجاد شده است و مالیات نسبت به گذشته خیلی افزایش یافته، در حالی که ما افزایش نرخ نداده‌ایم.
در ۵ سال گذشته ۱۸ تا ۲۵ درصد با افزایش دستمزدها و افزایش مصرف انرژی روبه‌رو بودیم اما در این صنعت هیچ افزایش قیمتی نداشتیم. ۴ سال به طور کلی افزایش نرخ نداشتیم و امسال هم به حدی هزینه‌های جاری و نرخ قطعات یدکی افزایش یافته که دیگر تولید به صرفه نخواهد بود چون متاسفانه خرید ما صنعتی و به‌روز است اما فروش ما صنفی و براساس رقابت منفی است.
اقبالیون ادامه داد: موضوع مهم دیگر در بازار گچ، حمل‌ونقل است چراکه باید گچ را از معدن به کارخانه آورد و آن را به سمت بازار برد. چند وقت پیش هم اعتصاب کامیونداران سبب رکود صنعت گچ و افزایش حدود ۲۵درصدی قیمت‌ها شد. از این‌رو از یک سو بهای هزینه‌های جاری درحال افزایش است و از سوی دیگر به دلیل رقابت منفی، واحدهای تولیدی قادر به افزایش نرخ نشده‌اند و این یعنی اینکه تولید دیگر معنایی نخواهد داشت.
این در حالی است که سنگ گچ ایران به لحاظ کیفیت در رده رتبه‌های نخست جهان قرار دارد و به لحاظ کمیت، ایران، چین و امریکا بیشترین منابع گچ را در اختیار دارند. پراکندگی این سنگ در کشور و در استان‌های مختلف می‌تواند اشتغالزایی زیادی ایجاد کند.
وی در ادامه توضیح داد: کارخانه گچ در مقام مقایسه با کارخانه‌های سیمان، اشتغالزایی بالایی دارد. برای مثال با هزینه کردن برای صنعت سیمان می‌توان برای ۵۰۰ نفر اشتغالزایی کرد که با همان هزینه در صنعت گچ می‌توان برای ۲ هزار تا ۳ هزار نفر ایجاد اشتغال کرد.

فناوری جدید، راه نجات صنعت گچ

این عضو هیات‌مدیره انجمن گچ ایران در ادامه تاکید کرد: اگر این صنعت بخواهد از وضعیتی که دچار آن شده، نجات پیدا کند، باید بتواند فناوری خود را به روز کند و در این زمینه نیز دولت باید گام‌های اساسی بردارد. اقبالیون در پاسخ به این پرسش که آیا صنعت گچ نیاز به فناوری خاصی دارد که در داخل نتوانیم آن را به کار بگیریم، گفت: فناوری به کار رفته در گچ‌های ترکیبی، در داخل موجود نیست و اروپایی‌ها و چینی‌ها آن را در اختیار دارند. وی همچنین در پاسخ به این پرسش که در چند سالی که برجام برقرار بود، چرا از این فرصت برای ورود این فناوری استفاده نشد، گفت: ما در این زمینه اقدام کرده‌ایم. برای مثال شرکت ما ۲سال است به دنبال ورود این فناوری است و تجهیزات آن را از آلمان خریداری کرده است. ۲سال است بین وزارت صنعت، معدن و تجارت با بانک پاس‌کاری می‌شویم. حالا که به مرحله نهایی رسیده‌ایم به مشکلات ارزی برخورده‌ایم. مشکل این است که عزم جدی برای تغییر وجود ندارد. اقبالیون افزود: موضوع این است که صنعت گچ، خصوصی است و حمایت‌هایی که برای مثال از صنعت سیمان شده، از این صنعت نشده است. درحال‌حاضر صنعت سیمان از لحاظ فناوری، تولید و کیفیت با دنیا برابری می‌کند و حتی ماشین‌آلات آن را می‌توانیم صادر می‌کنیم اما چون صنعت گچ، خصوصی باقی ماند، در این سال‌ها قادر به توسعه نشد. این عضو هیات‌مدیره انجمن گچ ایران در پاسخ به این پرسش که همگی به نوعی مدعی هستند برای پیشرفت باید حوزه‌های مختلف را به بخش خصوصی سپرد، چرا صنعت گچ در این سال‌ها قادر به توسعه نشده است، گفت: البته این فقط شعار است که مدعی می‌شوند کارها را به بخش خصوصی سپرده‌ایم چراکه در عمل شاهد هستیم اتفاق خاصی در بخش خصوصی روی نمی‌دهد زیرا موانعی بر سر راه بخش خصوصی وجود دارد، برای مثال حدود ۲سال برای خرید تجهیزات و فناوری جدید از آلمان و ورود به آن کشور در حال مذاکره با بانک یا وزارت صنعت، معدن و تجارت هستیم در حالی که این طرح در ستاد اقتصاد مقاومتی از طرح‌هایی بوده که به تایید رئیس‌جمهوری هم رسیده اما تا کنون کاری پیش نبرده‌ایم. این در حالی است که اگر چند خط‌ تولید را وارد کشور می‌کردیم، می‌توانستیم مهندسی معکوس انجام دهیم، همان‌گونه که ترکیه این کار را انجام داد یعنی این خطوط را از آلمان وارد کرد و سازنده‌های ترک، آن را به روز کردند اما در کشور ما موضوع این‌گونه است که وقتی خودمان هم می‌خواهیم این خطوط را وارد کنیم، دولت به جای اینکه کمک کند یا تسهیلاتی اختصاص دهد، فقط سنگ‌اندازی می‌کند. وزارتخانه و بانک‌ها آنقدر در مسیر راه بروکراسی ایجاد می‌کنند که در نهایت سبب خستگی صنعتگر می‌شوند. اقبالیون در پایان افزود: اگر به تحولات اخیر نگاه کنید، مشاهده می‌کنید که سرمایه تولیدکنندگان و کارآفرین‌ها به نصف تقلیل یافته و سرمایه دلال‌ها و واسطه‌گرها ۳برابر شده است. در چنین نظامی انگیزه ادامه کار از تولیدکنندگان گرفته می‌شود.