چه سنگی برای نمای خارجی ساختمان مناسب است؟

از محاسن استفاده از سنگ در نمای ساختمان میتوان به موارد زیر اشاره کرد: تولید آسان و در دسترس بودن، رنگ های طبیعی و مقاوم در برابر اشعه UV، مقاومت در برابر آتش سوزی و ضربه، تنوع مناسب و دوام زیاد در صورت انتخاب صحیح و معایب آن: در انواع گرانیتی و صیقلی چسبندگی آن به نما کم است و باید با تمهیدات خاص کار شود.وزن زیاد برخی از انواع که باعث افزایش وزن ساختمان می‌شود و در صورت انتخاب ناصحیح نوع سنگ در برابر عوامل محیطی آسیب پذیر می‌شود.

ابعاد سنگ در بازا، استاندارد مشخصی ندارد و تنها با اندازه عرض آنها قابل تفکیک می باشند‌، که امروزه اکثراً این عرض 40 سانتی متر است که به اشتباه با اصطلاح؛ 40 طولی شناخته می‌شود و مقصود همان سنگ با عرض 40 سانتی متر و طول آزاد می باشد که به طور مثال 2 متر است. البته در گذشته از سنگ‌های با عرض کمتر نیز برای نمای بیرونی ساختمان استفاده می‌شد و می‌توانید در نمای خانه‌های قدیمی شهر این نوع سنگ‌ها را مشاهده کنید ولی هم اکنون از سنگ‌های با عرض کمتر یا بیشتر برای نمای داخلی مثل دیوار‌، کف‌، پله‌ها و… استفاده می‌شود و باید توجه داشت که هر چه سنگ ابعاد کوچک تری داشته باشد‌، هزینه برش و پولیش آن افزایش می یابد و سنگ های با برش کوچکتر دارای قیمت بالاتری نسبت به سنگ های با عرض 40 سانتی متر هستند.

در خرید سنگ باید به فضا و بخشی از ساختمان که قصد نصب سنگ را در آن دارید توجه کنید. هر سنگی مناسب مکان خاصی است. سنگ‌های نمای خارجی باید مقاومت بالایی در برابر گرما، رطوبت، سرما و اشعه UV نور خورشید داشته باشند. سنگ های تراورتن، گرانیت، چینی و سند استون از لحاظ فنی به ترتیب بهترین گزینه ها برای نمای خارجی ساختمان می باشند و با لحاظ نمودن آیتم های هزینه و در دسترس بودن و سلیقه خود می توانید از بین این موارد انتخاب خوبی را انجام دهید.

تراورتن ها مقاومت خوبی در برابر سرما ،گرما،اشعه UVنور خورشید و رطوبت ،در مقایسه با سایر انواع سنگها دارند.البته اکثر گرانیت ها نیز دارای این خصوصیات هستند اما بعضا رطوبت هوا ممکن است باعث اکسید شدن کانی های آهن موجود در سنگ گرانیت شده و موجب نازیبا شدن ظاهر آن شود. و در بعضی از انواع تیره سنگ های گرانیت، نور خورشید موجب از دست رفتن رنگ طبیعی سنگ می شود.

