مشهد، از سنگ فیروزه خالی شد

به گزارش می متالز، منبع اصلی فیروزه آسیایی در ایران است، البته این جواهر آبی‌رنگ در شمال افریقا، استرالیا و سیبری یافت می‌شود و در جنوب غربی قاره امریکا نیز معادن با ارزشی از این سنگ معدنی زیبا وجود دارد که قرن‌هاست سرخ‌پوستان از این معادن برداشت می‌کنند. کشورهای دیگر مثل پرو، چندین کشور در امریکای لاتین و مصر هم فیروزه دارند اما فیروزه ایران به‌دلیل درخشندگی و زیبایی خاص، متفاوت است. معدن فیروزه نیشابور، یکی از اصلی‌ترین تامین‌کنندگان فیروزه در کشور است اما فعالان این حوزه بر این باورند که کارگاه‌های فیروزه‌تراشی، فیروزه‌ای ندارند که بخواهند آن را بتراشند و در بازار عرضه کنند.

واردات فیروزه آزاد شود

عبدالصمد رحیمی مقدم، رئیس اتحادیه صنف فیروزه‌تراشان مشهد، مدعی شد که کارگاه‌های فیروزه‌تراشی، سنگ فیروزه در اختیار ندارند تا بتراشند و ذخایر مواد خام آنها به پایان رسیده است. اگر شرایط به همین منوال ادامه پیدا کند و دولت واردات سنگ‌های خام تزئینی از جمله فیروزه را آزاد نکند، کارگاه‌های فیروزه‌تراشی تعطیل می‌شوند.
وی افزود: معدن فیروزه نیشابور، جوابگوی نیاز فیروزه‌تراشان نیست. بیش از ۲ سال است که این معدن هیچ سنگ خامی را به فیروزه‌تراشان مشهد واگذار نکرده و آنها به ناچار سنگ خام را از خارج تامین کرده‌اند. مدتی بود که فیروزه‌تراشان، سنگ‌های خام تراش‌خورده یا نیمه‌تراش داده شده مربوط به فیروزه، عقیق و سنگ‌های تزئینی دیگر را از کشورهایی مانند امریکا، مصر، چین، مکزیک و شیلی وارد کرده و زیورآلات می‌ساختند و آنها را نیز به دیگر کشورها صادر می‌کردند. رحیمی مقدم بابیان اینکه واردات سنگ خام نیز از کشورهای دیگر با دشواری انجام می‌شود، افزود: خروج ارز از آن کشورها ممنوع است و به ناچار واردکنندگان تهاتر کالا می‌کردند، به این معنا که به ازای دریافت سنگ عقیق خام، فیروزه خام، عقیق نیمه‌تراش و کالای داخلی به آنها می‌دادند. از زمان تغییرات نرخ ارز و گروه‌بندی واردات مواد اولیه از سوی دولت، واردات سنگ‌های خام تزئینی مانند فیروزه و عقیق ممنوع شد و این امر بازار فیروزه‌تراشان را کساد کرد.
او با اشاره به ممنوعیت واردات سنگ‌های تزئینی اظهار کرد: سنگ‌های تزئینی موجود در استان که شامل عقیق سفید و فیروزه است، کفاف نیاز فیروزه‌تراشان را نمی‌دهد. پیش‌تر فیروزه‌تراشان در قبال واردات سنگ خام می‌توانستند زیورآلات ساخته شده را صادر کنند اما با ممنوعیت واردات سنگ، دیگر صادراتی وجود نخواهد داشت.
رحیمی مقدم با بیان اینکه ۲۵۰ نوع سنگ زینتی وجود دارد، گفت: الکتروموتور ماشین‌آلات فیروزه‌تراشان ۱۲۰۰ تا ۱۸۰۰ دور دارد و هر سنگی را می‌تواند تراش دهد. از این‌رو اگر سنگ خام تامین شود، کارگاه‌های فیروزه‌تراشی همیشه دایر خواهند بود. وی افزود: در صورتی که نرخ سنگ خام‌ تزئینی افزایش یابد و ممنوعیت واردات سنگ ادامه داشته باشد، قاچاق این نوع ماده معدنی مزیت‌دار می‌شود و این نوع سنگ به داخل قاچاق خواهد شد.
او با اشاره به فعالیت هزار کارگاه فیروزه‌تراشی در مشهد و نیشابور اظهار کرد: کارگاه‌ها تا زمانی که سنگ خام در اختیار داشته باشند، فعال خواهند بود. در غیر این صورت کارگاه‌ها تعطیل و کارگران بیکار می‌شوند.

