10 مطالبه فعالان محیط زیست از دولت دوازدهم

در چهار سال گذشته شاهد رفع و تعدیل بسیاری از چالش ها و بحران های زیست محیطی بودیم. خروج برخی تالاب های ایران از وضعیت بحرانی، بهبود وضعیت دریاچه ارومیه، بهبود وضعیت هوای کلانشهرها، حل معضل بنزین آلوده، حفاظت از جنگل ها و مراتع و تصویب لایحه های گوناگون حمایتی از خاک، آب و هوای کشور تنها گوشه ای از اقدام های دولت یازدهم برای حفاظت از محیط زیست کشور بود.
از سویی با نزدیک شدن به دوازدهمین دوره ریاست جمهوری روحانی ، فعالان محیط زیست امیدوارند تا دولت به بسیاری از برنامه های پیش بینی شده در این حوزه طی چهارسال آینده جامه عمل بپوشاند.

«محمد درویش» مدیرکل دفتر مشارکت ‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در گفت وگو با پژوهشگری خواسته های زیست محیطی مردم را از رییس جمهوری منتخب به صورت 10 مطالبه برشمرده و به تشریح آنها پرداخت، متن گفت وگو به این شرح است:

 برخی معتقدند که سازمان حفاظت محیط زیست از نظر ساختاری نیازمند برخی تغییر و تحولات است ، نظر شما دراین خصوص چیست ؟ و اگر با این ایده موافقید مهمترین موضوعاتی که باید در این فرایند مورد توجه قرار گیرد چیست ؟

درویش: محیط زیست ایران در حال حاضر اسیر مشکلاتی است که باعث ناپایداری اکولوژیکی در ایران شده است. دولت دوازدهم در گام نخست باید تلاش کند تا روند مثبت شروع شده از دولت یازدهم ادامه یابد. نخستین معضل در این حوزه این است که سازمان طراحی شده برای تولیت وضعیت محیط زیست، از نظر نرم افزاری، سخت افزاری و بودجه در اختیار، متناسب با مسوولیت های مورد انتظار از این سازمان نیست. تا زمانی که این سازمان از اقتدار لازم برخوردار نشود، بودجه آن افزایش نیابد و کارشناسان فعال در این سازمان اطلاعات خود به روز نکنند و دوره های آموزشی باکیفیت را پشت سر نگذارند، نمی تواند انتظار پایش درست و کامل وضعیت محیط زیست کشور را از این سازمان داشت.
در گام بعدی، انتظار فعالان محیط زیست از دولت دوازدهم این است که سازمان جنگل، مراتع و آبخیزداری کشور از بدنه وزارت جهاد کشاورزی جدا شود و در ادغام با چند سازمان دیگر مانند شیلات و زمین شناسی در قالب یک وزارتخانه فعالیت کند. در این صورت می توان برای بهبود وضعیت منابع طبیعی و محیط زیست امید داشت.

 رسیدگی به وضعیت منابع آبی ایران به عنوان یکی از مولفه های اصلی مدیریت منابع آبی ایران در دولت دوازدهم باید به چه سمتی سوق یابد؟ انتظار فعالان محیط زیست در این بخش چیست؟

 درویش: باید یک بار و برای همیشه، موضوع غلبه مدیریت سازه ای در منابع آبی کشور روشن شود. تعداد سدهای ساخته شده در ایران بیشتر از نیاز کشور است. استفاده از تکنیک هایی مانند انتقال موضعی آب نه تنها مشکلات آبی را حل نخواهد کرد بلکه مشکلات کشور را پیچیده تر خواهد ساخت. انتظار بر این است که دولت به شدت در برابر این نگرش ایستادگی کند و به جای غلبه تفکر سازه ای بر مدیریت آب به سراغ بازچرخانی آب، احیای کاریزها و قنات ها، افزایش راندمان آبیاری، کاهش ضایعات در بخش کشاورزی، مطالعه آب های ژرف و در نهایت روش هایی مانند نمک زدایی از آب های دریای عمان با استفاده از انرژی خورشیدی مورد بررسی قرار گیرد؟

