از استخراج تـا بارگیری گچ

به گزارش می متالز، گچ را از حرارت دادن سنگ گچ به‌دست می‌آورند. در ایران، سنگ گچ به‌وفور یافت می‌شود. این سنگ‌ها به‌طور عمده در دریا رسوب کرده‌اند و این رسوبات، هم به‌ شکل بلوری است و هم غیربلوری. سنگ گچ خالص، سفیدرنگ است و ناخالصی‌های آن را به رنگ‌های گوناگون درمی‌آورند. قابلیت حل شدن سنگ گچ در آب بسیار کم است. ویژگی این سنگ، حل شدن آن در اسید کلریدریک غلیظ است ولی در اسیدسولفوریک حل نمی‌شود. همچنین باید دانست که روی سنگ گچ رستنی نمی‌روید و گیاهی سبز نمی‌شود اما توجه به این نکته نیز لازم است که با مشاهده پوشش گیاهی در یک منطقه نمی‌توان به وجود نداشتن این سنگ در آن ناحیه پی برد زیرا در بسیاری از مناطق، روی سنگ گچ را لایه‌ای از خاک مناسب برای رویش گیاه می‌پوشاند و رستنی‌ها در این لایه می‌رویند.

فرآیند تولید گچ

فرآیند تولید گچ به‌طور مختصر تشریح می‌شود:

۱- دپو و آماده‌سازی سنگ گچ

سنگ گچ مصرفی کارخانه از معادن گچ استخراج و به دپوی کارخانه حمل می‌شود سپس کراشر یا آسیاب چکشی مواد خام، سنگ گچ را تا دانه‌بندی مناسب آسیاب می‌کند. خاک یا دانه‌های سنگ ریزتر وارد آسیاب نشده و به‌طورمستقیم به نوار زیر آسیاب منتقل و از آنجا به همراه خروجی آسیاب به سیلوی مواد خام برده می‌شود. مواد خام خروجی از آسیاب نیز به قسمت پخت هدایت می‌شود.

۲- قسمت پخت

مواد خام ورودی به کوره‌ها منتقل می‌شود تا عملیات پخت با ۱۵۰ درجه حرارت تکمیل شود و در انتهای کوره مواد پخته شده وارد آسیاب می‌شود تا به دانه‌بندی مورد نظر برسد.

۳- آسیاب و دانه‌بندی

پس از آسیاب، مواد پخته شده برای همسان‌سازی دانه‌بندی از سرند انتهایی عبور می‌کند و مانده روی سرند به دو آسیاب که به‌‌طور موازی با یکدیگر کار می‌کنند، منتقل می‌شوند. خروجی آسیاب‌ها دوباره به سرند مواد پخته هدایت و چرخه بالا دوباره تکرار می‌شود. محصول خروجی از سالن پخت به دو سیلوی ذخیره ۳۵۰ تنی منتقل و از آنجا به قسمت بسته‌بندی حمل می‌شود.

۴- بسته‌بندی و بارگیری

محصول دو سیلوی موردنظر به دو دستگاه بسته‌بندی منتقل می‌شود که محصول پس از بارگیری در کامیون روانه بازار مصرف می‌شود.

