پایان عصر نفت ۱۰۰ دلاری؟

به اعتقاد این گروه، تولیدات شیل نمی‌تواند همگام با رشد تقاضای نفت افزایش یابد. از سویی وضعیت اقتصادی نامساعد کشورهای عضو اوپک و کاهش سرمایه‌گذاری در منابع جدید، ریسک رشد عرضه متناسب با تقاضا را در آینده افزایش داده است.

نزدیک به سه سال است نفت در قیمت‌های زیر ۱۰۰ دلار معامله می‌شود و در حال حاضر با وجود اجرای نسبتا موفق توافق تولیدکنندگان نفت برای کاهش ۸/ ۱ میلیون بشکه‌ای عرضه جهانی در ۷ ماه گذشته، قیمت‌ها نتوانسته‌اند رشد چندانی بیابند و همچنان نزدیک به سطح ۵۰ دلاری نوسان می‌کنند. در چنین شرایطی که کمتر کسی از احتمال رشد قیمت‌ها سخن می‌گوید، پیر اندیرون، مدیر یکی از صندوق‌های پوشش ریسک و یکی از معامله‌گران بزرگ بازار نفت روی بازگشت نفت به ۱۰۰ دلار سرمایه‌گذاری کرده است. وی بر این باور است که اثر تولیدات نفت شیل بر بازار هرچند با اهمیت است، اما بازار بیش از آنچه که باید روی آن متمرکز شده است. به گفته این معامله‌گر بازار نفت، در قیمت‌های کنونی رشد تولیدات شیل نمی‌تواند چندان ادامه یابد. در کنار این عامل که اندیرون بر آن بیشترین تاکید را دارد، عواملی چون ادامه رشد تقاضا برای نفت، کاهش عرضه نفت از منابعی غیر از شیل به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری‌ها و شرایط اقتصادی نامساعد کشورهای عضو اوپک، پیش‌بینی اندیرون برای نفت ۱۰۰ دلاری را قابل تامل کرده است. با این حال تعداد کسانی که هنوز بر این باورند عصر نفت ۱۰۰ دلاری به پایان رسیده بیشتر است. این گروه می‌گویند که رشد تولیدات شیل در کنار گسترش استفاده از خودروهای الکتریکی که رشد تقاضا برای نفت را کاهش می‌دهد، از رشد شدید قیمت نفت جلوگیری خواهند کرد و نفت ۱۰۰ دلاری رویایی غیرقابل دسترس است.

تاریخ تکرار می‌شود؟

پیر اندیرون، معامله‌گر جوان بازار نفت را غالبا با تصمیمات و سرمایه‌گذاری‌های جسورانه‌اش می‎شناسند، با این حال این‌بار او روی قیمتی از نفت سرمایه‌گذاری کرده که بسیاری نسبت به آن تردید دارند. اندیرون بر این باور است که تا سال ۲۰۲۰ نفت مجددا به ۱۰۰ دلار خواهد رسید. این در حالی است که غالب کارشناسان و معامله‌گران بازار نفت هشدار می‌دهند که شرکت‎‌های نفتی باید خود را برای ادامه حیات در سطوح قیمتی کنونی آماده کنند، یعنی این تفکر حاکم است که به دلیل رشد تولید نفت شیل و گسترش استفاده از خودروهای برقی، قیمت نفت برای سال‌ها در سطح ۵۰ دلار باقی خواهد ماند. اندیرون درباره این پیش‌بینی نسبتا جدید می‌گوید: «سال ۲۰۱۴ برای چهارمین سال متوالی نفت در قیمت‌های حدود ۱۱۰ دلار معامله می‌شد. در آن زمان غالب تحلیلگران می‌گفتند هیچ‌گاه قیمت نفت به زیر ۱۰۰ دلار نخواهد رسید.» به گفته وی «در حال حاضر نیز بسیاری بر این باورند که هیچ‌گاه نفت قیمت‌های سه سال پیش را نخواهد دید.» او می‌گوید: «من بر اساس احتمال کاهش تقاضا برای نفت به دلیل گسترش خودروهای برقی یا کاهش هزینه‌های تولید معامله نمی‌کنم. مولفه‌های دیگری نیز در بازار وجود دارند.»

