دانشجویان معدن رنگ معادن را نمی‌بینند

در این میزگرد افرادی همچون هرمز ناصرنیا مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت، مهرداد شکوهی‌رازی رییس سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران، استادان دانشگاه و تنی چند از فعالان صنعتی حضور داشتند و به مباحث مختلف در حوزه اشتغال بخش معدن پرداختند. آموزش دانشجویان در هنگام تحصیل و کارآموزی آنها در معادن از یکسو و نیاز به افزایش حقوق دانش‌آموختگان رشته معدن که به تازگی وارد فعالیت‌های معدنکاری می‌شوند از عوامل اثرگذار بر اشتغال در معادن بود.

افزایش فضای کار

مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت در ابتدای این میزگرد گفت: متاسفانه بیشتر توجه فارغ‌التحصیلان به انجام فعالیت‌های غیرمعدنی است یا قصد خروج از کشور دارند. همچنین بسیاری از فارغ‌التحصیلان برای عقب انداختن فرآیند اشتغال خود بعد از اتمام دوره کارشناسی، به دنبال ادامه تحصیلات در مقاطع بالاتر همچون کارشناسی ارشد و دکترا می‌روند. بنابراین سعی بر این است این دیدگاه تغییر کند تا دانشجویان به کارهای معدنی علاقه‌مند شوند. هرمز ناصرنیا در ادامه اظهار کرد: حضور دانشجویان در رشته‌های دانشگاهی باید متناسب با نیاز کشور باشد و کشور نیز در جهت‌دهی این موضوع باید به دانشجویان کمک کند زیرا هزینه‌ای که صرف تحصیل دانشجویان می‌شود سرمایه کشور است و باید در مسیر درست و بهینه استفاده شود. وی در ادامه گفت: برای اینکه فضای کار مهندسان معدن را افزایش دهیم از چند سال پیش تلاش کردیم در بخش‌هایی از فعالیت عمرانی، مهندسان معدن اولویت بالایی در رتبه‌بندی سازمان برنامه و بودجه کسب کنند زیرا بسیاری از تونل‌های عمرانی از سوی مهندسان معدن حفر می‌شود و خوشبختانه در رسته آب و رسته راه، مهندسان معدن دارای اولویت نخست شدند.

مشکلات بنیادین در دیدگاه کلان به بخش معدن

عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران نیز که یکی دیگر از سخنرانان این میزگرد تخصصی بود، اظهار کرد: صنعت و دانشگاه دارای یک فضا و یک هویت واحد است. بنابراین باید به دنبال راهکاری بود تا زمینه رفع مشکلات اشتغال بخش معدن را در کنار صنعت فراهم کرد. به گفته شمس‌الدین وهابی، نخستین مسئله، دیدگاه‌های کلان مسئولان و همچنین نهاد هماهنگ‌کننده و تصمیم‌گیرنده نسبت به بخش معدن است که در این بخش‌ها دارای مشکلات اساسی و بنیادین هستیم. راهکار خروج از معضل اشتغال معطوف به رفع این مسئله است و بدون حل این مسئله مشکل ما در این زمینه حل نخواهد شد. عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران افزود: مطالعات علمی نشان می‌دهد حدود ۸۵درصد سرمایه در بخش معدن بیرون از بخش معدن تامین می‌شود. حال اگر بخش معدن دارای رونق باشد اشتغال نیز به وجود خواهد آمد. در واقع اشتغال بخش معدن با دیدگاه‌های درون‌بخش و فرابخش، درست نیست. وهابی افزود: چالش اشتغال براساس روندی که در کشور وجود دارد حل شدنی نیست و از درون دولت و دانشگاه این موضوع به تنهایی برطرف نخواهد شد. راهکاری که برای آن تعریف می‌شود این است که مجموع گروه‌های ذی‌نفع تبدیل به یک قدرت جامع شوند تا بتوانند قدرت چانه‌زنی در صحنه سیاست‌گذاری‌های موثر در بخش معدن پیدا کنند. نمونه آن خانه معدن است که به‌عنوان یک تشکل و نهاد موثر خارج از حوزه دولت توانست در زمینه قانون معادن اقدامات موثری انجام دهد.

نبود توازن در برنامه‌ها

عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران به‌عنوان یکی دیگر از افراد حاضر در این میزگرد اظهار کرد: فقط رشته معدن با مشکل اشتغال مواجه نیست زیرا بر اساس آماری که در زمینه وضعیت بیکاری فارغ‌التحصیلان منتشر شده، حسابداری، کشاورزی و رشته‌های مدیریتی در رتبه‌های نخست رشته‌هایی بودند که با مشکلات اشتغال مواجه شدند و وضعیت اشتغال بخش معدن نسبت به سایر بخش‌ها بهتر بود. سیدضیاالدین شفایی با بیان اینکه آیا دانشگاه باید اشتغال ایجاد کند یا خیر در ادامه اینگونه گفت: ایرادی که از برنامه دوم توسعه گرفته می‌شد این بود که وزارت علوم براساس برنامه پیش رفت و حتی اعلام کرد از برنامه تعریف شده جلوتر است و این وظیفه سایر بخش‌ها بود که زمینه اشتغال افراد فارغ‌التحصیل را فراهم کنند؛ اما متاسفانه این کار انجام نشد.

