چالش تامین نقدینگی دو خودروساز از بورس / پیشنهاد عرضه سهام

به گزارش می متالز، تامین منابع مالی از مسیری کم‌هزینه، این روزها بسیاری از خودروسازان را به خود مشغول کرده است. شرکت‌های خودروساز همواره از مسیرهایی معمول مانند دریافت تسهیلات مالی از سیستم بانکی، استفاده از طرح‌های پیش‌فروش و فروش فوری و در مواقع ضروری نیز فروش اموال مازاد برای تامین نقدینگی موردنیاز بهره برده‌اند.

مسیرهایی که این روزها هزینه سنگینی بر دوش خودروسازان قرار داده است. به‌عنوان نمونه خودروسازان با دریافت تسهیلات و وام بانکی در قالب سرمایه در گردش، باید در مدت یکسال وام مذکور را بازپرداخت کنند و اگر دوره بازپرداخت با تاخیر نیز همراه باشد، مشمول جریمه خواهند شد. یا عموما بانک‌ها وقتی وام و تسهیلاتی را در اختیار خودروسازان قرار می‌دهند، چند درصد بیش از نرخ بهره مصوب، سود دریافت می‌کنند به‌نحوی‌که نرخ بهره‌ها معمولا بین ۱۸ تا ۲۵ درصد با خودروسازان محاسبه می‌شود.

دست آخر اینکه به‌دلیل محدود بودن منابع مالی شبکه بانکی در بسیاری مواقع تسهیلات یا وام با چالش‌هایی همراه است. به‌عنوان مثال در آخرین نمونه از تسهیلات‌دهی به خودروسازان از طریق سیستم بانکی مقرر شد ۱۱ هزار میلیارد تومان در اختیار زنجیره خودروسازی قرار داده شود. از این مبلغ تنها ۴ هزار میلیارد تومان به زنجیره خودروسازی پرداخت شد.

هنوز درباره باقی مانده این مبلغ که براساس توافق صورت گرفته قرار بود بصورت ارزی در اختیارآنها قرار گیرد، تصمیم‌گیری نشده است. زمزمه‌هایی در ارتباط با پرداخت الباقی این مبلغ بصورت ریالی مطرح شد، اما با توجه به عواقب تورم‌ زای تزریق این حجم از نقدینگی بصورت ریالی به‌نظر می‌رسد این مساله منتفی باشد. پرداخت تسهیلات بصورت ارزی نیز با توجه به شرایط فعلی و موانع موجود در راه تامین ارز در حال حاضر به دیوار بانک مرکزی برخورد کرده است.

چالش تامین نقدینگی خودروسازان از بازار سرمایه

از دیگر سو، شرکت‌های خودروساز به نوعی ‌کارت های خود را برای دریافت تسهیلات طی سالیان گذشته سوزانده‌اند. هر چند که آنها معتقدند تامین نقدینگی از طریق تسهیلات بانکی با توجه به نرخ سود بالا، سبب می‌شود تا تامین منابع مالی ازاین طریق گران تمام شود با این حال، اخذ تسهیلات بانکی یکی از مسیرهای اصلی تامین نقدینگی این شرکت‌ها است.

به‌عنوان نمونه طبق صورت‌های مالی خودروسازان در سال ۹۷ که توسط سازمان بورس منتشر شده، ایران خودرویی‌ها سال گذشته در کنار تسهیلات پانصد میلیارد تومانی که از بانک مهر اقتصاد دریافت کرده‌اند، چهارصد میلیارد تومان نیز از بانک شهر و ۲۵۰ میلیارد تومان هم از بانک صادرات دریافتی تسهیلات داشته‌اند.

در مجموع این شرکت ۱.۱۵ هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی طی سال گذشته دریافت کرده یا مثلا پارس خودرویی‌ها که سومین خودروساز بزرگ به حساب می‌آیند، ۲۶ درصد از تامین مالی را طی سال مالی گذشته از ناحیه تسهیلات بانکی انجام  داده‌اند. از سوی دیگر تامین نقدینگی از طریق پیش‌ فروش و فروش فوری محصولات یا فروش اموال مازاد نیز مسیر دیگری برای تامین نقدینگی خودروسازان محسوب می‌شود، مسیری که گفته می‌شود تعداد یک میلیون دستگاه خودروی پیش‌فروش شده روی دست خودروسازان گذاشته است.