تجدید نظر در باره سدهایی که به صورت غیر کارشناسی ساخته شده یکی از مسائلی است که در سال های اخیر به طور جدی مطرح می شود ؟ نظر شما دراین خصوص چیست ؟ آیا تخریب سدهای غیر کارشناسی امکان پذیر است ؟

درویش: در سایر کشورها نیز تخریب سدهای غیرضروری امری معمول است. تاکنون بیش از 2 هزار سد در آمریکا تخریب شده است. خواسته کنونی و جدی فعالان محیط زیست تخریب سد گتوند است.

استفاده از ظرفیت های گردشگری طبیعی در عین حفظ منابع خاکی و طبیعی کشور، نیازمند چه راهکارهایی است؟

درویش: مطالبه دیگر جامعه فعالان محیط زیست کاهش میزان وابستگی به منابع آبی و خاکی کشور در چیدمان توسعه است. به جای اینکه مدام منتظر بارش باران برای رونق کشاورزی باشیم، باید از روش های پربازده در حیطه کشاورزی بهره گیری کنیم. همچنین، بالفعل کردن جذابیت های گردشگری در حوزه های فرهنگی، تاریخی و طبیعی نیز از مطالبات جدی است. تاسیس اکولوژها، اقامت گاه های بوم گردی وحمایت جدی از آن ها سالانه بیش از 50 میلیون گردشگر را برای ایران همراه خواهد داشت. در این صورت، می توان مشکلات اشتغال را حل کرد و بر تعاملات فرهنگی کشور با سایر کشورها افزود.

 فعالان محیط زیست همواره بر گسترش حمل و نقل عمومی و کاهش استفاده از خودروهای شخصی تاکید دارند. دولت دوازدهم برای بهبود وضعیت این بخش باید چه اقداماتی را انجام دهد؟

درویش: تغییر مبلمان شهری پنجمین خواست جدی همه محیط زیستی ها است. مبلمان شهری از خودرو محوری باید به انسان محوری تغییر کند. به جای تشویق ساخت بزرگراه، اتوبان ، تونل باید حمل و نقل عمومی و ریلی شهرها گسترش یابد. ایجاد مسیرهای ایمن دوچرخه سواری و پیاده راه نیز در کاهش آلودگی هوا، آلودگی صوتی و وضعیت سلامت مردم تاثیر دارد.

در حال حاضر زیست گاه های طبیعی ایران مانند تالاب ها نیز دچار بحران هایی چون خشکسالی شده اند. اگرچه دولت یازدهم در این مسیر گام هایی برداشته، اما هنوز تا خروج کامل از بحران فاصله زیادی وجود دارد ، خواست اهالی محیط زیست از دولت دوازدهم در این حوزه ها چیست؟

درویش: ایران دارای چشم اندازها و زیست گاه های منحصر به فردی است که نباید قربانی طرح های توسعه ای شوند. جزیره آشوراده، تالاب جازموریان، آبشار پونه زار، دریاچه پریشان، دریاچه بختگان، زیستگاه ها و رویشگاه های جنگلی زاگرس، جنگل های هیرکانی، سواحل مکران از جمله مناطق در معرض خطر و بحران در ایران است که فعالان محیط زیست خواستار جلوگیری از اجرای طرح های توسعه ای در این مناطق اند.

از نظر شما لازمه فرهنگ سازی و ارتقای آگاهی عمومی در زمینه های زیست محیطی باید حول چه موضوعاتی باشد ؟ و اینکه دولت دوازدهم برای افزایش سطح آگاهی مردم چه اقداماتی را باید به طور جدی مد نظر قرار دهد؟