به علت اینکه در شهرهای بزرگ و صنعتی با رشد آلودگی هوا شاهد بارانهای اسیدی می باشیم مقاومت سنگ های کار شده در نمای ساختمان به باران های اسیدی بسیار اهمیت پیدا نموده است، به این معنی که در صورت ریزش باران عناصر تشکیل دهنده سنگ با آب ترکیب نشوند و ساب و جلای سنگ را از بین نبرند ، این ایراد بیشتر متوجه سنگهایی با تخلخل بالا و درصد آهک زیاد می شود، که میتوان دسته ی بزرگی از سنگهای مرمریت را جزء این نوع سنگها دانست .(البته فراموش نشود تمام سنگهای رسوبی مقادیر قابل توجهی آهک دارند ولی ترکیب عناصر و فلزات مختلف در آنها و مقاومت در برابر ترکیب شدن آنها با آب متفاوت است) و متاسفانه در سنگ های مرمریت این ایراد مشاهده می شود و به همین دلیل استفاده از سنگ مرمریت در نمای ساختمان توصیه نمی شود.نوع ترکیب کانی‌ها و اجزاء تشکیل دهنده سنگ های مرمریت طوری است که اکثراً سریع دچار هوازدگی در سطح و عمق می‌شوند و در مدت زمان کمی ابتدا سطح آن دچار هوازدگی می‌شود و سپس با نفوذ آب در رگه‌های این سنگها شاهد خوردگی و حل شدن آهک‌های کناری درزها خواهیم بود و پس از نصب در فصل زمستان، هنگام یخ زدگی و افزایش حجم، کم کم نمای آن دچار ترک‌های عمیق می‌شود و زیبایی و جلای خود را از دست می دهد. تأثیر باران یا آبهای سطحی هر چند که کند و تدریجی است ولی بالاخره رخ می دهد، این تاثیر اکثراً به شکل کاملاً غیر یکنواخت مشاهده می شود. اگر بخشی از سنگ مرمریت از ترکیبات سیلیس باشد، این قسمت‌ها در برابر فرآیند انحلال بیش از بخش‌های کربناتی سنگ مقاومت می‌کنند و ظاهر سنگ به صورت غیر یکنواخت تخریب می شود و در نتیجه ظاهری آبله‌رو ایجاد می‌شود. در اثر اینگونه تخریب ظاهر، سنگها پوسته پوسته شده و از سنگ اصلی جدا می شوند. بنابراین استفاده از سنگهای مرمریت برای فضاهای خارجی مناسب نیست مگر اینکه دارای ضخامت بسیار زیادی باشد (بیشتر از ۴ سانتیمتر) آن هم در نوع سیلیسی و محکم تا این ضخامت مانع نفوذ آب و خوردگی سنگ شود و موجب تاخیر در ترک‌های عمیق گردد و نیز سطح سنگ می بایست ساب نخورده باشد مثلا تیشه‌ای یا بادبر باشد و یا به هر روش دیگر غیر براق شده باشد.در این صورت چنانچه حتی سطح سنگ دچار هوا زدگی و تخریب شود به علت غیر صاف و غیر براق بودن سنگ، چندان به چشم نمی‌آید. مثال معروف استفاده از مرمریت در نمای خارجی ساختمان برج آزادی است که در آن از مرمریت شهیادی استفاده شده است، ولی با سطحی غیر براق و به صورت ناصاف و بسیار ضخیم و مثال دیگر سنگهای مرمریت گندمک است که در فضای خارجی استفاده می‌شود. معمولاً این سنگ را به صورت تیشه‌ای یا سند بلاست یا بادبر استفاده می‌کنند که سطحی غیر براق دارد و کمترین ضخامت مورد استفاده در آنها نیز ۵/۲ سانتیمتر است و یکی از اشتباهات رایج در استفاده از سنگ مرمریت همین استفاده نامناسب بدون توجه به موارد فوق در فضاهای خارجی می باشد.

طی سالهای اخیر با پیشرفت ماشین آلات استخراج و فرآوری سنگهای ساختمانی،معادن سنگ ساختمانی ،استفاده از سنگ تراورتن در ایران فراگیر شده است. سنگ تراورتن در گذشته از زشت‌ترین سنگ‌ها بود‌ه ولی با تغییر در نحوه فراوری آن بخت به این سنگ رو کرده است و با ارتقای فناوری از حضیض ذلت به اوج عزت رسیده‌است‌. اما اینکه تا چه زمانی این وضعیت و اقبال عمومی به تراورتن ادامه خواهد یافت‌، سوال مهمی است‌. و باید بدانیم که هرچند مدت دوام رزین‌هایی که بر سنگ زده می‌شود تنها 20 سال است ولی از سویی مدت عمر یک نما نیز بیش از این نیست‌. و حتی بعد از این مدت سنگ تراورتن نابود نمی‌شود‌، بلکه تنها سیمای واقعی دیگر جلوه زیبای رزین شده سابق را ندارد‌ و گویی که از ابتدا اصلاً رزین و پولیش نشده باشد؛ ظاهری با خلل و فرج بسیار که البته این هم نوعی نماست‌ و علاوه بر این با صرف هزینه امکان ترمیم مجدد آن می باشد و در نتیجه کارخانجات سنگبری که سنگ تراورتن را فرآوری میکنند نیز تعدادشان افزایش یافته است .

سنگ تراورتن با توجه به تنوع زیادی که در رنگ و در طرح دارد توانسته جایگاه ویژه ای در بین سایر انواع سنگها به خود اختصاص دهد و با توجه به آیتم هزینه میتوان گفت بهترین گزینه برای انتخاب سنگ نمای خارجی، سنگ تراورتن می باشد و در عین حال با دارا بودن مقاومت بالا، نسبت به سند استون دارای قیمتی ارزانتر از گرانیت نیز می باشد. تراورتن به عنوان یک متریال شکننده بدنام شده است اما بنا های تاریخی ساخته شده از تراورتن در رم که بیش از ۳۰۰ سال از عمرشان می گذرد این اتهام را رد می کنند. تراورتن ذاتاً دارای سطحی متخلخل می باشد که این تخلخل همراه با جنس آهکی سنگ تراوتن، رابطه خوبی باسیمان داشته و باعث می شود محکم به دیوار بچسبد و در نتیجه ماندگاری خوبی بر روی نما دارد. به همین جهت استفاده از انواع سنگ تراورتن برای نمای خارجی رواج بیشتری پیدا کرده است. در بازار جهانی بیشتر از نوع سفید، کرم روشن و شکلاتی تراورتن استقبال می شود.

