تراژدی کهربا در روسیه و اوکراین

حالا این پرسش وجود دارد که دولت‌های این دو کشور تا چه اندازه می‌توانند با آنچه «حمله به طلای بالتیک» نام گرفته برخورد کنند. به گزارش می متالزبه نقل از ماینینگ‌ فناوری کهربا یا «طلای بالتیک» یک رِزین فسیل شده است که به دلیل زیبایی ستودنی‌اش در ساخت جواهر و سایر موارد تزئینی به کار می‌آید. این سنگ در اوکراین، روسیه، لهستان و لیتوانی بسیار یافت می‌شود و کهربای این مناطق به دلیل رنگ بسیار غلیظ عسلی با انواع آن در امریکای جنوبی متفاوت است. جالب‌ترین کاربردهای کهربا در ایالت‌های بالتیکی دیده می‌شود که از جمله آنها تالار کهربا در کاخ شارلوتنبورگ برلین است که پس از غارت آن ازسوی نازی‌ها در جنگ جهانی دوم بازسازی شد. کهربا از جمله سنگ‌های قیمتی به شمار می‌آید و بهای آن بسیار وابسته به اندازه، شکل و رنگ آن است. «سنگ خورشید» نامی است که به کهربای خالص داده می‌شود و یکی از گران‌قیمت‌ترین انواع آن است. میانگین نرخ آن بین ۱۵۰ تا ۴۵۰۰ دلار در هر کیلوگرم برآورد می‌شود و معدنکاران از یک پیت مجزا می‌توانند روزانه به ارزش بیش از ۵۰ هزار دلار کهربا به‌دست آورند. این میزان پول در مقایسه با میانگین درآمد یک کارگر کارخانه در روسیه و اوکراین رقم خوبی است. یک کارگر کارخانه در روسیه به طور متوسط کمتر از ۱۲ هزار دلار و در اوکراین کمتر از ۲۱۰۰ دلار در سال درآمد دارد.

چگونگی استخراج کهربا

بیشتر ذخایر کهربا را گروه‌های معدنکار غیرقانونی در روسیه و اوکراین استخراج می‌کنند و برای این کار از پمپ‌های آبی بهره می‌برند که از ماشین‌های قدیمی و قطعات خودروهای وَن درست شده و به طور ویژه برای استخراج ذخیره کهربا با تراکم و تمرکز کم ساخته شده‌اند. در یک منطقه ممکن است صدها گروه به طور همزمان به کار استخراج مشغول باشند و هزاران نفر گل و لای را از زیرزمین بیرون بکشند تا از میان آنها کهربا بیرون آورند. آنها با چکمه و لباس‌های مندرس در گل‌ها راه می‌روند و در میان زباله‌های شناور در آنها این سنگ قیمتی را جست‌وجو می‌کنند. این‌گونه بهره‌برداری غیرقانونی از کهربا آسیب‌های زیست‌محیطی بی‌حساب و کتابی را به وجود آورده که از جمله آن بایر شدن زمین و تبدیل شدن آن به جایی شبیه به سطوح کره ماه است، همچنین مناطق وسیعی از جنگل‌ها از بین رفته و روش‌های نادرست استخراج باعث شده خاک به طور کامل تخریب شود و حیات گیاهی نتواند ادامه پیدا کند. این در حالی است که در استخراج قانونی کهربا، معدنکار مجبور به احیای جنگل‌هایی است که از بین برده و معدنکاران غیرقانونی در قید و بند چنین قوانینی نیستند. آنها زمین استخراج شده را به راحتی رها می‌کنند؛ زمینی که حالا دیگر قابلیت فعالیت‌های جایگزین مانند کشاورزی را ندارد. در طول ۳سال گذشته بیش از ۲هزار هکتار از زمین‌های اوکراین تخریب شده است.

کهرباخیزترین مناطق

شمال غربی اوکراین و غرب روسیه کهرباخیزترین مناطق به شمار می‌آیند و در نتیجه، گروه‌های معدنکار زیادی را به خود جذب می‌کنند. شهر کالینینگراد روسیه و بین لیتوانی و لهستان ۹۰ درصد از «سنگ خورشیدی» بالتیک را تولید می‌کند و برخی از بزرگترین و قدیمی‌ترین باندها در آن فعال هستند. نماینده مجلس کالینینگراد که ناشر روزنامه «ایگوررادنیکُو» نیز است به شبکه خبری ان‌بی‌سی در این باره گفت: استخراج غیرقانونی کهربا از پس از فروپاشی جماهیر شوروی و در دوران روسیه مدرن وجود داشته است. بیشتر استخراج جنبه قانونی ندارد و حجم آن سالانه به بیش از ۳۵۰ تا ۴۰۰ تن می‌رسد، این ارقام حجمی ۱۰ مرتبه بیشتر از استخراج رسمی را نشان می‌دهند.

