چشم‌انداز جهانی صنعت فولاد/ چشم‌انداز فولاد در ۲۰۲۲

به گزارش می‌متالز، روند قیمت فولاد نزولی خواهد شد؛ بررسی تحلیل‌ها و مرور روند‌های جهانی بازار فلزات اساسی نشان می‌دهد فولاد در سال ۲۰۲۲ احتمالا قیمتی نزولی خواهد داشت. فولاد که یکی از حلقه‌های مهم و بنیادین زنجیره ارزش آهن است، تحت‌تاثیر متغیر‌های متعددی در حال کاهش‌اعتبار است. مهم‌ترین موضوع به انتقال بزرگی برمی گردد که باید تا افق ۲۰۳۵ و ۲۰۵۰ زمینه ساز جهانی پایدارتر باشد. تولید فلز آهن یکی از فعالیت‌های آلاینده‌ای است که کانون برنامه جهانی کربن زدایی است؛ این فلز یکی از آلاینده‌ترین روند‌های تولید را در میان همه فلزات اساسی دارد. فولاد نیز به‌عنوان پرتقاضاترین خروجی تولید آهن، فعلا و در ابتدای دومین‌ماه از سال ۲۰۲۲ بهایی ۴۷۷۸ یوان دارد. عددی که نسبت به قیمت ۳۲۸۵ یوان پس از وقوع پاندمی در میانه سال ۲۰۲۰، رشدی ۴۵ درصدی را نشان می‌دهد. این عدد که زمانی به قله ۱۰‌ساله خود رسید، در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۱ رکود ۵۹۵۰ یوان را به ثبت رساند که عددی بی سابقه بود و رشد ۸۱ درصدی این کالای اساسی را نسبت به زمان شروع پاندمی نشان می‌داد. این جهش که تحت‌تاثیر سه نیروی شدت‌گرفتن واکسیناسیون، افزایش مصرف جهانی و رشد تولیدات صنعتی در فصولی از سال ۲۰۲۱ رخ داد، با افزایش تولید سنگ‌آهن در معادن و رشد تولید فولاد تعدیل شد. از آنجا که مس و آلومینیوم و ارقامی از آلیاژ‌های مشابه در سالیان اخیر در صنایع اصلی مصرف‌کننده فولاد محبوبیت یافته اند، تقاضا برای فولاد کاهنده یا با ثبات بالا خواهد بود. موضوعی که مهم‌ترین نقش را در روند کنونی بازار فولاد خواهد داشت. بررسی «دنیای‌اقتصاد» از بازار فولاد نشان می‌دهد هم قرارداد‌های آتی و هم تحلیل‌های موسسات تحقیقاتی گویای روند کاهشی قیمت فولاد خواهد بود. تصور تریدینگ‌اکانمیک این است که بهای فولاد تا انتهای ۲۰۲۲ و ابتدای ۲۰۲۳ به محدوده ۳۵۰۰ تا ۴۲۵۰ یوان باز‌خواهد‌گشت.

تحلیل‌های دیگر نیز نشان می‌دهد در سال پیش‌رو بهای فولاد بین ۳۵۰۰ تا ۴۵۰۰ یوان متغیر خواهد بود، ولی احتمالا در پایان سال این عدد روی ۴ هزار یوان (۶۲۸/۹ دلار) متوقف شود.

فولاد که عموما در ساخت‌و‌ساز و بخش‌های زیرساختی، صنعت قطعه و اتومبیل، تولید انواع ماشین‌آلات و نیز صنعت ساخت لوازم مورد‌استفاده در خانه و آشپزخانه مصرف دارد؛ پایه اصلی ساخت دنیای جدید است. چین و پس از آن اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین سازندگان فولاد جهان هستند و پس از این دو، ژاپن، ایالات‌متحده، هند، روسیه و کره‌جنوبی جزو بزرگان صنعت فولاد هستند. ایران نیز سال ۲۰۲۱ با تولید بیش از ۵/ ۲۸ میلون تن و اندکی افت دهمین فولادساز جهان بوده است. بحران بزرگی که باعث‌شده تا بخش فولاد چالش‌های بسیاری را پیش‌روی خود داشته باشد، دو مبحث مواداولیه یعنی استخراج سنگ‌آهن و نیز مساله انرژی است. از آنجا که در بسیاری از مناطق جهان مساله ذخایر سنگ‌آهن و استخراج سنگ از معادن با مشکلاتی روبه‌روست، تولید فولاد به شکل سالانه نوساناتی دارد که گاهی بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تن در سال نوسان دارد. موضوعی که باعث می‌شود تا بسته به بودجه‌های سالانه دولت‌ها برای بخش عمرانی، تقاضای سرمایه گذاری در صنعت ساختمان و ترند‌های صنعت خودرو، نوساناتی در تقاضای فولاد بروز کرده و در قالب شوک‌های قیمتی کوچک و بزرگ بروز کند. به نظر می‌رسد سال ۲۰۲۲ از این منظر سالی کم‌حاشیه و با ثبات نسبتا بالا در قیمت فولاد باشد. از نکات جالب درباره این بازار، اتصال آن به خیل عظیمی از محصولات و زنجیره‌ها و حلقه‌های واسط است که از خرید و فروش انواع سنگ‌آهن با درجات خلوص متفاوت، معامله ضایعات تا مبادله میلگرد و شمش و نیز ساخت انواع ورق یا گونه‌های مقاومت بالا و سبک فولاد را دربر می‌گیرد. زنجیره‌هایی که هر‌یک به‌تن‌هایی تحلیل‌هایی مختص به خود را می‌طلبند و بازار گرم و پرشوری دارند و بر روند‌های کلی بازار فولاد تاثیر بالایی می‌گذرند. با این‌حال، در این گزارش سعی خواهد شد روی خود بازار فولاد به‌عنوان اصلی‌ترین بخش بازار فلزات اساسی نورافکن انداخت و به محصولی پرداخت که بزرگ‌ترین حجم تولید در میان همه انواع فلزات را به خود اختصاص داده است.

