آلبوم متنوع معادن را در خراسان جنوبی بیابید

به گزارش می متالز، اصطلاح «عسلویه معدنی» را برای نخستین بار معاون وزیر کشور در زمان معرفی استاندار جدید خراسان جنوبی برای توصیف ظرفیت‌های معدنی این استان مطرح کرد. این عبارت را سپس بارها دیگران در مناسبت‌های مختلف استفاده کردند.
محمدصادق معتمدیان استاندار خراسان جنوبی در شورای اداری آذر ۹۷، بیانگر این مطلب بود که از نگاه وی خراسان‌جنوبی، از نظر معادن و ذخایر معدنی غنی است و با دارا بودن رتبه چهارم کشوری در تعداد معادن فعال، ظرفیتی بی‌نظیر در حوزه معدن و صنایع معدنی دارد. استاندار جدید معتقد است این ظرفیت‌های معدنی می‌توانند منطقه را به عسلویه معدنی ایران تبدیل کنند.
معتمدیان با اشاره به اینکه در راستای فعال‌سازی معادن موجود و نیز جذب سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی برای توسعه فرآورده‌های معدنی، اقداماتی ارزشمند انجام‌شده است، گفت: این معادن گنج‌های پنهان شده در دل کویرند که با سرمایه‌گذاری در فرآوری، جلوگیری از خام‌فروشی، توسعه خواهد یافت.
استاندار، ۳۰ دی ۹۷ در گفت‌وگویی بار دیگر به ذخایر معدنی عمده استان اشاره کرد و گفت: ۱۰ میلیون تن مس، ۷ میلیون تن منیزیت، ۵۰۰ هزار تن خاک‌های صنعتی و ۶ میلیون تن پتاس قابل استحصال در استان شناسایی شده است.
معتمدیان، زغال سنگ را نیز یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های معدنی استان معرفی کرد و گفت: افزون بر ۷۰ درصد زغال سنگ کشور در خراسان جنوبی وجود دارد. ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلون تن ذخایر شناسایی شده، قطعی است و ۷ میلیارد تن هم ذخایر احتمالی زغال سنگ در استان وجود دارد که ظرفیت بسیار مناسبی برای توسعه سرمایه‌گذاری است. به گفته استاندار خراسان جنوبی، بهمن امسال بیش از ۹۰ محدوده معدنی در استان برای مطالعات اکتشافی سرمایه‌گذاران به مزایده گذاشته خواهد شد.
داود شهرکی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان هم معتقد است که بخش صنعت و معدن یکی از محورهای توسعه این استان است که با سرمایه‌گذاری در این حوزه و رفع محدودیت‌های مربوط به خطوط انتقال برق، آب و راه‌های ارتباطی ریلی می‌توان به استانی صنعتی تبدیل شد.

