در بورس کالا چه می‌گذرد؟

به گزارش می متالز، هر چند در تعیین قیمت‌ها عوامل مختلف خارجی و داخلی تاثیرگذارند اما عرضه و تقاضا می‌توانند قیمت‌ها را تعیین کنند. البته برخی کارشناسان معتقدند که قیمت‌گذاری در بورس کالا می‌تواند تحت تاثیر انحصار یک یا چند شرکت یا توافق این شرکت‌ها قرار بگیرد. اما در کل مزایای بورس کلا بر معایب آن می‌چربد.

رسالت بورس کالا

یکی از مهم‌ترین رسالت‌های بورس کالا این است که محصولات به صورت رقابتی در آن عرضه ‌شوند. این مطلب را مجید محمودی، کارشناس فولاد عنوان و اظهار کرد: البته روند رقابتی شدن، چندین سال در بورس کالا وجود داشت تا اینکه دولت به صورت دستوری وارد بورس شد و برخلاف ذات این شبکه، بخشنامه قیمتی برای آن صادر کرد و بازار بورس را از اصالت انداخت.
محمودی در ادامه خاطرنشان کرد: درحال‌حاضر راهی جز عرضه محصولات در بورس کالا وجود ندارد. حدود ۱۰ تا ۱۵ سال پیش، واحدهای تولیدی در دست دولت بودند و دولت نیز قیمت‌ها را به صورت دستوری تعیین می‌کرد اما پس از آن، بازار بورس کالا شکل گرفت، قیمت‌ها از حالت دستوری خارج شدند و بهای کالا در بورس نیز رقابتی شد. به اصطلاح در این سیستم «کشف قیمت» انجام می‌شود و قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا شکل می‌گیرند. وی ادامه داد: در هر صورت بازار فولاد در بورس کالا چندین سال است که راه‌اندازی شده و فولادسازان بزرگ در آنجا محصولات‌شان را عرضه می‌کنند و بیشتر از ۷۰ درصد محصول فولادسازان در بازار بورس عرضه می‌شود. محمودی همچنین درباره قیمت‌های بورس کالا خاطرنشان کرد: قیمت‌های فولاد در بورس کالا از قیمت‌های جهانی نشات می‌گیرند. البته زمانی که تقاضا افزایش می‌یابد، روی افزایش قیمت‌ها نیـز تاثیرگذار است.
این کارشناس فولاد در ادامه یادآور شد: اما در این چند وقت شاهد بودیم که وزارت صنعت، معدن و تجارت، بخشنامه‌ای را به بورس ارائه کرد تا فولادسازان بزرگ، محصول خود را با دلار ۴۲۰۰ تومانی عرضه کنند. این بخشنامه، قیمت‌گذاری دستوری تلقی می‌شود و با ذات بازار بورس مغایرت دارد و آن را از رسالت اصلی خود خارج می‌کند چراکه بازار بورس برای پیشگیری از قیمت‌های دستوری تشکیل شده است و باید عرضه و تقاضا براساس رقابت، قیمت‌ها را تعیین کند.