نیشابور دارای قدیمی‌ترین معدن فیروزه جهان است

معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی، گفت: قدیمی‌ترین معدن فعال فیروزه جهان که مرغوب‌ترین نوع فیروزه را در اختیار دارد، در ۵۳ کیلومتری شمال غرب نیشابور و در ۴ کیلومتری شمال غرب روستای معدن (معدن علیا و معدن سفلی) است و فیروزه‌تراشان، سنگ مورد نیاز خود را از این معدن تامین می‌کنند.
رضا شجاعی افزود: این معدن از سال ۱۳۸۳ به یک شرکت تعاونی واگذار شده است که سنگ‌های خام استخراج شده را به وسیله مزایده می‌فروشد. هیچ سهمیه ویژه‌ای از معدن فیروزه برای فیروزه‌تراشان مشهد در نظر گرفته نشده و در صورتی که فیروزه‌تراشان در مزایده شرکت کنند و برنده شوند، می‌توانند سنگ فیروزه مورد نیاز خود را تامین کنند. وی گفت: هر سال شرکت تعاونی معدن فیروزه ۳ یا ۴ مرتبه مزایده برای فروش برگزار می‌کند و فیروزه‌تراشان فرصت کافی برای تامین فیروزه خود دارند.

ممنوعیت واردات سنگ تزئینی به داخل کشور

معاون بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز درباره علت ممنوعیت واردات سنگ‌های تزئینی به کشور گفت: از زمانی که مسائل ارزی و نوسان نرخ ارز در کشور پیش آمد، وزارت صنعت، معدن و تجارت واردات را در قالب ۴ گروه اولویت‌بندی کرد.
علی غفوری مقدم افزود: اولویت اختصاص ارز و واردات کالا به مواد اولیه و ماشین‌آلات ضروری بخش تولید، اختصاص یافت و مواد یا کالاهایی که ظرفیت تولید و تامین آن در کشور وجود داشت، در گروه چهارم کالایی قرار گرفتند و واردات آنها ممنوع شد.
وی اظهار کرد: سنگ‌های تزئینی از مواد اولیه‌ای هستند که به میزان مورد نیاز در کشور وجود دارند، حتی اگر خراسان رضوی سنگ زینتی مورد نیاز سنگ‌تراشان یا فیروزه‌تراشان را نداشته باشد، آنها می‌توانند مواد مورد نیاز خود را از استان‌های دیگر تامین کنند.
وی گفت: خراسان رضوی، معدن طلا و فیروزه دارد و استان‌های دیگر نیز معادن سنگ‌های تزئینی مانند عقیق در رنگ‌های مختلف دارند.
غفوری مقدم افزود: با این حال اگر دولت در بازنگری اولویت‌بندی کالاهای وارداتی به این نتیجه برسد که واردات برخی اقلام ضرورت دارد، اصلاحاتی را در گروه‌بندی‌های کالایی برای واردات انجام خواهد داد. وی اظهار کرد: اگر در بررسی‌ها مشخص شد که استخراج سنگ‌های تزئینی از معادن کشور کفاف نیاز کارگاه‌های تولیدی را نمی‌دهد، امکان بررسی و اصلاح در گروه‌بندی‌های واردات مواد اولیه وجود دارد.

سخن آخر

در سال ۱۳۹۵ مشهد به عنوان شهر جهانی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی از سوی شورای جهانی صنایع دستی انتخاب شد. از میان ۴۰ نوع سنگ قیمتی و نیمه‌قیمتی مصرفی در خراسان رضوی ۱۵ نوع پرمصرف‌ترین سنگ‌ها هستند که در این میان عقیق و فیروزه از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
فعالیت ۱۶ هزار هنرمند در زمینه تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در ۴۸۲ واحد کارگاهی دارای مجوز، بدون در نظر گرفتن صدها کارگاه و هنرمندی که بدون مجوز مشغول فعالیت هستند، ظرفیت غنی هنرمندان این خطه است.
سنگ فیروزه ایران به دلیل نداشتن دستگاه‌های مناسب تراش، به صورت خام و با سود اندک به ترکیه می‌رود و از آنجا به نام این کشور در بازارهای جهانی عرضه می‌شود که این مسئله ارزش افزوده بالایی برای ترک‌ها ایجاد کرده و معدنکاران ایرانی را بی‌نصیب گذاشته است. فعالان این حوزه بر این باورند که فرآوری سنگ فیروزه، نیاز به دانش و دستگاه‌های مجهز ندارد و کشورهایی مانند ترکیه این سنگ را خریداری کرده و دوباره برش می‌دهند و با تبلیغات گسترده برای آن بازاریابی می‌کنند. این همان کاری است که ما انجام نمی‌دهیم و برای آن سرمایه مشخصی را کنار نمی‌گذاریم.‌