نرخ ماهانه تولید فولاد در جهان

در اکتبر ۲۰۲۱ آمار تولید گردآوری شده از ۶۴ کشور فعال در صنعت فولاد نشان می‌دهد این بخش با افت تولید ۶/ ۱۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل روبه‌رو شده است. شواهد موجود نشان می‌دهد در این‌ماه در جهان حدود ۱۴۵ میلیون و ۷۰۰‌هزار تن فولاد تولید شده است. در نوامبر ۲۰۲۱ نیز به دلیل افت ۹/ ۹ درصدی تولید در جهان، میزان تولید جهانی فولاد به ۳/ ۱۴۳ میلیون تن تنزل پیدا کرد که عددی به‌مراتب کمتر از ارقام تولید شده در نوامبر ۲۰۲۰ است. در سپتامبر نیز اوضاع تولید فولاد در جهان مناسب نبود تا این بخش در حد‌فاصل ماه‌های پایانی سال با افت تولید روبه‌رو شود. البته شواهد موجود نشان می‌دهد در ۱۱‌ماهه ۲۰۲۱ کل تولید فولاد جهان معادل ۱۷۵۲‌میلیون و ۵۰۰‌هزار تن بوده است. رقمی که گویای رشد ۵/ ۴‌درصدی این بخش در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۲۰ بوده است.

در اکتبر، چین ۶/ ۷۱ میلیون تن فولاد تولید کرد که ۳/ ۲۳ درصد نسبت به اکتبر ۲۰۲۰ کاهش تولید داشت. هند هم با ۸/ ۹ میلیون تن تولید رشدی ۴/ ۲ درصدی را تجربه کرد. ژاپن نیز با ۲/ ۸ میلیون تن تولید رشدی ۳/ ۱۴‌درصدی را به ثبت رساند. ایالات‌متحده هم دیگر بازیگری است که به لطف افزایش بیست‌درصدی، تولید خود را به ۵/ ۷ میلیون تن رساند. تخمین زده می‌شود که روسیه نیز ۱/ ۶ میلیون تن تولید کرده است که اگر درست باشد، ۵/ ۰ درصد کاهش تولید را یادآور می‌شود. کره‌جنوبی دیگر بازیگری است که با تولید ۸/ ۵ میلیون تنی افت یک درصدی را به ثبت رسانده است. آلمان هم در این ماه ۷/ ۳ میلیون تن فولاد ساخته و بهبود تولید خود را ۷‌درصد اعلام کرده است. ترکیه نیز با تولید ۵/ ۳ میلیون تنی تولید خود را ۸‌درصد افزایش داده است. تخمین زده می‌شود که برزیل ۲/ ۳ میلیون تن و ایران ۲/ ۲ میلیون تن تولید کرده باشند.