قیمت‌های واقعی

محمودی در پاسخ به این پرسش که قیمت‌ها تا چه اندازه در بورس کالا واقعی هستند، عنوان کرد: قیمت‌ها در بورس کالا در وهله نخست از بازار جهانی نشات می‌گیرند و میزان تعرفه‌ای که برای واردات فولاد در نظر گرفته می‌شود نیز مبنای قیمت‌گذاری است، از این رو فولاد وارداتی در این بین تاثیرگذار است. هزینه گمرکی که دولت اعمال می‌کند نیز روی قیمت‌ها با نرخ داخلی تاثیرگذار است. برای مثال نرخ ورق وارداتی روی ورق داخلی تاثیرگذار است.
وی در ادامه تاکید کرد: عامل سوم نیز در این بین، از سمت تقاضا روی قیمت‌ها تاثیرگذار است. اگر تقاضا افزایش یابد، قیمت‌ها نیز صعودی می‌شوند. این عوامل در بورس کالا بر قیمت‌ها تاثیرگذار هستند و بسته به زمان‌های مختلف، یک عامل تاثیرگذاری بیشتری پیدا می‌کند.
محمودی ادامه داد: در مجموع با تمام این عوامل، قیمتی که تا پیش از این تعیین می‌شد، نرخ واقعی بازار بود و کسی هم معترض نبود یعنی تولیدکننده اطمینان داشت که محصولش با نرخ واقعی عرضه می‌شود و مصرف‌کننده نهایی هم از این فرآیند راضی بود، حتی اگر کسی محصول شمش را می‌خرید و تبدیل به میلگرد می‌کرد یا ورق را می‌خرید و تبدیل به پروفیل می‌کرد، هیچ‌‌کس معترض نبود چراکه همگی به نوعی بهره‌مند می‌شدند.
این کارشناس فولاد با اشاره به دستوری شدن بازار خاطرنشان کرد: دستوری کردن بازار بورس کالا درمورد معاملات فولاد، کل این شبکه را بر هم زد. فولادسازان باید با ارز ۴۲۰۰ تومانی عرضه می‌کردند و این دستوری شدن، این دست از معاملات این بازار را آشفته کرد. برخی، شمش را با نرخ دولتی می‌خریدند و صادر می‌کردند یا در بازار آزاد می‌فروختند و در این بین رانت بالایی به جیب واسطه‌ها سرازیر شد. برای مثال سندیکای لوله و پروفیل، هر کیلو ورق را ۲۴۰۰ تومان خریداری کرده و لوله و پروفیل را هر کیلو ۶۴۰۰ تومان به فروش می‌رساند. آنها به جای سود ۸ تا ۱۲ درصدی به سود ۱۰۰درصدی رسیده بودند، از این رو از بخشنامه دولتی دفاع می‌کردند.
محمودی ادامه داد: از سوی دیگر دولت نیز می‌پرسید که فولادساز با وجود تامین مواد اولیه (سنگ آهن) و انرژی ارزان، چرا باید محصولش را افزایش نرخ دهد که با بهای گران‌تر به‌ مصرف‌کننده برسد؟ در این بین عواملی باعث شدند که قیمت‌ها آزاد شوند. درحال‌حاضر نیز فولادسازهای بزرگ محصولات‌شان را با ارز ثانویه عرضه می‌کنند و مدعی هستند که تاثیری روی نرخ برای مصرف‌کننده نهایی نخواهد داشت. البته رانتی که به وجود آمده بود و به جیب واسطه‌ها می‌رفت درحال‌حاضر به فولادسازهای بزرگ و سهامداران آن بازمی‌گردد.
محمودی ادامه داد: البته بخشی از مواد اولیه فولادسازی‌ها گران شده و بخشی از آن همچنان ارزان مانده که در این زمینه نیز می‌توان تجدیدنظر کرد. البته سودی که به فولادسازان می‌رسد به سهامداران آنها نیز می‌رسد.

مزیت‌های بورس کالا

یکی از مهم‌ترین مزیت‌های بورس کالا برای عرضه‌کنندگان این است که می‌توانند مواد اولیه خود را به اندازه‌ای که عرضه کرده‌اند، در بورس کالا تامین کنند. این مطلب را زکریا نایبی، مدیر تحقیق و توسعه فولاد ناب عنوان و اظهار کرد: زمانی که صنایع پایین‌دست در بورس کالا محصولات خود را عرضه کنند، می‌توانند شمش را نیز از بازار بورس خریداری کنند چون نرخ مواد اولیه در بورس کالا پایین‌تر از نرخ آزاد است.
وی در پاسخ به این پرسش که قیمت‌ها تا چه اندازه در بورس کالا واقعی هستند، گفت: برخی شرکت‌ها در بورس کالا در مقایسه با شرکت‌های کوچک حکم فیل و فنجان را پیدا می‌کنند و این شرکت‌های بزرگ هستند که تعیین‌کننده قیمت‌ها می‌شوند. البته برخی شرکت‌ها قادر به تولید محصولاتی هستند که نرخ آنها به صورت انحصاری در اختیار این شرکت قرار می‌گیرد. برخی شرکت‌ها نیز زیرمجموعه‌های صوری و کاغذی ایجاد می‌کنند، خریدار محصول خود می‌شوند و آن را با نرخ آزاد در بازار به فروش می‌رسانند. البته تنها در زمینه فولاد این گونه نیست و در حوزه خودرو هم این روال جریان دارد که در مدت ۱۰ ثانیه ۸۰ هزار خودرو به فروش می‌رسد. بین نرخ محصول بورس کالا و بازار، اختلاف بسیاری وجود دارد.
این کارشناس در ادامه خاطرنشان کرد: البته برخی مواقع قیمت‌ها بر اساس توافق قبلی شکل می‌گیرند. در کل، موضوع‌های این‌ چنینی در بورس کالا مطرح است و سودهای چند میلیاردی در مدت چند دقیقه جابه‌جا می‌شود. نایبی با اشاره به سازکار قیمت‌ها در بازار بورس عنوان کرد: قیمت‌ها تحت تاثیر چند عامل قرار می‌گیرند. قیمت‌های جهانی و عوامل داخلی در این مورد تاثیرگذار هستند. برای مثال ممکن است یک تولیدکننده بزرگ، یک ماه خطش را تعطیل کند و تحت تاثیر آن قیمت‌ها افزایش یابند. عامل تاثیرگذار دیگر، افزایش تقاضا، افزایش نرخ دلار و عوامل سیاسی و اجتماعی هستند.