صنایع معدنی غیرفلزی را نادیده نگیریم

زمانی که دفتر صنایع معدنی در وزارت صنعت، معدن و تجارت دایر بود سایه سنگین صنایع معدنی فلزی بر صنایع معدنی غیرفلزی سنگینی می‌کرد و این موضوع سبب می‌شد این بخش با توجه به اینکه سهم مهمی در اشتغالزایی، تولید و صادرات دارد، چندان دیده نشود. اما با تفکیک دفتر صنایع معدنی به دو دفتر فلزی و غیرفلزی از اسفند ۹۵ امیدواریم شاهد رونق و تحریک در بخش صنایع معدنی غیرفلزی باشیم. درباره تفکیک دو دفتر صنایع معدنی به دو بخش فلزی و غیرفلزی ما با سیف‌الله امیری مدیرکل دفتر امور صنایع معدنی غیرفلزی به گفت‌وگو نشسته ایم که در ادامه می‌خوانید.

تفکیک دفتر صنایع معدنی فلزی و غیرفلزی چه پیامدهای مثبتی می‌تواند داشته باشد؟

صنایع معدنی غیرفلزی کالاهای منتخب و استراتژیک به‌شمار می‌روند و اثر بسیار قابل توجهی بر تولید و میزان بهره‌وری دارند. پیش از این زمانی که دفتر صنایع معدنی در وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت به عنوان یک دفتر بود، صنایع معدنی غیرفلزی بسیار نادیده گرفته شدند، اما این در حالی است که هم در بخش تولید و هم در بخش صادرات صنایع معدنی غیرفلزی آمار قابل توجهی را به خود اختصاص داده بودند، چراکه تنوع مواد معدنی در کشور به ۶۸ نوع ماده معدنی می‌رسد که تعداد قابل توجهی از آن غیرفلزی به‌شمار می‌رود و کمتر مورد توجه قرار گرفته بود. پیش از این در اعلام آمارهای رسمی، جایگاه این مواد در رده‌های ۵ تا ۶ قرار می‌گرفت و حتی آمار برخی از آنها به‌صورت گزینه «سایر» قید می‌شد، در حالی‌که هر یک از این مواد خود جزو کالاهای خاص و گاهی اساسی به‌شمار می‌رود که مصرف بالایی هم به خود اختصاص داده است. در اسفندسال ۹۵ این تفکیک دفتر صنایع معدنی به دو دفتر فلزی و غیرفلزی سبب شد صنایع غیرفلزی که نادیده گرفته می‌شد، جان و رونق تازه‌ای بیابد. عمده صنایع غیرفلزی شامل شیشه، ظروف چینی و بهداشتی، سیمان و بتن، کاشی و سرامیک، گچ و آجر، سفال و... است.

با توجه به رکود مسکن در داخل چگونه می‌توان در بخش صنایع معدنی غیرفلزی رونق ایجاد کرد؟

رونق بازارهای داخلی صنایع معدنی فلزی متاثر از تغییرات نرخ جهانی فلزات است، درحالی‌که رونق صنایع معدنی غیرفلزی متاثر از تغییرات اقتصادی داخلی است. برای مثال بخش اعظم صنایع معدنی غیرفلزی که شامل مصالح ساختمانی و سنگ‌های تزئینی هستند به‌شدت تحت‌تاثیر رکود ساخت‌وسازها و پروژه‌های عمرانی و مسکونی دچار رکود شده‌اند. برای رونق صنایع معدنی غیرفلزی به‌طور مجزا دو پیشنهاد می‌توان ارائه کرد، یکی احیای بافت‌های فرسوده که می‌تواند بیشتر صنایع معدنی غیرفلزی و حتی فلزی را نیز به تحرک وادارد. پیشنهاد دیگر نیز استفاده از بتن در جاده‌ها به جای آسفالت است که می‌تواند سبب تحرک و تقاضا در حوزه سیمان شود.