آثار استخراج

مانند آنچه در هجوم به طلا در امریکا انجام شد، حمله به کهربای بالتیک نیز منجر به درگیری بین گروه‌ها شده است. در نیمه ژانویه گذشته (اوایل بهمن) دو گروه معدنکار در یک قهوه‌خانه در شهر اولفسک اوکراین با هم درگیر شدند که این اتفاق تبدیل به زدوخورد شد و به کشته شدن یک نفر و جراحت شدید یک نفر دیگر انجامید. در همان روزها یک معدنچی در دعوایی بر سر پول در حد مرگ کتک خورد. اینها مواردی از خشونت‌های پیش‌پاافتاده و عادی برآمده از تسلط مافیا بر معادن است که در پی آن گروه‌های معدنکار بر سر چاله‌های پرسود با هم می‌جنگند. بعضی از معدنچیان از سلاح‌های سرد و گرم همانند چاقو و نارنجک در زدوخورد استفاده می‌کنند و دخالت پلیس هم در این میان موثر نیست. در ماه مارس (اسفند) گذشته برخورد پلیس با معدنکاران غیرقانونی شهر ریونه اوکراین منجر به بستری شدن ۱۰ مامور پلیس در بیمارستان شد و هیچ مجرمی هم پس از این اتفاق دستگیر نشد. علاوه بر خطر برخاسته از رقابت بین باندها، فرآیند استخراج مواد معدنی نیز به خودی خود برای معدنچیان وخیم و خطرناک است و اگر اقداماتی هم برای حفظ امنیت معدنچیان انجام شده بسیار کم و به یقین ناکافی است. بیشتر گودال‌های حفر شده، لغزنده و مستعد فروپاشی و شکست هستند. استخراج غیرقانونی کهربا به اقتصاد اوکراین و روسیه نیز آسیب می‌رساند؛ فعالیت‌هایی که هیچ گونه مالیاتی برای آن پرداخت نمی‌شود. به باور چهره‌های سیاسی، اوکراین روزانه ۱ میلیون یورو را به دلیل این گونه فعالیت‌های غیرقانونی از دست می‌دهد، این در حالی است که تقاضای بالای چین برای کهربا به افزایش ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ درصدی کهربا در ۵ سال گذشته منتهی شده است.

دولت‌ها چه می‌کنند؟

دولت‌های روسیه و اوکراین ادعا می‌کنند که پیگیر این معضل هستند. کاتیا دِکونویدز رئیس پلیس ملی اوکراین از ایجاد یک واحد فوریت ویژه با هدف پیگیری فعالیت‌های معدنکاری غیرقانونی و ناآرامی‌های مدنی برآمده از آنها خبر داده است؛ واحدی که از ۱۵۰ نیرو از دادستانی کل، سرویس امنیتی دولت و پلیس ملی تشکیل شده است. اما در میان نیروهای پلیس و صاحب‌منصبان دولتی هم شیوع و گسترش فساد گزارش می‌شود.برخی معدنکاران می‌گویند ماموران پلیس از برخی از جرائم چشم‌پوشی می‌کنند و در نتیجه آن به سهمی حتی تا ۳۰ درصد از فعالیت معدنی دست می‌یابند که اگر معدنکار آن سهم را پرداخت نکند به سرعت مورد پیگیری قرار می‌گیرد و دستگیر می‌شود.

این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که پترو پروشنکو رئیس‌جمهور اوکراین ادعا کرده ۹۰ درصد از استخراج کهربای کشور در پوشش قانونی انجام می‌شود. مجازاتی هم که بر استخراج‌کنندگان غیرقانونی کهربا در روسیه در نظر گرفته شده ۷۷ دلار به اضافه مصادره ابزارآلات است. بسیاری از معدنکاران، چنین بهای کمی را به آسانی می‌پردازند و ابزارآلات خود را هم دوباره می‌خرند. در همین راستا اوستاپ سِمِرِک، وزیر بوم‌شناسی و منابع طبیعی اوکراین در مصاحبه‌ای رسانه‌ای در سال گذشته گفت: این یک معضل زیست‌محیطی واقعی است و سیاستمداران باید بین پول و حفظ محیط‌زیست یکی را انتخاب کنند، هر چند بیشتر تصمیمات زیست‌محیطی آنها نسنجیده است.با این تفاسیر کهربا در منطقه بالتیک با یک تراژدی روبه‌روست.