سخنی در باب یک نادرِ آتش‌افروز

می متالز - در سپتامبر ۲۰۱۰ (شهریور- مهر ۱۳۸۹) به‌طور ناگهانی چین صادرات عناصر نادر خود را به دلیل افزایش نرخ و شاید پاره‌ای از اختلاف‌های دیگر به ژاپن متوقف کرد و با توجه به اینکه ژاپن مصرف به‌نسبت بالایی از این عناصر به‌ویژه در صنایع الکترونیکی دارد، این وقفه مشکلاتی را برای آینده تولید اینگونه مصنوعات در ژاپن به وجود آورد.

به گزارش می متالز، دلیل این اتفاق آن بود که از ۴۰ سال گذشته به‌تدریج چین بزرگ‌ترین تولید‌کننده و صادر‌کننده این عناصر شده و تامین حجم بالای این عناصر در شرایط موجود برای تولیدکنندگان متفرقه جهان مشکل شد. به یقین این تغییرات بر تولیدات کشور‌های مصرف‌کننده این عناصر تاثیرات منفی داشته است. این زنگ خطری برای این کشورهاست و آنها باید به دنبال راه‌های دیگری برای تامین این عناصر باشند.
از آنجایی که اقتصاد جهانی پیوسته در حال تغییر و مصرف این عناصر با توجه به تنوع مصارف آنها دائم در حال رشد است، چین به عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده این مواد می‌تواند با کنترل نرخ و صادرات، از این مواد به عنوان یک حربه در جنگ اقتصادی در مقابل کشور‌های مصرف‌کننده استفاده کند. به همین دلیل کره جنوبی هم که در شرق آسیا مصرف‌کننده عمده این محصولات است با شرایط مشابهی روبه‌رو است. ژاپن و کره‌جنوبی برنامه‌هایی برای تهیه این مواد از بستر دریا‌ها و منابع دیگر در حال اجرا دارند.
در همین حال مدت زمانی است که چین از محدود کردن صادرات عناصر نادر خاکی به امریکا می‌گوید. مصرف این مواد در امریکا بالاست و غیر از چین کشور‌های تولید‌کننده دیگر این مواد را در حجم کمی تولید می‌کنند. در نتیجه در صورت عملی شدن این تصمیم و با توجه به اینکه ۸۰ درصد از مصرف امریکا از چین تامین می‌شود و منابع تولید این عناصر در امریکا به دلایل زیست محیطی تعطیل شده‌اند، کمبود آن به صنایع گوناگون به ویژه صنایع های‌تِک امریکا ضربه خواهد زد.
این عناصر برعکس نامی که در قدیم بر آنها گذاشته‌اند کمیاب نیستند ولی با توجه به میل ترکیبی شدیدی که با سایر عناصر دارند، به صورت خالص یافت نشده و بیشتر به صورت ترکیبی در طبیعت حضور دارند. گاه نیز در کنسانتره‌های معدنی به ویژه سرب، روی و مس ردیابی شده‌اند. در نتیجه استحصال آنها هزینه‌بر و مشکل است. با توجه به تقاضای رو به رشد این عناصر، دانشمندان کشور‌های مصرف‌کننده پیگیر استحصال این مواد از منابع گوناگون ازجمله زغال‌سنگ، پساب‌های معدنی و رسوبات کف دریاها هستند تا بتوانند میزان وابستگی‌های خود را به چین کاهش داده و به خودکفایی نسبی برسند. درحال‌حاضر نیز در امریکا به‌ویژه در دانشگاه کنتاکی بودجه‌های کلانی از سوی سازمان زمین‌شناسی ایالت متحده به فرآوری این مواد تخصیص داده شده که با توجه به مصرف رو به رشد عناصر نادر خاکی در امریکا این کشور بتواند از آسیب‌پذیری خود در تامین این مواد تا میزان زیادی بکاهد.