بزرگ‌ترین بازیگران در تولید فولاد

از عصر برنز تا عصر آهن، فلزات دوره‌هایی از تاریخ بشر را مشخص کرده اند. اگر قرار بود دوران کنونی ما به همین شکل تعریف شود، بدون‌شک به‌عنوان عصر فولاد شناخته می‌شد. فولاد شالوده ساختمان ها، وسایل نقلیه و صنایع ما است و میزان تولید و مصرف آن اغلب به‌عنوان نشانگر توسعه یک کشور تلقی می‌شود. امروزه با تولید ۱۸۶۴‌میلیون تن فولاد خام در سال ۲۰۲۰، این‌فلز متداول‌ترین فلز مورداستفاده و بازیافتی‌ترین ماده در جهان است. بررسی داده‌های انجمن جهانی فولاد در ۵۰‌سال اخیر نشان می‌دهد روند تولید فولاد خام به شکلی بوده است که رشد بی وقفه استحصال و عرضه این فلز، رشد و توسعه جهان را طی نیم‌قرن اخیر یادآور می‌شود. به‌طور دقیق تر، تولید جهانی فولاد طی ۵۰‌سال گذشته بیش از سه‌برابر شده است، به‌رغم اینکه کشور‌هایی مانند ایالات‌متحده و روسیه تولید داخلی خود را کاهش داده و بیشتر به واردات متکی هستند، اما هم تعداد تولیدکنندگان و هم حجم تولید به‌شدت افزایش یافته است. در این مسیر، چین و هند به‌طور مداوم تولید خود را افزایش داده‌اند تا به دو کشور برتر تولیدکننده فولاد تبدیل شوند. طبق اعلام انجمن جهانی فولاد، برترین کشور‌های تولیدکننده فولاد خام جهان تا سال ۲۰۲۰ به ترتیب چین، هند، ژاپن، روسیه، ایالات‌متحده آمریکا، کره‌جنوبی، ترکیه، آلمان، برزیل و ایران بوده اند. این ۱۰ بازیگر به تنهایی تولیدکننده ۱۵۸۷‌میلیون تن فولاد هستند و مالک ۸۵ درصد از کل این صنعت بزرگ هستند.

بزرگ‌ترین مصرف کنندگان فولاد

چین بزرگ‌ترین مصر ف کننده فولاد جهان است و اگر بر مبنای قطب بندی باشد، اتحادیه اروپا را در پس خود می‌بیند که با اختلافی فاحش در حرکت است. شواهد موجود نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۱ رشد تقاضا در این بازار حدود ۸/ ۵‌درصد بوده و چین کماکان بازیگر اصلی است. کل مصرف جهان طبق برآورد‌های اولیه، در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۸۷۴‌میلیون تن بوده است و در سال ۲۰۲۲ تا سطح ۱۹۲۴ میلیون تن خواهد رسید. اژد‌های سرخ هم حاکم مطلق این بازار است. مصرف چین سال ۲۰۲۱ در حالی ۱۰۲۴ میلیون تن بوده که برای سال ۲۰۲۲ این رقم به ۱۰۳۵ میلیون تن خواهد رسید؛ که عدد قابل‌توجهی است پیش‌بینی می‌شود باقی مناطق (جهان بدون احتساب چین) درسال ۲۰۲۲ تا ۸۸۹ میلیون تن فولاد مصرف خواهند کرد. عددی که در سال ۲۰۲۱ حدود ۸۴۹ میلیون تن برآورد شده است. نکته جالب مصرف ۲۰۲۲، پیش بینی رشد ۵/ ۵ درصدی تقاضا در آفریقاست که در همه جهان بی مانند است و خبر از تقویت رشد اقتصادی در این قاره می‌دهد.

آتیه بازار فولاد در جهان

به‌رغم تسلط کنونی چین بر بازار فلزات اساسی، این کشور ممکن است در حال حرکت به سمت کاهش تولید داخلی فولاد برای جلوگیری از خطرات تولید بیش از حد و اطمینان از تحقق وعده‌های داده‌شده برای سال ۲۰۶۰ در زمینه رسیدن به وضعیت کربن‌صفر باشد. چین که یکی از آلاینده‌ترین کشور‌های جهان به دلیل وجود صنایع دودزاست، طی سه دهه آینده به شکل آهسته از بازار صنایع سنگین خارج شده و به تولیدکننده محصولات با ارزش‌افزوده بالا بدل خواهد شد. این احتمالا مهم‌ترین اتفاقی است که بر آینده بلندمدت صنعت فولاد تاثیرگذار خواهد بود. در سطح کوتاه‌مدت و میان‌مدت، اما وضعیت فرق می‌کند.

برای نمونه با افزایش سرسام‌آور قیمت سنگ‌آهن و فولاد در سال گذشته، تقاضای ایالات‌متحده برای این فلز یک عامل تاثیرگذار در تداوم این وضعیت است. اجرایی‌شدن یا نشدن بسته اقدام دولت بایدن در زمینه توسعه زیرساختی این کشور، می‌تواند قیمت فولاد و سنگ‌آهن را افزایش یا کاهش دهد. لایحه تحول زیرساخت‌ها قطعا سرمایه گذاری در کارخانه‌های فولاد آمریکا برای عرضه بیشتر این فلز در آینده را به‌همراه خواهد داشت. از آن‌سو نیاز بیشتر آمریکا به فولاد احتمالا به خاتمه مدل فعلی تعرفه گذاری بر فولاد که دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ وضع کرد، منتج شده و محدودیت‌های عرضه فولاد را کاهش دهد.