درویش: دولت یازدهم مصوبه ای با این مضمون که همه وزارتخانه ها و سازمان ها از دفتر محیط زیست و توسعه پایدار برخوردار شوند، تصویب کرد که متاسفانه با مخالفت سازمان برنامه و بودجه به بهانه کوچک سازی دولت روبه رو شد. اکنون فعالان محیط زیست خواستار تاسیس یک دفتر در سازمان ها اند تا محیط زیست را پایش کنند. همچنین دولت دوازدهم برای اختصاص شماره ای سه رقمی با هدف ارسال گزارش های مردمی از مسائل و مشکلات زیست محیطی به متولیان این امر تلاش کند.
نهمین مطالبه ما تصویب لایحه مبارزه با حیوان آزاری است تا از این پس افراد نتوانند به حیوانات آسیب بزنند و تصاویرش را در شبکه های اجتماعی منتشر کنند. در نهایت از رییس جمهوری دولت دوازدهم می خواهیم تا از گسترش مدارس طبیعیت حمایت جدی تر به عمل آورد، مدیران و وزیران را به استفاده از دوچرخه ترغیب کند تا شاهد سلامتی و نشاط بیشتری در جامعه باشیم.

کارشناسان معتقدند دولت یازدهم گام های تازه ای برای توسعه اقتصاد سبز در کشور برداشته تا بهره برداری کامل از این نوع اقتصاد چه میزان فاصله داریم و چه راهکارهایی لازمه دستیابی به اقتصاد سبز است؟

درویش: یکی از مولفه های اصلی اقتصاد سبز فاصله گرفتن از خودرو محوری است. گام بعدی، الکترونیکی شدن دولت و کاهش عبور و مرور است که این امر در سایه وجود سیستم های پرقدرت اینترنتی امکان پذیر است. تا زمانی که منابع طبیعی ایران ارزش گذاری نشوند نمی توان امید به اعمال اقتصاد سبز داشت. تا زمانی که ساختمان سبز در کلان شهرهای ایران ساخته نشوند و محدودیت صدور پایان کار برای خانه های غیراستاندارد از این نظر، ایجاد نشود، نمی توانیم از اقتصاد سبز سخن بگوییم.همچنین تا زمانی که خودروهای بنزین سوز و دیزلی در کشور تولید شوند و استفاده از خودروهای هیبریدی، برقی و خورشیدی رونق نیابد، اقتصاد سبز توسعه نخواهد یافت.

 کنترل کانون های گرد وغبار در کشورهای همسایه ایران با هدف جلوگیری از ورود گرد وغبار این مناطق به ایران از اقداماتی بوده که در سال های اخیر انجام شده ، آیا این امید وجود دارد که در دولت دوازدهم پیشرفت های بیشتری در این زمینه حاصل شود؟

درویش: تیرماه امسال کنفرانسی به میزبانی سازمان ملل و با حضور 53 کشور جهان در ایران با موضوع کنترل مناطق گرد وغبار برگزار خواهد شد. عزم دولت برای مبارزه با گرد وغبار جدی است. ایران به دنبال ایجاد فشارهای بین المللی بر ترکیه و عربستان است تا از تخریب غیرقابل جبران زیست بوم منطقه در این مناطق جلوگیری کنند.

 به نظر شما آیا تلاش های دولت برای حفظ جنگل ها و مراتع در چهار سال گذشته ثمربخش بوده است؟ این مناطق به چه برنامه هایی برای حفظ وضعیت حاضر نیاز دارند؟

درویش: بهترین اقدام دولت اعلام جنگل ابر به عنوان منطقه حفاظت شده است. از طرفی تصویب طرح تنفس جنگل ها نیز اقدام موثر دیگر دولت یازدهم در این بخش از محیط زیست بود. هنور برنامه های زیاد دیگری باقی مانده تا با اطمینان بگوییم که رویشگاه های جنگلی ما حفظ شده است. باید معیشتِ جایگزین برای بومی های ساکن مناطق جنگلی اتخاذ شود تا درختان بلوط تبدیل به زغال نشوند. همچنین باید از سدسازی در رویشگاه های جنگلی خودداری کرد. جلوگیری از اجرای طرح های انتقال آب خزر به سمنان و کویر مرکزی نیز دیگر ملزومات حفاظت از جنگل های ایران به شمار می رود.