مجموع جذب نقدینگی ایران خودرو و سایپا با استفاده از روش پیش‌فروش، چیزی حدود ۲۴ هزار میلیارد تومان در سال گذشته بوده است. هر دو شرکت در مقایسه با سال ۹۶ با افزایش رقم پیش دریافت‌های جاری مواجه شده‌اند به نحوی که ایران خودرو ۵۷ درصد رشد را در این بخش به خود می‌بیند و سایپایی‌ها نیز جهشی ۴۴ درصدی را به ثبت رسانده‌اند. با این شرایط چه راهکارهایی پیش روی خودروسازان قرار دارد تا به کمک آنها بتوانند از مسیر بهتری به تامین نقدینگی مورد نیاز دست یابند.

در این زمینه، برخی از کارشناسان توصیه می‌کنند تامین نقدینگی از طریق بازار سرمایه می‌تواند به‌عنوان راهکار مورد توجه خودروسازان قرار گیرد. در ذیل این راهکار، سه مسیر برای تامین مالی از طریق بازار سرمایه وجود دارد. این سه راه عبارتند از انتشار سهام در بازار اولیه (عرضه عمومی اولیه)، انتشار اوراق بهادار مالی اسلامی (صکوک) و افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی سهامداران.

در این بین به‌ نظر می‌رسد، راهکار اول بیشتر مورد استفاده خودروسازان قرار گرفته است. در حال حاضر خودروسازان می‌توانند دو راه دیگر یعنی انتشار اوراق بهادار مالی اسلامی (صکوک) و افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی سهامداران را برای تامین نقدینگی مورد نیاز در دستور کار قرار دهند.به طور مثال انتشار اوراق می‌تواند مزیت‌هایی همچون پرداخت اصل بدهی در سررسید، معافیت مالیاتی سود اوراق برای خریداران، امکان تامین مالی بلندمدت، مشارکت سرمایه‌گذاران خرد در تامین مالی شرکت‌ها و امکان تامین مالی با حجم بسیار زیاد به دنبال داشته باشد.

همچنین کارشناسانی دیگر تاکید دارند موانعی در راه استفاده از بازار سرمایه برای تامین مالی شرکت‌های خودروساز وجود دارد. چنانچه این موانع بر طرف نشود، آنها نمی‌توانند از این طریق مشکل تامین نقدینگی را حل کنند. در ارتباط با انتشار اوراق می‌توان به موانعی از قبیل طولانی بودن فرآیند انتشار اوراق، افزایش هزینه‌ها و کارمزد، تاثیرپذیری نرخ‌های تامین مالی از بازار پول و همچنین محدودیت‌های موجود در قیمت‌گذاری محصولات از مشکلات تامین مالی از طریق این ابزار اشاره کرد.

با توجه به این شرایط، ابتدا به بررسی دلایل به بن بست خوردن راه‌های معمول تامین نقدینگی شرکت‌های خودروساز می‌پردازیم و در ادامه موانع موجود در راه استفاده از بازار سرمایه برای تامین مالی و راهکارهای گذر از این موانع را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

مسیرهای دیگر تامین نقدینگی

تامین نقدینگی از طریق طرح‌های پیش‌فروش و فروش فوری یکی از راه‌های معمول برای تامین مالی خودروسازان است. با این حال این مسیر در حال حاضر تبدیل به یک چالش برای خودروسازان شده است.شرکت‌های خودروساز طی سال گذشته بر اساس تکلیف وزارت صنعت اقدام به پیش‌فروش و فروش فوری برای تامین نقدینگی و همچنین کاهش التهابات بازار کردند. این حجم با توجه به مشکلات این شرکت‌ها در خطوط تولید و همچنین فشاری که از ناحیه قیمت‌گذاری دستوری به خودروسازان وارد شد، نهایتا باری شد بر دوش خودروسازان.البته باید به نوع قراردادهایی که خودروسازان با مشتریان منعقد می‌کنند، توجه کرد.

خودروسازان مکلفند علاوه‌بر سود مشارکت در صورت تاخیر در تحویل خودرو نسبت به پرداخت جریمه تاخیر نیز متعهد شوند. پرداخت سود مشارکت و جریمه دیرکرد در کنار تحویل خودرو با قیمت‌های دستوری و بدون توجه به هزینه‌های پر نوسان تولید با توجه به بدهی پیشین این شرکت‌ها شرایط را به‌گونه‌ای پیش می‌برد تا تامین مالی از طریق طرح‌های پیش‌فروش و فروش فوری به جای اینکه حلال مشکلات خودروسازان باشد به پاشنه آشیل این روزهای آنها تبدیل شود.

