قرض‌الحسنه و یکی از هزاران کارکرد آن

به گزارش می متالز، دین اسلام برای تمام ابعاد زندگی بشر دارای طرح و برنامه است. یکی از این ابعاد زندگی به مرگ انسان‌ها و رفتار بازماندگان باز می‌گردد. در سالیان اخیر سنت‌های نادرستی در حاشیه مراسم عزاداری و ختم شکل گرفته است که به نظر می‌رسد چندان با قواعد و رهنمودهای شریعت همخوانی ندارد.

خرید دسته گل و تاج گل‌های گران‌قیمت، توزیع اطلاعیه‌های رنگارنگ تسلیت، نصب پارچه نوشته‌ها و بنرهای بزرگ عرض تسلیت و عکس متوفی، انواع هزینه‌کردهای تجملی برای تزئین سالن ختم، مزار و سنگ‌قبر متوفی و غیره تنها گوشه‌ای از این رفتارها و سنت‌های نادرستی است که در مراسم ترحیم رواج یافته است. تاسف‌بار آنکه تمام این هزینه‌ها در شرایطی انجام می‌شود که بخشی از جامعه به خاطر فقر و تنگدستی و ناتوانی مالی در پاسخ به مخارج ضروری روزمره، تامین هزینه‌های درمانی و تحصیلی، تامین هزینه‌های ازدواج و تشکیل زندگی با مشکلات سختی دست و پنجه نرم می‌کنند.

این آسیب می‌طلبد که در رفتارها و نحوه هزینه‌کردهایی که شاید نفعی برای متوفی نداشته باشد تجدیدنظر شود. سنت قرض‌الحسنه از جمله سنت‌های نیکو و پسندیده اسلامی است که با هدف رفع نیازمندی فقرا و محرومان جامعه توصیه موکد شده است.

قرض‌الحسنه از نظر اسلام عملی سفارش شده و مستحبی است که در کنار اعمال واجبی همچون نماز و زکات مورد تاکید و تشویق قرار گرفته است. خداوند متعال در آیه ۲۰ سوره مبارکه مزمل در کنار فرمان به این دو امر واجب، به قرض‌الحسنه نیز که عملی مستحب است، فرمان می‌دهد که از این توصیه می‌توان به استحباب موکد قرض‌الحسنه پی برد.
در روایات، ثواب قرض دادن بیش از صدقه دادن و انفاق دانسته شده است. پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) در بیان ارزشگذاری اعمال مومنان می فرماید: اَلصَّدَقَةُ بِعَشرَهٍ وَ القَرضُ بِثَمانِیَهَ عَشرَ؛ صدقه دادن، ده حسنه و قرض دادن، هجده حسنه دارد. (کافی، ج ۴، ص ۱۰، ح ۳). همچنین از جمله آثار قرض‌الحسنه می‌توان به محو گناهان و سیئات اشاره کرد (أَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً لَّأُکَفِّرَنَّ عَنکُمْ سَیِّاتِکُمْ: سوره مبارکه مائده، آیه ۱۲).

از این‌رو مشخص است که اعطای قرض‌الحسنه به نیازمندان و باز کردن گره از مشکلات مالی آنان با نیت بهره بردن درگذشتگان از ثواب و اجر معنوی آن اقدامی به مراتب پسندیده‌تر و پرفایده‌تر از صرف هزینه‌های گزاف و تجملی در مراسم ترحیم و ترویج یک رفتار ضدفرهنگی است.

اما آنچه مسلم است اعطای قرض‌الحسنه و هدیه کردن ثواب آن به روح متوفی با هدف تعالی روح درگذشته و تسلی خاطر بازماندگان نیازمند ابزار و تشکیلاتی است. در نظام بانکداری بدون ربا، طرح‌هایی برای تسهیل این اقدام تدارک دیده شده است. به عنوان نمونه طرح «یادبود همیاران مهر بانک قرض‌الحسنه مهر ایران» تلاش داشته است تا با بسترسازی اجرای بهتر این سنت حسنه، زمینه کاهش اسراف و هدفمندسازی هزینه‌کردهای مذکور را فراهم سازد. در این طرح افراد می‌توانند مبلغ خرید تاج گل و یا سایر هزینه‌های مرتبط برای مراسم ترحیم را به‌صورت وام قرض‌الحسنه برای توانمندسازی نیازمندان و توسعه مناطق محروم اختصاص دهند.
با توجه به اینکه مبالغ جمع‌آوری شده در این طرح از طریق پرداخت وام قرض الحسنه به نیازمندان تعلق می‌گیرد، همزمان با بازپرداخت اقساط توسط فرد نیازمند (تسهیلات‌گیرنده)، این مبلغ به شخص نیازمند دیگری مجددا تخصیص می‌یابد. بدین طریق این چرخه مدام تکرار می‌شود و در عمل به مدت نامحدود، به تعداد فراوانی از نیازمندان جامعه کمک می‌شود.
همچنین در این طرح فرد خیّر می‌تواند بعد از مشارکت، با معرفی فرد نیازمندی که خود از آن شناخت دارد، وی را در لیست مخاطبان طرح قرار دهد. بانک بعد از بررسی شرایط و بر اساس قرعه‌کشی به افراد نیازمند وام پرداخت می‌کند که در این حال، افــراد نیــازمندِ معـــرفی شــده تــوسط خیّـــرین، نسبــت به سایـــرین بــرای دریافـــت وام قرض‌الحسنه در اولویت قرار خواهند گرفت.
البته فرد خیّر می‌تواند جهت تسلی خاطر بازماندگان متوفی، ایشان را از صرف این هزینه به نیت کسب اجر معنوی متوفی مطلع سازند. سامانه طرح یادبود با تهیه فرم تاییدیه، امکان اطلاع‌دهی به بازماندگان متوفی از اقدام خداپسندانه فرد خیّر در ایجاد باقیات و صالحات برای متوفی را فراهم می‌سازد.

امید می‌رود با بهره‌گیری هر چه بهتر و بیشتر از سنن پسندیده‌ای همچون قرض‌الحسنه، وقف، صدقه و ... در مسیر زندگی به سبک الگوی اسلامی قدم برداریم و از اسراف و تبذیر و دامن زدن به رویه‌های نادرست پرهیز نماییم.