باید توجه داشت که روش نصب سنگ برای نمای خارجی با بقیه موارد فرق میکند. با توجه به اختلاف دمای محیط بیرون در شب و روز و تغییرات فصول و در نتیجه انبساط و انقباض سنگ ،اگر از روش نصب دوغاب سیمان استفاده شده باشد احتمال کنده شدن سنگ از روی نما وجود دارد بنابراین می بایست با اسکوپ کردن پشت سنگ آن را روی نما محکم نمود، در غیر اینصورت باید اندکی بعد از نصب جهت جلو گیری از ریزش آنها یک به یک سنگها را به نما پیچ نمود.که ظاهر خوبی ندارد، پس بهتر است هزینه ای که قرار است بعداز نصب صرف این کار شود قبل از نصب صرف اسکوپ کردن آن شود. روش دیگر روش خشکه چینی است، در این روش پیش از نصب سنگ می بایست با استفاده از پروفیل و نبشی های فلزی پشت کار را شاسی کشی کرده و سنگ ها را بوسیله گیره روی شاسی محکم کرد.

استحکام در نصب سنگهایی که در ارتفاع قرار دارند دارای اهمیت بیشتری است و میبایست از خلل و فرج مناسب برخوردار باشند تا ملات و دوغابی که پشت سنگ ریخته میشود محکم به سنگ بچسبد و استحکامی دو چندان به این ترکیب بدهد زیرا با توجه به عواملی که نامبرده شد امکان جدایی سنگ از دیواره نما زیاد میباشد و خطر سقوط سنگ رهگذران و خودرو ها را تهدید مینماید و سنگ تراورتن یکی از بهترین گزینه ها به خاطر این قابلیت آن می باشد و نیز نقطه ضعف سنگ مرمریت همین مورد می باشد.

یکی دیگر از گزینه ها برای استفاده در نمای ساختمان، سنگ چینی است. انتخاب سنگ چینی برای نما و فضای خارجی کاملاً فنی و صحیح است. سنگ چینی از لحاظ جذب آب و چسبندگی دوغاب بین گرانیت و تراورتن است و نه به اندازه ی تراورتن جذب کننده دوغاب و نه به اندازه گرانیت نچسب است.

در ایران و به خصوص در مناطق گرمسیر استفاده از این سنگ برای نما از قدیم رایج بوده است. چرا که رنگ روشن آن باعث می‌شود تا گرمای زیادی جذب نما نشود و ساختمان از گرمای زیاد در امان باشد. مقاومت این سنگ در مقابل هوازدگی سطحی و عمقی نسبتاً خوب است و در بعضی از موارد، سنگ چینی در این خصوص می‌تواند با سنگ های تراورتن و گرانیت هم رقابت کند.

مواردی که در حین اجرای نمای ساختمان باید به آن توجه داشت:

سنگ مناسب با شرایط جوی و آب و هوای منطقه انتخاب شود.

جهت اتصال سنگ به سفت کاری از روشهای مناسب نظیر اسکوپ کردن یا رول پلاک کردن استفاده شود.

از انطباق نمای کار شده با نقشه های اجرایی اطمینان حاصل کنید.

سفت کاری انجام شده که به عنوان زیر کار سنگ می باشد می بایست کاملاً شاقول باشد.

پنجره‌های هم اندازه در طبقات روی هم کاملاً در یک امتداد باشند و در هر طبقه تراز بالا و پایین پنجره‌ها با هم یکی باشد.

در کنج ها و نبش‌ها کاملاً سنگ‌ها به صورت گونیا کار شود.

در لبه بالای تراس‌ها و پنجره‌ها، سنگ‌ها دارای لبه‌ای به عنوان آبچکان باشند.

در صورتی که نما به صورت تر اجرا شود از سیمان تازه و ماسه شسته شده جهت ملات استفاده شود و عیار ملات استفاده شده 400 کیلوگرم به ازاء هر متر مکعب باشد.

همچنین در سنگهای آهکی از ریختن ملات روی سنگها باید اجتناب شود زیرا تمیز کردن آن مشکل است.