چه راهکارهایی برای توسعه طرح‌های کانی‌های صنعتی به منظور افزایش تولید و اشتغال می‌توان ارائه کرد؟

یکی از راهکارها تقویت زیرساخت‌های معدنی استان‌های مرزی کشور است، با توجه به اینکه بیشتر استان‌های مرزی کشور دارای ظرفیت‌های بالقوه غیرفلزی هستند. این استان‌ها شامل خوزستان، ایلام، کرمانشاه، بوشهر و هرمزگان با عنایت به ظرفیت‌های بالای مصالح ساختمانی و کانی‌های غیرفلزی و همچنین با توجه به مزیت نزدیکی و همجواری با کشورهای عراق و حاشیه خلیج‌فارس تقویت و تکمیل شده و توسعه زیرساخت این استان‌های مرزی و رونق صادرات باید به شدت مورد توجه قرار گیرد. استان‌های کرمانشاه، ایلام، خوزستان و لرستان از محدود مناطقی هستند که در ایران و جهان دارای ظرفیت بالقوه معادن قیر طبیعی بوده که می‌تواند با ایجاد ارزش‌افزوده، فرصت ارزشمندی برای شکوفایی این حوزه باشد. استان‌های مرزی خراسان‌رضوی، کردستان، آذربایجان‌شرقی و همچنین استان‌های اصفهان و فارس در مجموع ۶۹درصد از ذخایر شناخته‌شده سنگ کشور را تشکیل می‌دهند. بیشتر صادرات سنگ‌های بریده ایران به استان اربیل عراق صادر می‌شود و مهم‌ترین بازارهای صادراتی سنگ‌های ساختمانی و تزئینی ایران کشورهای عراق، کویت، امارات، عربستان، آذربایجان، انگلستان و ایتالیا هستند.

برای ایجاد بازار مصالح ساختمانی چه پیشنهادهایی می‌توان ارائه کرد؟

یکی از راهکارهایی که در این زمینه می‌توان ارائه کرد، ایجاد شهرک‌های صنعتی مصالح ساختمانی در کشور است. البته احداث چنین شهرک‌هایی باید بر محوریت اشتغالزایی و تولید باشد. البته تمرکز و تجمیع تمامی اصناف شاغل در امر ساختمان در یک محل باعث صرفه‌جویی در وقت مشتری، کاهش ترافیک، کاهش هزینه‌ها، سهولت در تهیه تمامی اقلام مورد نیاز و جذب سرمایه‌گذاران خارجی و بهره‌مندی از معافیت مالیاتی، تامین امکانات زیربنایی رایگان براساس قانون شهرک‌های صنعتی، به حداقل رساندن هزینه راه‌اندازی واحدهای تولید مصالح ساختمانی، پرداخت تسهیلات به واحدهای تولیدی، ایجاد مرکز فروش، جلوگیری از واحدهای غیرمجاز و خارج از نظارت اداره استاندارد، جلوگیری از مصالح تولیدی نامرغوب و غیراستاندارد و جلوگیری از هدر رفتن سرمایه‌های ملی، زمینه نظارت بر واحدهای تولیدکننده، ارائه مصالح استاندارد و نصب فناوری‌های جدید می‌شود. تمامی واحدهای تولیدکننده شامل سنگ، کاشی و سرامیک، آجرنما، موزائیک، بازارهای لوله و اتصالات و شیرآلات و آهن‌آلات و میلگرد و در و پنجره و شیشه و امور تاسیسات و حرارتی پیرودتی و... در یک محل تجمیع می‌شوند. البته این شهرک پیشنهادی زمانی موفق است که با مشارکت بخش خصوصی و همچنین شهرداری سازمان صنعت، معدن و تجارت استان و شرکت شهرک‌های صنعتی استان انجام شود. البته پیشنهاد این شهرک در استان‌هایی چون آذربایجان‌شرقی با اشتغال پیشنهادی ۲هزار نفر در منطقه شبستر، منطقه نمین در استان اردبیل، استان اصفهان و استان قم با اشتغالزایی ۱۰هزار نفر به‌صورت مستقیم و بیش از ۳۰هزار نفر شغل در فعالیت‌های وابسته به این شهرک‌ها به‌وجود خواهد آمد.

چگونه می‌توان برای صنایع معدنی غیرفلزی بازاریابی کرد؟

هزینه‌های ایجاد ارزش‌افزوده و فرآوری در مواد غیرفلزی به‌مراتب بیش از هزینه‌های اکتشاف و استخراج این مواد معدنی است. نکته قابل تامل این است که محصولات غیرفلزی خیلی با تقاضای بالایی در داخل روبه‌رو نیستند، زیرا در داخل و خارج همواره مشتری‌های کمتری نسبت به موارد فلزی وجود دارند، بنابراین برای رونق بیشتر کانی‌های غیرفلزی نیاز به ایجاد بازار فروش محصولات غیرفلزی است. به‌طور کلی یکی از چالش‌های مواد غیرفلزی نداشتن ظرفیت‌های صادراتی آنهاست. با معرفی محصولات با کیفیت در این صنعت می‌توان به‌دنبال بازار صادراتی برای آنها بود.