خصوصیات گچ

زمان گیرش: ۶۷ تا ۸۸ گرم گچ در یک لیتر آب حل می‌شود. حداقل زمان گیرش گچ ساختمانی ۴ دقیقه و حداکثر آن ۸ یا ۱۰ دقیقه است همچنین کمینه زمان گیرش گچ اندود ۸ دقیقه و بیشینه آن، ۶۰ دقیقه است.
جمع‌شدگی: گچ ساختمانی ۱ درصد افزایش حجم دارد. درنتیجه مسئله انقباض خوردن پس از گیرش که درباره سیمان مطرح است، در زمینه گچ وجود ندارد و به‌عنوان نمونه اگر در دیواری ترک وجود داشته باشد، می‌توان آن را با گچ پر کرد. به همین دلیل در گذشته و قبل از دستیابی به فناوری جدید (پوشش رنگ، کاشی، سرامیک و...) سطوح ساختمان‌ها را فقط با گچ، اندود می‌کردند. البته باید دانست که سطح گچ به‌علت نداشتن سوراخ‌های ریز، یک سطح صاف و بهداشتی است. از همین خاصیت گچ استفاده کرده، آن را برای پوشش سطوح وسیعی که نباید درز انبساط داشته باشند، به کار می‌برند.
اثر بر فلزات: یکی از خصوصیات گچ این است که فلزات را سولفاته می‌کند. درنتیجه فلزات نباید به‌طور مستقیم در تماس با گچ باشند و لازم است پیش از تماس با گچ از پوشش ضدزنگ برخوردار شوند.
محافظ در برابر آتش: یکی دیگر از امتیازهای گچ، آن است که همچون لایه‌ای محافظ در برابر آتش عمل می‌کند.
فرآیند محافظت در برابر آتش در گچ چنین است که فرض کنید روی یک ستون فولادی، با لایه‌ای از گچ پوشیده شده باشد، در صورت آتش‌سوزی، آب تبلور تبخیر شده، لایه‌ای از بخار آب روی فولاد را می‌گیرد، درنتیجه با وجودی که دمای محیط در اثر آتش‌سوزی بالا می‌رود، دمای ستون فولادی تا مدتی می‌ماند و همین مقدار زمان برای رسیدن نیروهای آتش‌نشانی کافی است.
مقاومت: مقاومت گچ به مقدار آب موجود در خمیر گچ و همچنین به دمایی که در آن گیرش حاصل می‌شود، بستگی دارد. مقاومت گچ برخلاف سیمان، به‌سرعت زیاد می‌شود و بعد ثابت می‌ماند. با افزودن ماسه به گچ، می‌توان مقاومت فشاری آن را افزایش داد.
واکنش در برابر رطوبت: یکی از معایب گچ آن است که در برابر رطوبت مقاوم نیست و به اصطلاح طبله می‌کند. البته می‌توان با افزودن ترکیبات پلیمری به گچ، گچ ضدآب به‌دست آورد اما گچ معمولی توانایی مقاومت در برابر رطوبت را ندارد. گچ از سایر مصالح ساختمانی سرامیکی سبک‌تر است. وزن مخصوص دانه‌ای آن، ۲.۸ و وزن مخصوص انبوهی آن، ۰.۸۵ است. باید توجه کرد که سبک بودن گچ، یکی از امتیازات آن است.
سطوح گچی در برابر انتقال حرارت و همچنین صوت، عایق به‌شمار می‌رود. درنهایت یادآوری می‌شود که گچ جزو مصالح سرامیکی است.

کاربرد گچ

کاربرد گچ به‌ شکل سنتی در تاق ضربی است. اصول کلی تاق ضربی چنین است که در طول فضایی که می‌خواهند سقف بزنند، تعدادی تیرآهن به موازات هم قرار می‌دهند و بین این تیرآهن‌ها، آجرها را به‌صورت قوس‌دار می‌چینند تا با استفاده از خاصیت انتقال نیرو در قوس، نیروی بار وارد بر سقف، به تیرآهن‌ها منتقل شود.
 در این نوع سقف، چون آجرها باید سریع به یکدیگر بچسبند، با توجه به اینکه زمان گیرش گچ بسیار کوتاه است، به‌عنوان ملات از گچ استفاده می‌کنند. امروز با پیدایش صنعت بتن و سیمان پرتلند، در سقف‌ها از تیرچه بلوک استفاده می‌شود و گچ بیشتر در سفیدکاری کاربرد دارد اما نکته قابل‌توجه اینکه سفیدکاری به‌ شکل سنتی، بسیار پرهزینه و یافتن استادکار ماهر، مشکل است. به این دلیل هم‌اکنون روش‌های جدیدی از کاربرد گچ در ساختمان به منظور کاهش هزینه به‌کار گرفته می‌شود.
در صنعت فرآورده‌های گچی، پیش‌ساخته‌ها در کارخانه تولید و در کارگاه فقط نصب می‌شوند.
انواع مختلفی از فرآورده‌های گچی وجود دارد. در تولید این قطعات از مواد پرکننده هم استفاده می‌شود. به‌عنوان نمونه، با افزودن ماسه، قطعات سنگین‌تر شده و مقاومت بیشتری به‌دست می‌آورند و تولید گاز و ایجاد تخلخل می‌کند.
برای نمونه افزودن آب اکسیژنه سبب تولید هیدروژن و ایجاد تخلخل می‌شود. از مواد زائد دیگر مانند کاه، خاک اره، نی خردشده ـ که در صنعت نیشکر به‌نام باگاس شناخته می‌شودـ و مواد زائد کشاورزی و صنعتی، به‌عنوان پرکننده استفاده می‌شود. قطعات گچی ساخته شده به دو شکل است: تیغه‌های گچی و ورقه‌های گچی.