سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکت‌های بزرگ صنعتی در شرکت‌های نوآور

‌می‌متالز - خطرپذیری شرکتی از همکاری بین شرکت‌های بزرگ و با سابقه و استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوآور شکل می‌گیرد.

به گزارش می‌متالز، فرآیند خطرپذیر شرکتی به شرکت‌های بزرگ این امکان را می‌دهد که به نوآوری‌هایی دسترسی داشته باشند که ایجاد آن در داخل شرکت دشوار یا غیرممکن است. البته از ابزار خطرپذیر شرکتی نه به عنوان جایگزین بلکه به عنوان مکمل و مشوقی برای تحقیق و توسعه داخلی استفاده می‌شود.

۱- نگاهی به خطرپذیری شرکتی و همکاری بین شرکت‌های بزرگ صنعتی و استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوآور

از نظر تاریخی، به کارگیری سازوکار‌های خطرپذیری شرکتی به سال ۱۹۱۴ یعنی زمانی که شرکت دوپونت در جنرال موتورز سرمایه‌گذاری کرد باز می‌گردد. از آن زمان تاکنون سه موج از خطرپذیری شرکتی سپری شده است: اولین موج سرمایه‌گذاری خطرپذیر بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۷ ایجاد و بسیاری از غول‌های صنعتی ایالات متحده نظیر دوپونت، فورد، جنرال الکتریک و … را در برگرفت. موج دوم سرمایه‌گذاری خطرپذیر بین سال‌های ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۴ ایجاد و با افزایش چشمگیر سرمایه‌گذاران خطرپذیر بخش خصوصی همراه بود. دلیل این افزایش آن بود که مالیات بازده سرمایه در سال ۱۹۷۸ و همچنین برای بار دوم در سال ۱۹۸۰ در ایالات متحده به میزان بسیار زیادی کاهش یافت و در نتیجه انگیزه سرمایه‌گذاران برای خطرپذیری بیشتر به میزان فزاینده‌ای رشد کرد. در سومین موج سرمایه‌گذاری خطرپذیر که بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۱ ایجاد شد حدودا ۱۰۰ سرمایه‌گذار خطرپذیر شرکتی بزرگ اولین سرمایه‌گذاری خود را انجام دادند. سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی در طول این ایام به فرآیندی بین‌المللی تبدیل شد. البته هنوز ایالات متحده بهترین بازار برای چنین سرمایه‌گذاری بود. موج چهارم و جاری سرمایه‌گذاری خطرپذیر از سال ۲۰۰۲ آغاز شده و هنوز ادامه دارد و با وجود رکود اقتصادی اواخر دهه ۲۰۰۰ با ظهور دره سیلیکون رشد چشم‌گیری داشته است. [۱]سازوکار سرمایه‌گذاری خطرپذیر طی سال‌های اخیر به طور چشم‌گیری رشد داشته است. در بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ تعدا ۲۱۰ شرکت بزرگی که از این سازوکار‌ها استفاده کرده‌اند ۴۲% افزایش یافته است. علاوه براین بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ تعداد سرمایه‌گذاری سالیانه شرکت‌های بزرگ در استارت‌آپ‌ها بیش از سه برابر شده است و از عدد ۹۸۰ به ۳۲۳۲ رسیده است. حجم سرمایه‌گذاری در این مدت ۷ برابر شده و از رقم ۱۹ میلیارد دلار به ۱۳۴ میلیارد دلار رسیده است.

امروزه خطرپذیری شرکتی در حال تبدیل شدن به روندی غالب در میان شرکت‌هاست. علاوه براین مساله اصلی شرکت‌ها دیگر یافتن استارت‌آپ نیست، بلکه چگونگی اجرای اثربخش و به موقع راهکارهایشان است.

۲- مدل‌های تعامل بین شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها

خطرپذیری شرکتی بر نوآوری متمرکز است و مشخصه آن بازتخصیص منابع تحقیق و توسعه به هدفی جدید و مشخص به نام استارت‌آپ است. به علاوه، خطرپذیری شرکتی، فرآیند سنتی سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی را به همکاری فعالانه با استارت‌آپ‌ها تبدیل می‌کند که ابزاری برای نوآوری، خلق مزیت رقابتی و توسعه کسب‌وکار و نیز شیوه‌ای برای یافتن راه‌حل‌های جدید در راستای حل مسائل پیچیده است.