پیر اندیرون سال ۱۹۷۷ در فرانسه متولد شد و کار خود را به‌عنوان یک معامله‌گر گلدمن ساکس در سنگاپور آغاز کرد. در سال ۲۰۰۷ شرکت سرمایه‌گذاری Capital BlueGold را راه‌اندازی کرد. دارایی این شرکت در اوج مدیریت اندیرون به ۴/ ۲ میلیارد دلار رسید. او در سال ۲۰۱۳ شرکت سرمایه‌گذاری Andurand Capital را راه‌اندازی کرده و در سال ۲۰۱۶ دارایی تحت مدیریت وی به ۶/ ۱ میلیارد دلار رسید. اما از ابتدای امسال این معامله‌گر بازار نفت در زیان بوده و سرمایه او تاکنون ۱۵ درصد کاهش یافته است. با این حال سابقه موفق وی در سرمایه‌گذاری در نفت که به سوددهی تجمعی ۵۶۰ درصدی از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۶ منجر شده، باعث می‌شود که نتوان از پیش‌بینی او درخصوص رسیدن نفت به ۱۰۰ دلار خیلی سریع و بدون‌توجه عبور کرد. از طرفی باید توجه داشت که تجربه تاریخی نشان می‌دهد که صنعت نفت همواره در حرکت است و مدام تغییرات ساختاری در بازارهای انرژی رخ می‌دهد، بنابراین آیا می‌توان به‌طور قطعی گفت که این‌بار شرایط متفاوت است و قیمت‌ها از این پس چرخش‌های اساسی به خود نخواهند دید؟

تردید در تداوم رشد تولید شیل

دیدگاه اندیرون بیش از هر چیزی بر این فرض استوار است که هرچند تولید نفت شیل مهم است اما تمرکز بیش از اندازه بازار و کارشناسان بر شیل خطر عدم‌توجه به دیگر منابع تولید نفت خام را در پی دارد. وی بر این باور است که رشد تولید نفت شیل چندان ادامه نمی‌یابد. در واقع هرچند بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده نفت شیل می‌گویند که در سال‌های اخیر هزینه‌های خود را به‌شدت کاهش داده و در قیمت‌های نزدیک به ۵۰ دلار کنونی می‌توانند به‌طور سربه‌سری به تولید بپردازند، با این حال این شرکت‌ها به منظور تامین مالی حفاری‌های جدید خود به شدت به اخذ وام روی آورده‌اند. اندیرون بر این باور است که کنار هم گذاشتن این مسائل نشان می‌دهد که تولیدکنندگان نفت شیل برای ادامه حیات خود در بلندمدت به افزایش قیمت‌ها نیاز دارند. او می‌گوید: «در قیمت‌های فعلی مطمئن نیستم عرضه نفت آمریکا در بلندمدت چندان افزایش یابد. اگر شرکت‎های نفتی اقدام به افزایش سرمایه‌گذاری کنند با افزایش هزینه‌های روزانه مواجه خواهند شد. از سویی با توجه به وام‌ها و تعهدات مالی سنگینی که بر دوش شرکت‌های شیل وجود دارد، این سوال مطرح است که آیا آنها اصولا می‌توانند سودده شوند؟» اندیرون می‌افزاید: «تنها در یک صورت این اتفاق خواهد افتاد؛ مگر اینکه قیمت نفت به‌شدت افزایش یابد.»

آنطور که اداره اطلاعات انرژی آمریکا در آخرین گزارش خود برآورد کرده است، رشد تولید نفت شیل در سال‌جاری حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز و در سال ۲۰۱۸ حدود ۵۶۰ هزار بشکه در روز خواهد بود. رشد تولید نفت شیل در سال جاری با وجود کاهش عرضه نفت از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک به میزان ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز به شدت بر قیمت‌ها فشار آورده و مانع از صعود نفت در بازارهای جهانی شده است. اندیرون می‌گوید تولیدکننده‌ای که پیش از سقوط قیمت‌ها حدود ۸۰ دلار برای تولید هر بشکه نفت هزینه می‌کرد هرچند هزینه‌های خود را کاهش داده است، اما هنوز نمی‌تواند با قیمت ۴۵ دلاری تولید خود را ادامه دهد.در این میان موسسه انرژی اسپکت نیز تصویر مشابهی از بازار نفت می‌دهد. کارشناسان این موسسه بر این باورند که رشد تولید شیل و قیمت‌های پایین نفت موجب می‌شود که تقاضا برای این سوخت در سطوح بالایی باقی بماند. آنها بر این باورند که نگاهی به فضای اقتصاد جهانی نشان می‌دهد قیمت‌های کنونی (۴۵ تا ۵۰) دلار بسیار برای نفت پایین است. با این حال نگرانی بازار از رشد شدید شیل به‌طوری‌که جهان را در نفت غرق کند، موجب شده که اجازه داده نشود قیمت‌ها به بالاتر از ۵۵ دلار برسند. این گزارش می‌افزاید: «تداوم این شرایط می‌تواند حجم موجودی انبارهای نفتی را به نقطه بحرانی برساند و اینجاست که شاهد چرخش سریع در قیمت‌های نفت خواهیم بود.» انرژی اسپکت بر این باور است که این چرخه‎ای است که همواره نفت در طول تاریخ طی کرده و بارها تکرار شده است.