البته باید توجه داشت که این موضوع به دلیل کم‌کاری دانشگاه‌ها نبوده است. وی با بیان اینکه دانشگاه دارای ۳ نسل است، در ادامه گفت: براساس تقسیم‌بندی جهانی، دانشگاه ۳ نسل مختلف را طی کرده است. دانشگاه نسل نخست تنها هدفش انتقال دانش بود. در نسل دوم دانشگاه، دانش تولید شد اما از نسل سوم دانشگاه انتظار می‌رود نوآوری و فناوری ایجاد کند و اشتغالزا باشد. به گفته شفایی اکنون ما در ابتدای دوره دانشگاه‌های نسل سوم قرار داریم. شاید یکی از دلایل وجود مشکل در این زمینه همین موضوع باشد زیرا دانشجو به این موضوع اعتراض دارد که در دانشگاه تبحر کافی کسب نمی‌کند و در مقابل صنعت نیز معترض است که فارغ‌التحصیلان نمی‌توانند نیروی کار موثری باشند. به گفته عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران متاسفانه در کشور برنامه‌ها نامتوازن است و تمامی رشته‌ها در زمینه اشتغال با معضل مواجه هستند. وی در ادامه درباره کارآموزی در معادن توضیح داد: موضوع مهمی که در زمینه اشتغال وجود دارد در زمینه کارآموزی است زیرا بسیاری دانشجویان گله‌مند هستند که ۱۴۰ واحد درسی گذرانده‌اند اما تاکنون یک معدن از نزدیک ندیده‌اند. این در حالی است که مشکلات بسیاری در زمینه هماهنگی با معادن برای بازدید دانشجویان وجود دارد. شفایی با بیان اینکه جایگاه دانشکده مهندسی معدن بین دانشکده‌های فنی، متوسط رو به بالاست در ادامه افزود: پارامترهای بسیاری در این زمینه دست به‌دست هم دادند و این موضوع در نظام کشور باید بررسی و حل شود.

نبود توازن بین عرضه و تقاضا

مهرداد شکوهی‌رازی، رییس سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران نیز به‌عنوان یکی دیگر از اعضای حاضر در میزگرد اظهار کرد: بیکاری در ایران ناشی از زمان جنگ است. در آن زمان دانشگاه‌ها ظرفیت ورود دانشجویان به دانشگاه‌ها را افزایش دادند و این‌کار در کشور به همین روال ادامه یافت. شکوهی‌رازی بیان کرد: اکنون بیش از ۱۷۰۰ مهندس معدن در سال از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند که با مشکلات اشتغال مواجه هستند، بنابراین نبود توازن بین عرضه و تقاضا بسیار مشهود است. رییس سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران، کشور را فاقد یک برنامه‌ریزی جامع برای مسئله اشتغال دانست و افزود: واقعیت این است که بخش معدن در کشور نمی‌تواند پاسخگوی نیاز این فارغ‌التحصیل در زمینه اشتغال باشد. وی اظهار کرد: از سویی دیگر فشار روی شرکت‌های معدنی بیش از سایر شرکت‌های صنعتی در کشور است. به گونه‌ای که در این بخش برای گرفتن پروانه با مشکلات بسیاری مواجه هستیم. همچنین مشکلات بخش معدن با سازمان منابع طبیعی یکی دیگر از مشکلات ما است که این بخش را با چالش‌های بسیاری مواجه می‌کند. شکوهی‌رازی ادامه داد: ثبت شرکت در دنیا حدود ۲ تا ۳ ساعت طول خواهد کشید اما در ایران در ۵ ماه نیز نمی‌توانید یک شرکت ثبت کنید. اینها تمام مسائلی است که در اشتغال تاثیرگذار است و دولت باید آنها را برطرف کند. به گفته رییس سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران باید در این زمینه گروه‌های فشار و NGO ایجاد شود. همچنین از سوی سازمان برنامه‌ریزی که در بدنه دولت است، باید یک نیازسنجی انجام شود که در کشور به چه رشته‌هایی با چه میزان نیاز است.
وی دلیل نبود انگیزه در فارغ‌التحصیلان این بخش را به دلیل وجود درآمدهای پایین دانست و افزود: پایین بودن میزان حقوق سبب از بین رفتن انگیزه برای ادامه کار فارغ‌التحصیلان این حوزه شده است.
شکوهی‌رازی تاکید کرد: دانشگاه و صنعت هر کدام جزیره‌ای عمل می‌کنند درحالی‌که این شیوه نادرست است و دانشگاه و صنعت برای برطرف شدن این مشکل باید به انسجام دست یابند.