شیلی دوم و عسلویه زغالی

تعابیر مشابه «عسلویه معدنی» درباره ظرفیت‌های معدنی خراسان جنوبی، از سوی نعمت‌الله حقیقی رئیس پیشین سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، در نخستین روزهای حضورش در خراسان جنوبی، مطرح شد. وی ظرفیت‌های معدنی و نقش آن در توسعه اقتصادی استان را بسیار مهم توصیف کرد و گفت «جا دارد خراسان جنوبی به شیلی دوم تبدیل شود.»
ذخایر قطعی مس خراسان‌جنوبی بر اساس اعلام سازمان صنعت، معدن و تجارت استان ۸۳۴۹۵۱۰ تن است. ذخایر قطعی مس در معدن سرچشمه کرمان به روایت‌های مختلف ۸۲۰ میلیون تن، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن و یک میلیارد و ۵۵۰ تن است.
نعمت‌الله حقیقی، ۵ بهمن ۹۴ خراسان جنوبی را ترک کرد، بدون آنکه نشانه‌هایی از تبدیل خراسان جنوبی به شیلی دوم ظاهر شده باشد اما هم‌اکنون همین نظر را دارد. حقیقی هنوز معتقد است «خراسان جنوبی جزو پیشروترین استان‌هایی است که در آن منابع با ارزش زیر زمینی شناسایی شده است.»
رئیس پیشین سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، با بیان اینکه این منطقه در حوزه تشکیل معادن فلزی، غیرفلزی و کانی‌های صنعتی، قابلیت‌های منحصر به فردی دارد، اظهار کرد: اکتشاف جدید معادن طلا باعث شده است خراسان جنوبی را استانی طلایی ببینیم.
حقیقی ادامه داد: اکتشافات تکمیلی با ارزشی در نتیجه تعیین نقشه‌های ژئوفیزیک هوایی به‌دست آمده و خراسان جنوبی قابلیت‌های زیادی در حوزه معادن مس دارد. شهرستان طبس یک استان یا کشوری کامل در حوزه زغال سنگ است و می‌توان از آن به عنوان یک عسلویه زغالی نام برد.
وی بابیان اینکه برای رسیدن به هدف ایده‌آل راه زیادی را باید طی کنیم، افزود: زیرساخت‌هایی از جمله شهرک‌های صنعتی، آب، برق و راه‌های مواصلاتی به‌ویژه راه‌های ریلی تامین شود زیرا در کاهش نرخ تمام شده و رقابت‌پذیری کالا در حوزه معدن بسیار موثر است.
رئیس پیشین سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، این‌طور جمع‌بندی می‌کند که مسیر توسعه اقتصادی خراسان جنوبی از بخش معدن می‌گذرد، از این‌رو اگر بخواهیم یک استراتژی و راهبرد اساسی برای توسعه اقتصادی استان خراسان جنوبی طراحی کنیم باید زیرساخت‌های توسعه بخش معدن را ایجاد کنیم.