کمبود نفت در راه است؟

رشد تولید شیل هرچند سریع است اما این میزان تنها یک‌سوم از رشد تقاضای نفت در دوره دو ساله ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ خواهد بود. بسیاری از موسسات، رشد تقاضا در سال جاری و سال آینده را حدود ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد کرده‌اند، بنابراین جهان هنوز به تولید نفت منابع جدید غیر از شیل نیاز دارد. این در حالی است که آخرین برآوردها از تداوم افت سرمایه‌گذاری در میادین نفتی خبر می‌دهد. داده‌ها نشان می‌دهد که ظرف سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳ حدود ۴۰ پروژه جدید نفتی سالانه به بهره‌برداری رسیده است. این در حالی است که این رقم در سال گذشته به ۱۲ مورد کاهش یافته است. آژانس نیز هرچند در گزارش‌های ماهانه خود روند افزایشی قابل توجهی در قیمت نفت در کوتاه‌مدت ترسیم نمی‌کند، با این حال در گزارش‌های این موسسه که درباره سرمایه‌گذاری در بخش انرژی است، بارها و بارها درخصوص احتمال رخ دادن شوک قیمتی در بلندمدت هشدار داده است. بر اساس یکی از گزارش‌های اخیر این موسسه کاهش شدید سرمایه‌گذاری در نفت موجب شده در سال ۲۰۱۶ حدود ۴/ ۲ میلیارد بشکه ذخایر جدید نفتی کشف شود که در مقایسه با متوسط ۹ میلیارد بشکه کشف شده در ۱۵ سال گذشته کاهش چشمگیری داشته است.

اما برخی از کسانی که تداوم قیمت‌های کنونی برای نفت را پیش‌بینی می‌کنند به کاهش تقاضا تاکید دارند. به‌طور مثال شرکت انگلیسی هلندی شل بر این باور است که ظرف سال‌های آینده تقاضا برای نفت به پیک خود خواهد رسید و سپس رو به کاهش خواهد گذاشت؛ غالب برآوردها از کاهش تقاضا به فراگیر شدن و افزایش تعداد خودروهای برقی اشاره دارند. با این حال شرکت‌های دیگری چون اکسون مبیل بر این باورند که رشد تقاضا ادامه می‌یابد و به بیش از ۱۰۰ میلیون بشکه در روز خواهد رسید حتی اگر خودروهای برقی آن‌طور که می‌گویند فراگیر شود چراکه تنها یک‌چهارم از تقاضا برای نفت به خودروها اختصاص دارد و باقی آن در موارد دیگری چون حمل و نقل کالا، تولید موارد پتروشیمی و سوخت هواپیماها است که همچنان رو به افزایش است.

اما موضوع دیگری که پیش‌بینی قیمت ۱۰۰ دلاری برای نفت را قابل تامل می‌کند، وضعیت اقتصادی کشورهای صادرکننده نفت است. در حال حاضر تولید نفت ونزوئلا به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری و وضعیت نامساعد اقتصادی رو به کاهش گذاشته است و حتی بیم آن می‌رود که صنعت نفت این کشور به دنبال مشکلات سیاسی و بحران‌های اقتصادی با فروپاشی مواجه شود. این شرایط تنها مختص به ونزوئلا نیست، افت قیمت نفت دیگر کشورهای عضو اوپک را نیز با بحران مواجه کرده و تداوم قیمت‌های پایین نفت ممکن است ونزوئلاهای دیگری نیز به وجود آورد. در واقع این عوامل نشان می‌دهد ریسک‌های ژئوپلیتیک آینده تولید نفت را تهدید می‌کند. قیمت نفت برنت در بازار آتی برای سر رسید ۲۰۲۰ در حال حاضر حدود ۵۵ دلار است.با این حال اندیرون روی نفت ۱۰۰ دلاری سرمایه‌گذاری کرده است، اگر پیش‌بینی او درست باشد در سال‌های نزدیک شاهد رشد سریع قیمت‌ها خواهیم بود.