در کنار این مساله، تامین مالی از طریق شبکه بانکی با توجه به هزینه زیادی که برای این شرکت‌ها در پی دارد نیز دردسرهایی دارد. البته نمی‌توان از کنار این مساله گذشت که سیستم بانکی هم با توجه به حجم بدهی پیشین که خودروسازان به این سیستم دارند، آنها را در ردیف مشتریان بدحساب قرار داده است.

حال با توجه به مباحث مطرح شده در شرایط حاضر به نظر می‌رسد، شرکت‌ها باید به دنبال راهکارهای دیگر برای تامین نقدینگی مورد نیاز باشند. تامین مالی از طریق بازار سرمایه می‌تواند به نوعی راه خودروسازان را برای تامین مالی هموار کند. البته کارشناسان تاکید دارند برای استفاده از بازار سرمایه، شرکت‌های خودروساز باید موانع موجود در این مسیر را مرتفع کنند.

 راهکارهای گذر از موانع

یک کارشناس مالی در این خصوص گفت: برای منتشر کردن اوراق مشارکت تمامی شرکت‌های فعال در بورس ازجمله شرکت‌های خودروساز با محدودیت‌ هایی روبه‌رو هستند. به‌عنوان مثال در شرایطی که خودروسازان پیش‌تر تا حد مجاز اوراق مشارکت منتشر کرده‌اند، چنانچه بخواهند اوراق بیشتری منتشر کنند، نیازمند کسب مجوزهای لازم هستند. این در شرایطی است که صورت‌های مالی منتشر شده آنها مجوزدهندگان را مردد می‌کند زیرا در حال حاضر با توجه به صورت‌های مالی که نشان از زیان سنگین آنها دارد، نهادهای ناظر بر انتشار اوراق نمی‌توانند به خودروسازان اجازه دهند تا از طریق انتشار اوراق نسبت به تامین نقدینگی اقدام کنند.

وی ادامه داد: طولانی بودن فرآیند انتشار اوراق، بالا بودن هزینه‌ها و کارمزد، تاثیرپذیری نرخ‌های تامین مالی از بازار پول و همچنین محدودیت‌های موجود در قیمت‌گذاری محصولات از مشکلات تامین مالی از این مسیر است. چنانچه خودروسازان بخواهند مجوز انتشار اوراق را بگیرند ابتدا باید فکری به حال زیان ثبت شده در صورت‌های مالی کنند.

این کارشناس مالی تاکید کرد: تجدید ارزیابی بدون اصلاح ساختار مالی درون شرکت‌های خودروساز به سرعت تاثیرگذاری را از دست می‌دهد و شرکت‌های خودروساز را بار دیگر به نقطه اول باز می‌گردند.راهکار دیگری که خودروسازان می‌توانند از طریق بازار سرمایه مشکل نقدینگی را حل کنند، افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی سهامداران است.البته خودروسازان در این زمینه با یک چالش اساسی روبه‌رو هستند و آن در اختیار داشتن بخش عمده‌ای از سهام است.

وی گفت: خودروسازان از طریق برخی از شرکت‌های زیرمجموعه، اقدام به خرید سهام خود در بورس کرده‌اند. بنابراین علاوه‌ بر اینکه بخشی از سرمایه را به‌دلیل خرید این سهام از دست داده‌اند، چنانچه بخواهند از طریق بازار سرمایه نسبت به افزایش سرمایه نقدی توسط سهامداران اقدام کنند (از آنجا که خود این شرکت‌های زیرمجموعه مشکل نقدینگی دارند) نمی‌توانند در مقام سهامدار آورده نقدی برای خودروسازان داشته باشند.

راهکاری که این کارشناس مالی برای استفاده از این مسیر اعلام می‌کند، فروش سهام خودروسازان توسط شرکت‌های زیرمجموعه آنها است.اگر این سهام فروخته شود از دو وجه به نفع خودروسازان است. نفع اول خودروسازان این است که از محل فروش این سهام نقدینگی به آنها تزریق می‌شود. نفع دیگر این است که راه برای تامین نقدینگی از طریق افزایش سرمایه نقدی سهامداران هموار می‌شود. زیرا این امکان وجود دارد شخص حقیقی یا حقوقی که اقدام به خرید سهام می‌کند، دارای نقدینگی کافی برای تزریق به شرکت‌های خودروساز از مسیر افزایش سرمایه نقدی سهامداران باشد.