فقدان آب، راه و برق

۲ رئیس فعلی و پیشین سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی دست‌کم در یک نقطه با یکدیگر هم‌عقیده هستند. هر ۲ می‌گویند یکی از دلایل پیشرفت نکردن بخش معادن خراسان جنوبی، نبود زیرساخت‌هایی مانند خطوط انتقال برق، آب و راه‌های ارتباطی ریلی و آسفالت است.

ویژگی‌های معادن خراسان جنوبی

خراسان جنوبی را از قطب‌های معدنی کشور به شمار می‌آورند. اطلاعات رسمی منتشر شده سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی، «آلبوم» متنوع و ارزشمندی از انواع سنگ‌های تزئینی، مجموع کانی‌ها و خاک‌های صنعتی را نشان می‌دهد: ۸۵ معدن گرانیت با مجموع ذخایر قطعی (۶۸۱۴۳۶۰۷ تن)، ۳۵ معدن مرمریت (۱۹۹۸۳۳۰۰ تن)، ۱۵ معدن تراورتن (۲۲۸۲۱۷۰ تن)، ۸ معدن آهک (۲۰۹۵۳۵۰۰۰ تن)، ۱۰ معدن باریت (۲۳۰۴۰۰ تن)، ۲ معدن بازلت (۸۴۰۰۰۰ تن)، ۱۱۰ معدن بنتونیت (۲۶۹۲۳۷۰۱ تن)، ۳ معدن بوکسیت (۲۱۶۹۰۰ تن)، ۶ معدن پرلیت (۱۹۳۷۰۰۰ تن)، ۸ معدن دولومیت (۲۷۱۴۰۶۶۴۰ تن)، ۲۵ معدن زغال‌سنگ (۶۲۴۷۴۹۴۲ تن)، ۲ معدن زغال‌سنگ حرارتی (۲۱۰۰۹۲۰۰۰ تن)، ۳ معدن سنگ چینی (۱۶۹۳۰۰۰ تن)، ۴۳ معدن سنگ لاشه (۹۰۱۲۴۵۰۰ تن)، ۳ معدن سنگ نسوز (۱۷۵۴۶۰ تن)، ۲ معدن سولفات سدیم (۱۳۰۰۰۰۰ تن)، ۱۵ معدن سیلیس (۱۰۸۷۱۰۰۰ تن)، ۵ معدن فلدسپات (۱۳۶۶۴۰۰۰ تن)، ۵ معدن فلورین (۷۰۰۸۰۰ تن)، ۱۶ معدن کائولن (۴۰۱۴۸۰۰ تن)، ۱۶ معدن کرومیت (۴۳۱۷۲۰ تن)، ۶ معدن کلسیت (۶۹۱۴۲۰ تن)، ۲ معدن گچ (۵۴۰۰۰۰۰ تن)، ۹ معدن گچ خاکی (۵۰۲۰۰۰۰ تن)، ۷ معدن مارن (۳۰۱۸۰۰۰۰۰ تن)، ۴ معدن منگنز (۹۹۲۰۰ تن)، ۳۵ معدن منیزیت (۴۴۶۴۳۵۰ تن)، ۳ معدن هماتیت (۵۸۶۸۰۰ تن)، ۱۲ معدن مس (۸۳۴۹۵۱۰ تن)، ۳ معدن طلا (۲۸۵۹۰۶۲۵ تن)، ۱۳ معدن آهن (۴۴۳۷۰۵۶ تن)، ۳ معدن سرب (۱۴۲۰۰۰ تن)، یک معدن ولاستونیت (۳۰۰۰۰۰۰ تن)، بوکسیت –لاتریت (۹۴۶۰۰ تن)، پتاس (۵۴۰۰۰۰۰۰۰ تن)، توف (۳۰۷۰۰۰۰ تن)، خاک سرخ (۷۵۰۰۰ تن)، دونیت (۲۷۱۴۰۶۶۴۰ تن)، دیاتومیت (۱۲۱۳۱۱۸ تن) و گارنت (۱۵۰۰۰۰۰ تن).
همین ۵۸۹ معدن با تنوع بیش از ۴۲ ماده معدنی موجب شده از خراسان جنوبی با عنوان عسلویه معدنی یاد شود.