همکاری بین شرکت‌های بزرگ و استارت‌آپ‌ها کلید موفقیت هر دوی آن‌ها است و مزایای بی‌شماری برای هر دو به همراه دارد. شرکت‌ها با دستیابی به راهکار‌های فناورانه برای مواجهه با نیاز‌های جدید، انعطاف‌پذیرتر و استارت‌آپ‌ها نیز توان مالی، امکان رشد، دانش فنی و … به دست می‌آورند. در این همکاری سطوح مختلفی از مشارکت مانند رصد، شراکت و مالکیت بین طرفین وجود دارد:

مرحله رصد (نظارت) گام اول همکاری میان شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها است. این مرحله عمدتا اهداف حل مساله یا دستیابی به نوآوری را مدنظر دارد ولی تاثیر چندانی بر فرهنگ، ایجاد قابلیت‌های جدید در استارت‌آپ‌ها و شرکت یا بازده مالی ندارد. این مرحله نخستین گام به سوی ایجاد رابطه موفق در مسیر بلند تعامل محسوب می‌شود. در مرحله مشارکت، مسائل متعددی در زمینه همکاری میان شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها از لحاظ فرهنگ، نزدیکی به حوزه کسب‌وکار خاص و انحصار مطرح می‌شود. حل مسائل دشوار پیش رو فقط اولین گام در مسیر برقراری رابطه موفق میان شرکت‌ها و استارت‌آپ‌هاست. دشوارترین مسائل مربوط به همکاری میان شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها از لحاظ فرهنگ، مشارکت بلندمدت، نزدیکی به کسب‌وکار اصلی و انحصار، در طول مرحله مالکیت به وجود می‌آید. این مرحله آخرین گام در فرآیند همکاری میان شرکت و استارت‌آپ بوده و طی آن شرکت، بخشی یا کل حق مالکیت استارت‌آپ را در اختیار می‌گیرد.

به طور کلی برای اقتصاد‌های در حال رشد، استارت‌آپ‌ها منبع نوآوری و بهره‌وری هستند و برای همین منظور لازم است جهت‌گیری قوانین از صنعت محوری به کارآفرین‌محوری تغییر کند. در سال‌های اخیر در محاسبات مالیاتی به این موضوع بیش از پیش توجه شده است. قانون جهش تولید دانش‌بنیان در ایران یکی از مترقی‌ترین قوانین در این حوزه است. [۲]ابزار‌های تامین مالی یکی از مهم‌ترین موضوعات بین شرکت‌های بزرگ و استارت‌آپ‌ها است. حمایت‌های مالی می‌توانند از طریق توافق‌نامه‌های وام قابل تبدیل به سهام یا توافق‌نامه‌های تضمین حق صاحبان سهام در آینده و وام‌های بدون بهره شرکتی ضمانت شوند.

۳- اهداف شرکت‌ها در سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی

خطرپذیر شرکتی، کسب اطلاعات و ارزیابی اهداف بالقوه برای تملک است، اما مسیر نیل به این هدف با توجه به مقیاس زمانی توسعه محصولات جدید، هزینه‌های تحقیق و توسعه و روش‌های ثبت اختراع در صنایع مختلف متفاوت است. سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی در برخی حوزه‌ها نظیر علوم زیستی و فناوری‌های پزشکی به دلیل اهمیت اقتصادی و نیز قدرت تاثیرگذاری بالای آنها بسیار مورد توجه است. تحقیقات و پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی نقشی اساسی در ایجاد نوآوری در فرآیند کارآفرینی دارد و می‌تواند بخش مهمی از راهبرد کلی نوآوری شرکت باشد. همچنین افزایش نوآوری شرکت پیامد افزایش دانش شرکت در حوزه‌های گوناگون و ترکیب آنها در راستای افزایش بهره‌وری است؛ بنابراین فرآیند سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی موجب توسعه فناوری‌های جدید و نیز ایجاد رویه‌های نوین در ایجاد نوآوری و کارآفرینی در شرکت می‌شود.

۴- جمع‌بندی

سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی در شرایط سیاسی و اقتصادی کشور هم برای شرکت‌های بزرگ و هم برای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های فناور منافع خواهد داشت. با وجود تحریم‌های ظالمانه، امکان واردات تجهیزات فنی با تکنولوژی بالا براحتی برای شرکت‌های بزرگ مهیا نیست. این تجهیزات با سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ با استفاده از ظرفیت قانون جهش تولید دانش‌بنیان در استارت‌آپ‌های تخصصی، هم زمینه اشتغال جوانان متخصص و عدم خروج آن‌ها از کشور را فراهم کرده و هم زمینه تبدیل دانش به محصول فنی مهیا خواهد شد.