دولت یازدهم؛ آغازگر روند شناسایی ذخیره عناصر نادر خاکی

مطالعات و گزارش منابع بین المللی، میزان ذخایر جهانی عناصر نادر خاکی را نزدیک به 100 میلیون تن برآورد کرده است و میزان تولید و مصرف سالیانه این مواد به 120 هزار تن می رسد.
چین نزدیک به 90 درصد تولید جهانی عناصر نادر خاکی را در اختیار دارد اما برای معرفی جایگاه ایران در این بخش در سطح جهان، به اطلاعات و بررسی های بیشتری نیاز است.
مدیر معادن سازمان توسعه ونوسازی معادن وصنایع معدنی ایران (ایمیدرو) امروز (دوشنبه) در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا یکی از دستاوردهای دولت یازدهم در بخش معادن را شناسایی ذخیره یک میلیون تنی عناصر نادرخاکی دانست و گفت: دولت های پیشین در این زمینه هیچ فعالیتی نداشتند.
«امیرعلی طاهرزاده» اضافه کرد: ایمیدرو امسال در قالب طرح عناصر نادر خاکی موفق به استحصال اکسید های عناصر نادرخاکی و اکسیدهای ترکیبی آنها شامل «پرازئودمیوم، سریوم، لانتانیوم و نئودیمیوم» و نیز شمش های عناصر نادرخاکی میش متال (شمش حاوی همه عناصر نادرخاکی) در مقیاس آزمایشگاهی شد.
مدیریت معادن سازمان ایمیدرو افزود: واقعیت اینکه با وجود ذخایر زیاد عناصر نادرخاکی در کشور، آنچه موجب فراموشی این مواد در صنعت ایران شده، نبود فناوری برای فرآوری این مواد و صنایع پایین دست وابسته به آن است.
رییس هیات عامل ایمیدرو نیز چندی پیش اعلام کرد: شناسایی عناصر نادر خاکی یکی از مهم‌ترین دستاوردهای اکتشافی در دولت تدبیر و امید است.
به گفته «مهدی کرباسیان»، تمرکز اکتشاف برای فلزهایی مانند مس، آهن و طلا بود اما دولت یازدهم برای نخستین بار بر اکتشاف عناصر باارزش نادر خاکی متمرکز شد که ظرفیت آن در برآوردهای اولیه 300 هزار تن بود اما با بررسی دقیق‌تر، ذخایر پیش‌بینی شده برای این عناصر نادر به بیش از یک میلیون تن رسید.

چین مشتری عناصر نادر

مدیر معادن سازمان توسعه ونوسازی معادن و صنایع معدنی ایران گفت: انتظار می رود میزان زیادی از عناصر نادر خاکی در ایران وجود داشته باشد.
طاهرزاده پیش بینی کرد مواد معدنی و سنگ های کم عیار ایران با اقبال بازرگانان خارجی بویژه چینی قرار گیرد و پیشرفت در این بخش می تواند تقاضای خارجی بیشتری به دنبال داشته باشد.
آنگونه که رییس هیات عامل ایمیدرو نیز گفته است، ارزش عناصر نادر خاکی مانند دیگر عناصر معدنی در قالب وزنی با رقم های میلیونی و چند هزار تنی سنجیده نمی شود، بلکه کیلوگرم و حتی در مواردی گرم مقیاس سنجش و ارزش اقتصادی این نوع مواد معدنی است.

مشاوره از شرکت های خارجی

مدیر معادن ایمیدرو اعلام کرد: سازمان ایمیدرو اکنون برنامه خود را در بخش عناصر نادرخاکی در 2 بخش اکتشاف و فرآوری مشتمل بر انجام اکتشافات عمومی و تفضیلی متمرکز ساخته است.
طاهرزاده گفت: ایمیدرو برای تبدیل منابع به ذخایر و نیز انجام مطالعات فرآوری و استحصال عناصر نادرخاکی در مقیاس نیمه صنعتی فعالیت خود را دنبال می کند.
این مسئول اضافه کرد: چنانچه نتایج حاصل از اکتشاف و مطالعات نیمه صنعتی، فنی و اقتصادی دستاورد خود را به همراه داشته باشد، در زمینه ورود به مرحله صنعتی اقدام می شود.
مجری طرح عناصر نادر خاکی ایمیدرو نیز پیش از این گفته بود: مشاوره گرفتن از شرکت‌های خارجی مانند چین و هند در کنار بهره‌مندی از توانمندی متخصصان داخلی در مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران آغاز شد.
«غلامرضا ملاطاهری» اضافه کرده بود: در طبیعت 17 نوع عنصر نادر خاکی یافت می‌شود و با شکلگیری طرح عناصر نادر خاکی در ایمیدرو، عملیات اکتشاف عناصر نادر خاکی و مطالعات فرآوری به طور جدی در کشور در دستور کار قرار گرفت.
به گفته وی، بررسی ها اثبات کرد انواع سبک عناصر نادر خاکی مانند «سریم، لانتانیم، نئودینیم، ایتریم و اسکاندنیم» در ذخایر ایران وجود دارد که به‌طور عموم همراه مواد معدنی دیگری مانند آهن و فسفات است.

ارزش اقتصادی یک کیلوگرم عناصر نادر معادل ده ها تن فولاد

آنگونه که مدیرکل نظارت و ارزیابی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، اعلام کرده است: عناصر نادر خاکی ارزش ‌افزوده بسیار بالایی دارند و کشورهای پیشرفته و صنعتی روی این عناصر در حال سرمایه‌گذاری اند.
به گفته «محمدرضا هزاره»، این موضوع به دلیل اهمیت بالای این مواد معدنی است، زیرا ارزش یک کیلوگرم از این مواد می تواند با ده‌ها تن فولاد یا مس برابری داشته باشد.

کاربرد عناصر نادرخاکی

امروز در صنایع شیشه، پتروشیمی (کاتالیست ها)، صنایع خودرو، باتری قابل شارژ و صنایع نظامی از عناصر نادر خاکی بهره می گیرند.
شرایط کنونی شهرهای بزرگ و آلودگی های زیست محیطی بویژه آلایندگی ناشی از سوخت نامناسب خودروهای بنزینی موجب شده است به رویکرد تولید خودروهای برقی (هیبریدی) توجه بیشتری شود.
کارشناسان برآورد کرده اند تا سال 2020 میلادی 50 تا 60 درصد خودروها برقی شوند، بنابراین بهره گیری از عناصر نادر خاکی اهمیت بسزایی می یابد.
ارزش بالای عناصر نادر خاکی به اندازه ای است که با سرمایه‌گذاری روی آنها می‌توان افزون بر تامین نیاز صنایع داخلی، به ارزش‌افزوده حاصل از فروش آن رسید.
یکی از کاربردهای اصلی عناصر نادر خاکی صنایع «های‌تک» است که کشورهای توسعه یافته را بر آن داشته است در زمینه این عناصر سرمایه‌گذاری و نیازهای خود را تامین کنند.