تامین مالی جمعی؛ فرصت ها و تهدیدها

به گزارش می متالز، همایون دارابی گفت: براساس مصوبه هیات مدیره سازمان بورس، نهادهای مالی مجاز برای فعالیت شرکت های تامین سرمایه، کارگزاری ها و شرکت های مشاوره سرمایه گذاری و سبدگردان ها، صلاحیت فعالیت به عنوان عامل تامین مالی جمعی را دارند.

وی در تبیین مفهوم تامین مالی جمعی و کمک آن به استارت‌آپ‌ها و سرمایه‌گذاران اظهار داشت: تامین مالی جمعی یا Crowdfunding یک زیر مجموعه از مفهوم کلی crowding به معنی همراهی عمومی یا جمعی یا با یک ترجمه ایرانی تر، تعاون گروهی برای دستیابی به یک هدف است.

دارابی با بیان اینکه این اقدام یا حرکت جمعی که در حوزه اقتصادی به عنوان تامین مالی جمعی شناخته شده یک روش نسبتا تازه در اقتصادها برای تامین مالی حرکت های اقتصادی –اجتماعی –فرهنگی است، افزود: در این روش تامین مالی، بیشتر پروژه هایی مورد توجه قرار می گیرد که صرف اقتصادی نیستند، بلکه وجوه دیگر آنها از جمله دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی آنها بیشتر است و حتی بر موضوع اقتصادی پروژه برتری و نمود بیشتری دارد.

 این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: تأمین مالی جمعی برای اهداف متنوعی نظیر درمان بیماری تا چاپ کتاب، حمایت مالی هنرمندان تا طرفداران کمپین‌های انتخاباتی و تأمین سرمایه لازم برای راه اندازی یک کسب و کار نوپا یا کسب و کار کوچک کاربرد دارد.

دارابی اظهار داشت: ریشه و دلیل ظهور و گسترش تامین مالی جمعی به شکل سازمان یافته آن به بحران مالی سال ۲۰۰۸ در جهان برمی گردد؛ جایی که به علت تمایل اندک بانک‌ها به وام دادن، کارآفرینان شروع به جستجوی راه‌های دیگری برای جذب سرمایه کردند و در این میان مفاهیم مختلفی توسعه پیدا کرد؛ از سرمایه گذاری جسورانه که یک فعالیت صرف مالی بود تا تامین مالی جمعی که  وجهه اجتماعی بیشتری دارد.

به گفته این کارشناس بازار سرمایه، ماهیت این نوع سرمایه گذاری کمتر بر پایه بازدهی اقتصادی و ریسک است و عموما از طریق کمک‌های بلاعوض یا با پاداش اندک غیر مالی یا اعطای محصول انجام می شود؛ به این صورت که مثلا تعداد زیادی از افراد، کمک های کوچکی را برای تحقق یک هدف مشترک انجام می دهند.

وی ادامه داد: بستر اینترنت هم به این مقوله کمک کرده که یک ایده به هزاران نفر برسد و همین باعث موفقیت این روش شده است.

دارابی در پاسخ به این سوال که تامین مالی جمعی تا چه حد به مقوله ریسک و بازگشت سرمایه در طرح ها توجه دارد، افزود: از آنجا که بحث اساسی تحقق جمعی هدف است، تامین مالی جمعی چندان بر مقوله ریسک و بازگشت سرمایه در طرح ها تمرکز ندارد ؛ یعنی مثلا از چند نفر تا چند صد هزار نفر با کمک مالی کم خود زمینه اجرای یک هدفی را فراهم می کنند که دارای مشکل تامین سرمایه است؛ مثلا ممکن است در این روش ۵هزار نفر با پرداخت هر نفر هزار تومان یک زمین ورزش محله ای را بازسازی کنند یا یک خانه بهداشت را بسازند.

وی تصریح کرد: عموما در این روش هدف اجتماعی و فرهنگی نسبت به جنبه مالی قضیه و بازدهی و ریسک متداول اولویت دارد و کمتر مشارکت در این روش به خاطر بازدهی یا ریسک صورت می گیرد بلکه حس مسوولیت اجتماعی به این نوع مشارکت کمک می کند.

این کارشناس بازار سرمایه همچنین در پاسخ به این سوال که آیا تامین مالی جمعی برای طرح‌های کلان نیز کاربرد دارد یا تنها روی استارتاپ‌ها و طرح‌های کوچک متمرکز است، گفت: بیشتر بحث روی استارت آپ های اجتماعی و فرهنگی متمرکز است و ممکن است یک استارتاپ بزرگ بتواند از این راه کسب سرمایه لازم کند اما لازم است که  موضوع، مورد توجه بخش عمده ای از جامعه باشد ؛ مثلا برای ساخت خانه در مناطق زلزله زده یا بازسازی شماری از شرکت ها و بنگاه های آسیب دیده در سیل ممکن است این روش در سایه توجه جمعی جامعه جواب بدهد.

دارابی همچنین در پاسخ به سوالی درخصوص چالش های تامین مالی جمعی اظهار داشت: چالش عمده، اعتماد به تحقق هدف است؛ یعنی زمینه ای رخ دهد که یک سری پروژه تعریف شوند و از گروهی از مردم سرمایه ای جمع شود، ولی به مرحله اجرا نرسد.

وی با بیان اینکه اهداف سرمایه در تامین مالی جمعی بیشتر شبیه به حمایت‌های خیریه‌ای است، افزود:  اگر چه این روش در اصل یک عمل نوع دوستانه است، ولی دریافت کنندگان هیچ گونه وظیفه‌ای برای اعطای پاداشی به خیّر در مقابل حمایت او ندارند. لذا چون مشارکت مالی افراد برای پروژه‌ها با انگیزه‌های نوع‌دوستانه و خیرخواهانه است، باید همین انگیزه نیز حفظ شود و مورد سوء استفاده قرار نگیرد.‏

این کارشناس بازار سرمایه درخصوص ضرورت حضور فرابورس در این عرصه هم گفت: بهتر است  این روش های تامین مالی در یک شرکت با ماهیت مشخص صورت بگیرد تا تمرکز روش های تامین مالی استارتاپی محقق شود؛ هر چند هنوز فرابورس تا ایفای یک نقش مفید و موثر در تامین مالی استارت آپ ها راه زیادی دارد و برخی از اقدامات نظیر بازار شرکت های کوچک و متوسط و بازار ایده عملا نقص هایی در اجرا دارند، اما می توان امیدوار بود که افزایش دانش و تجربه به این مقوله کمک کند.