سهم فرآوری، سهم خام‌فروشی

این سطح تنوع در معادن خراسان جنوبی این قابلیت را بالقوه می‌دهد که در کنار هر معدن، صنایع فرآوری نیز ایجاد شود. مهم‌تر از استخراج معادن، فرآوری عناصر آن در داخل استان و کشور است. بر اساس اطلاعات منتشر شده از طرف سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی، ۱۶۸ واحد فرآوری مواد معدنی دارای پروانه صنعتی در استان ثبت شد‌ه‌اند.
این واحدهای فرآوری مواد معدنی شامل این موارد هستند: شست‌وشو و دانه‌بندی شن و ماسه (۵۱ واحد با ظرفیت ۶۴۰۶۰۸۰ تن)، سنگ دانه‌بندی شده (۲۹ واحد با ظرفیت ۲۴۱۲۱۲۰ تن)، آسفالت (۱۶ واحد با ظرفیت ۴۷۰۰۰۰۰ تن)، کفپوش سیمانی -موزائیک (۱۴ واحد با ظرفیت ۸۴۵۰۶۸ متر مربع)، آجر فشاری (۱۲ واحد با ظرفیت ۲۵۴۰۰۰ تن)، آجر سفالی (۱۰ واحد با ظرفیت ۳۶۲۱۵۰۰۰ قالب)، گچ ساختمانی بسته‌بندی شده- گچ ساختمانی فله -گچ سفیدکاری معمولی-گچ صنعتی-گچ میکرونیزه (۶ واحد با ظرفیت ۱۹۷۰۰۰ تن)، کنسانتره زغال سنگ سخت (بیتومینه-آنتراسیت) - کنسانتره زغال سنگ (۵ واحد با ظرفیت ۱۴۲۰۰۰۰ تن)، شن و ماسه دانه‌بندی شده (۵ واحد با ظرفیت ۴۲۵۰۰۰)، پودر بنتونیت (۵ واحد با ظرفیت ۲۶۵۰۰۰ تن)، انواع سفال ماشینی اتوماتیک (۵ واحد با ظرفیت ۱۶۱۰۰۰ تن)، دانه‌بندی ریگ و سنگ (۴ واحد با ظرفیت ۷۳۰۰۰۰ تن)، انواع پودرهای صنعتی و معدنی (۴ واحد با ظرفیت ۵۱۵۰۰ تن)، آجرنما پرسی (۴ واحد با ظرفیت ۱۲۰۱۸۵۲۵ قالب)، کاشی سرامیکی کف (۳ واحد با ظرفیت ۵۸۵۰۰۰۰ متر مربع)، کاشی دیواری (۳ واحد با ظرفیت ۶۲۵۰۰۰۰ متر مربع)، پودر میکرونیزه بنتونیت (۳ واحد با ظرفیت ۵۳۰۰۰ تن)، آهک هیدراته (۲ واحد ۵۰۰۰۰ تنی)، سیمان پرتلند (۲ واحد با ظرفیت ۱۳۰۰۰۰۰ تن)، فرآوری کانی‌های غیرفلزی (۲ واحد با ظرفیت ۹۶۰۰۰ تن)، کنسانتره مس کالکوپیریت -کنسانتره مس اکسیدی (۲ واحد با ظرفیت ۱۲۹۰۰ تن)، اکسید منیزیم (۳۶۰۰ تن)، انواع اسکلت‌های فلزی و سوله محصولات فلزی ساختمانی (۷۵۰۰ تن)، انواع زغال سنگ سخت دانه‌بندی شده (۱۵۰۰۰۰ تن)، آهک معمولی (۷۰۰۰ تن)، بسته‌بندی انواع پودرهای صنعتی و معدنی (۵۰۰۰ تن)، پخت سوم کاشی سرامیک و چینی (۳۰۰۰۰۰ متر مربع)، پرلیت منبسط شده (۲۰۰۰ تن)، پودر سنگ (۱۵۰۰۰ تن)، پودر مخلوط کانی‌های صنعتی (۸۰۰۰ تن)، پودر میکرونیزه بال کلی (۳۰۰۰۰ تن)، پودر میکرونیزه فلدسپات (۱۵۰۰۰ تن)، جرم‌ها و مواد ویژه نسوز (۶۷۰۰ تن) و دانه‌بندی و فرآوری سیلیس (۱۰۰۰۰۰ تن)، ریگ دانه‌بندی شده (۱۵۰۰۰۰ تن)، اجرام سرامیکی نسوز طبقه‌بندی نشده (۸۱۰۰ تن)، سفال نیمه ماشینی (نیمه اتوماتیک ۹۵۰۰۰ تن)، سنگ آهن دانه‌بندی شده (۱۰۰۰۰۰ تن)، سیمان خاکستری معمولی (۸۱۲۵۰۰ تن)، شست‌وشوی کائولن (۶۰۰۰ تن)، شمش منیزیم (۶۰۰۰ تن)، خردایش و فرموله کردن خاک‌های صنعتی (۱۰۰۰۰ تن)، قطعات پیش‌ساخته بتونی و سیمانی و سبک (۳۰۰۰۰ متر مکعب)، کاشی ساختمانی کفی معمولی (۸۶۰۰۰۰۰ متر مربع)، کاشی ساختمانی معمولی دیواری (۳۴۰۰۰۰۰ متر مربع)، کربنات منیزیم (۲۴۰۰ تن)، کک متالورژیکی (۴۵۰۰۰۰ تن)، کنسانتره فلورین (۵۰۰۰ تن)، گرانول بنتونیت (۱۲۰۰ تن)، لوازم بهداشتی چینی (۱۰۰۰ تن)، ماسه ریخته‌گری کرومیتی (۳۰۰۰ تن) محصولات سرامیکی نسوز در متالورژی (۳۲۵۰۰ تن) منیزیای ذوبی (۷۵۰۰ تن) منیزیت زینتر شده (۵۰۰۰ تن) و هماتیت گاما (۵۰۰۰۰ تن).
این فهرست رسمی صنایع فرآوری معادن در منطقه‌ای است که نام عسلویه معدنی به فهرست القابش افزوده شده و این فهرست را سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی اعلام کرده است. غیر از محصولات این واحدهای فرآوری هر آنچه از معادن خراسان جنوبی استخراج می‌شود، خام فروخته می‌شود.