یک موضوع دیگر که بر آینده این صنعت اثرگذار است، ۲ راز بزرگ فولاد یعنی مقاومت بالا و بازیافت آن تا بی نهایت است. فولاد معمولی که عمدتا از سنگ‌آهن تشکیل می‌شود، آلیاژی حاوی کمتر از ۲‌درصد کربن و یک درصد منگنز و سایر عناصر کمیاب. ممکن است چنین ارقامی چندان به چشم نیایند، ولی به‌طرزی باورنکردنی، تفاوت تعیین‌کننده‌ای ایجاد کرده به‌طوری که فولاد می‌تواند به همین دلیل تا هزاربرابر قوی‌تر از آهن معمولی باشد، با این حال قدرت واقعی فولاد در بازیافت بی نهایت آن و بدون افت کیفیت است. صرف‌نظر از درجه یا کاربرد، فولاد همیشه قابل بازیافت است و محصولات فولادی جدید به‌طور متوسط حاوی ۳۰ درصد فولاد بازیافتی هستند. خواص مغناطیسی این آلیاژ، بازیابی آن را از جریان‌های زباله آسان می‌کند و تقریبا ۱۰۰‌درصد از محصولات مشترک صنعت فولاد را می‌توان در سایر تولیدات یا تولید برق استفاده کرد.

براین مبنا می‌توان ادعا کرد که فولاد به‌عنوان بخشی تمدن ساز، فلزی اساسی همسو با فناوری‌های نوین انرژی پایدار است که کاربرد‌های بسیاری در صنایع نیرو دارد. توربین بادی به‌طور متوسط از ۸۰‌درصد فولاد ساخته شده است. فولاد در پایه، پمپ ها، مخازن و مبدل‌های حرارتی تاسیسات برق خورشیدی استفاده می‌شود. فولاد همچنین هسته مرکزی ساخت ژنراتور‌ها و موتور‌های وسایل نقلیه الکتریکی و هیبریدی به‌شمار می‌رود. با چنین نگرشی می‌توان ادعا کرد فولاد و سهم بازیافتی آن از پایدارسازی جهان بسیار بالاست.

چند تحول بزرگ در صنعت فولاد

با توجه به نقش مهمی که فولاد تقریبا در هر صنعتی ایفا می‌کند، جای تعجب نیست که قیمت‌های آن به بالاترین حد خود رسیده است، با این حال تولیدکنندگان فولاد به پایداری بلندمدت فکر می‌کنند و تلاش می‌کنند تا با حذف کامل زغال‌سنگ از فرآیند متالورژی، ایده ساخت فولاد بدون‌مصرف سوخت‌فسیلی را به واقعیت تبدیل کنند.

درحالی‌که صنعت از دهه ۱۹۶۰ میانگین شدت انرژی به ازای هر تن تولیدشده را از ۵۰ گیگاژول به ۲۰‌گیگاژول کاهش داده است، غول‌های تولیدکننده فولاد مانند آرچلور‌میتال در حال پیشروی خود در زمینه پایداری انرژی هستند و برنامه‌های جاه طلبانه‌ای را برای تولید فولاد بدون کربن تا سال ۲۰۵۰ ارائه داده و گسترش می‌دهند.

در این میان البته ذکر یک نکته الزامی است؛ اینکه فولاد تنها زمانی می‌تواند اهداف خود را در زمینه کربن صفر محقق سازد که تقاضا برای آن کماکان صعودی باشد. مصرف و تقاضای فولاد نیز تنها با بازگشایی تدریجی اقتصاد جهان ادامه می‌یابد و در شرایطی که توسعه صنعت در بعد جدیدی به‌نام تولید پودر فولاد اتمیزه شده ریوتینتو در حال پیش می‌رود، می‌توان تکامل بعدی جدید در صنعت فولاد را به‌عنوان حلقه واسط میان صنایع بزرگ و بخش چاپ سه بعدی ایجاد کند. همان‌طور که صنعت همچنان به نوآوری در پایداری و قابلیت استفاده ادامه می‌دهد، فولاد همچنان یک ماده حیاتی در سراسر صنایع خواهد بود که می‌توانیم بی‌نهایت آن را بازیافت کنیم و به آن تکیه کنیم. این موضوع نشان می‌دهد گرچه مس و آلومینیوم اثر بالایی بر آینده قیمت‌ها در بازار فولاد دارند، اما کماکان این فولاد است که به دلایل متعدد بازیگر اصلی در بازار فلزات اساسی است.

منبع: دنیای اقتصاد