خام‌فروشی را بد تعریف کرده‌ایم

خام‌فروشی همواره از ایرادهای نخبگان به بخش معدن خراسان جنوبی بوده است. سیدمحمدباقر عبادی، نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف از منتقدان همیشگی«خام‌فروشی» بوده است. از نگاه وی، خام‌فروشی در معادن استان وجود دارد و مواد غنی معدنی مانند سنگ، فلزات و خاک‌های صنعتی به خارج از استان و حتی کشور صادر شده و در آنجا فرآوری می‌شود.
وی در ادامه می‌گوید: اگر بخواهیم فرآوری در استان انجام شود باید مشوق‌هایی وجود داشته باشد و زیرساخت‌هایی چون راه آن تامین شوند زیرا معادن بدون راه آهن رونق ندارد و از سوی دیگر باید تلاش کرد تا سرمایه‌گذاران را به سوی استان سوق داد.
همچنین آیت‌الله سید علیرضا عبادی، نماینده ولی فقیه در استان هم در دیدارهای مختلف خود با مسئولان استانی و کشوری، انتقاد خود را از خام‌فروشی مواد معدنی بیان کردند.
نماینده ولی فقیه خراسان جنوبی، ۸ مرداد ۹۶ در دیدار با رئیس دفتر نمایندگی وزارت امور خارجه در خراسان جنوبی گفت: «اکنون از استخراج مواد معدنی تنها گرد و خاک ماشین‌های حمل مواد معدنی نصیب مردم استان می‌شود و مسئولان باید گره خام‌فروشی مواد معدنی را باز کنند.»
وی ۱۷ آبان ۹۷ در دیدار با معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز گفت: «خام‌فروشی مواد معدنی در این استان دردی از معیشت مردم دوا نمی‌کند و بر همین اساس جلوی عده کمی که برخی از سرمایه‌ها را در دست می‌گیرند باید قاطعانه گرفته شود.»
با این حال محمدی عضو خانه معدن استان معتقد است که خام‌فروشی در مواد معدنی مختلف، متفاوت است و نمی‌توان به یکباره برای همه مواد معدنی یک حکم ثابت و یکسان در زمینه خام‌فروشی صادر کرد.
به گفته وی نمی‌توان جلوی صادرات هر ماده معدنی را گرفت چراکه برای همه مواد معدنی، ظرفیت ایجاد صنایع تبدیلی وجود ندارد و ناگزیر هستیم به طور خام به کشورهای دیگر صادر کنیم. همانگونه که برخی از سنگ‌های معدنی از استان‌های خراسان رضوی، کرمان و یزد به استان ما وارد و در کارخانه شهرک صنعتی بیرجند فرآوری می‌شوند.
محمدی در عین حال با اشاره به اینکه باید در کنار واردات به فکر تولید هم باشیم، می‌گوید: اگر زمینه و توان فرآوری محصولات معدنی در کشور و حتی استان وجود داشته باشد، می‌توان فرآوری و ارزش افزوده بیشتری روی مواد ایجاد و آن را صادر کرد.

به سوی عسلویه معدنی؟

عسلویه، مجموعه‌ای از ذخایر «عظیم» هیدروکربن و تاسیسات استخراج و فرآوری آن است. به نظر می‌رسد اگر قرار باشد خراسان جنوبی (آن طور که مبتکران عبارت «عسلویه معدنی» می‌گویند) تبدیل به جایی شبیه عسلویه شود، باید به‌طور خاص ذخایر «عظیمی» از مواد معدنی باارزشی که سرمایه‌گذاری را توجیه کند معرفی شود سپس سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری برای استخراج و فرآوری این منابع غنی، ترغیب و قانع شوند.
شاید بهترین گام برای حرکت به سمت «عسلویه معدنی»، تشریح این عبارت و نام بردن دقیق از ذخایر معدنی باشد که با تکیه بر آن می‌توان یک عسلویه جدید ساخت.