نامزدی جهانی میراث صنعتی ایران

می متالز - راه آهن برای گلستانی‌ها یادآور قول‌های عمل نشده است. اما حالا دارند قول جهانی شدنش را می‌دهند.

به گزارش می متالز، اگرچه که وعده این دو راه آهن جهت‌های مخالف دارند. یکی بسوی شرق می‌رود و یکی بسوی جنوب. ساخت راه آهن گرگان به مشهد بیش از ۲۰سال است که برای گلستانی‌ها مطالبه شده است؛ و حتی راه آهن اینچه برون (ایران-ترکمنستان-قزاقستان) هم نتوانست آن رونقی را که وعده داده بودند بگیرد. اما اکنون گویا راه آهن سراسری ایران که از بندرترکمن تا بندر امام خمینی در خوزستان را شامل می‌شود در آستانه ثبت جهانی است.
مسیری پر پیچ و خم با الگو‌های معماری و شرایط اقلیمی و جغرافیایی متفاوت، با پل‌ها و تونل‌های با ویژگی‌های فنی و مهندسی مانند پل ورسک که در زمان خود دومین پل بلند دنیا بود، توجه جهان را جلب کرده است.

راه آهن سراسری ایران که از نخستین نمونه‌های صنعتی شدن کشور در تاریخ معاصر ایران است، حدود ۱۴۰۰ کیلومتر طول دارد و از جنوبی‌ترین نقطه ایران در بندر امام خمینی(ره) آغاز و تا شمالی‌ترین آن در بندرترکمن خاتمه می‌یابد.

این خط از نظر تکنیک، ویژگی‌های فنی و اقلیم منحصر به فرد است به طوری که با عبور از ۸ اقلیم مختلف باعث پیوند بین قومیت‌های متفاوت می‌شود، در اطراف این خط آهن آثار تاریخی و طبیعی بسیاری وجود دارد و سالانه حدود ۳۰میلیون مسافر را جابجا می‌کند.
این راه‌آهن از شمال کشور و استان گلستان آغاز می‌شود و با عبور از استان‌های مازندران، تهران، سمنان، قم، اراک و لرستان به ایستگاه آخر که خوزستان است می‌رسد.

راه آهن سراسری ایران؛ قدمتی حدود یک قرن

مدیر پروژه تهیه مستندات پرونده ثبت جهانی راه آهن ایران گفت: راه آهن ایران اولین میراث صنعتی ثبت شده ملی در ایران است.
سید محمد نیک آیین افزود: پل‌ها و ایستگاه‌ها در شرایط آب و هوایی مختلف، طراحی متفاوتی دارند، بطوری که ۱۴مدل ایستگاه مختلف در این مسیر به چشم می‌خورد.
ساخت این مسیر از سال۱۳۰۶ آغاز شد و پس از ۱۱سال در سال۱۳۱۷ خاتمه یافت.
کنسرسیوم دانمارکی کامپ ساکس متشکل از ۱۲کشور ساخت راه آهن ایران را بر عهده داشت، مهندسی و طراحی این مسیر بر عهده مهندسان این شرکت و علمیات ساخت و اجرای آن به عهده ایران بود. شرکتی که در حال حاضر با نام دیگری فعالیت می‌کند.
مدیرکل راه آهن شمال شرق ۲کشور گفت: ایستگاه راه آهن بندرترکمن در سوم شهریور۱۳۱۷ با مساحت دو هکتار و در فضایی بیش از ۴۲هکتاری در حاشیه دریای خزر به عنوان شمالی‌ترین ایستگاه راه‌آهن سراسری ایران افتتاح شد.
مهدی عبدالکریم زاده گفت: این ایستگاه به عنوان بخشی از راه‌آهن سراسری بندرترکمن به بندر امام خمینی در سال۱۳۹۷ ثبت ملی شد.
مهدی عبدالکریم زاده گفت: بازرسان سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) از ایستگاه ۸۱ساله راه آهن بندرترکمن را برای ثبت جهانی، مورد برررسی و ارزیابی قرار دادند.

روند ثبت جهانی راهن آهن سراسری ایران

این فرآیند از سال۱۳۹۴ آغاز شده است و کارشناسان شرکت راه آهن، میراث فرهنگی، سازمان جغرافیایی ارتش، سازمان نقشه برداری، مرکز اسناد وزارت امور خارجه، اداره اسناد کتابخانه ملی، شورای عالی معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی پیگیر این پرونده هستند.
این راه آهن در سال۱۳۹۶ در فهرست آثار ملی قرار گرفت. پیش بینی می‌شد که در سال۲۰۱۹ یه ثبت جهانی برسد، اما نرسید.
تاکنون ۳خط آهن در دنیا از جمله راه آهن سوئیس و هندوستان به ثبت جهانی رسیده اند که طولانی‌ترین آنها ۱۲۰کیلومتر است.

تعویق در ثبت جهانی راه آهن سراسری ایران

قرار بود این پرونده در سال۲۰۱۸ ارزیابی شود و برای سال۲۰۱۹ به ثبت برسد. اما از آنجا که یونسکو هر سال از هر کشور فقط یک پرونده را ثبت می‌کند در سال میلادی جاری جنگل‌های هیرکانی از ایران ثبت شد و مشخص است که ایران امسال سهمیه دیگری ندارد.
عضو مجمع نمایندگان استان تهران اواخر اردیبهشت۱۳۹۷ گفت: که در ثبت جهانی خطوط ریلی راه‌آهن ایران در یونسکو، وزارت راه و شهرسازی و وزارت علوم کوتاهی کردند و ثبت جهانی بدلیل کوتاهی در ارائه مدارک تا سال۲۰۲۰ منتفی شد.
علیرضا رحیمی، گفت: یونسکو برای تحویل مدارک مستند زمانی را مشخص کرد، ولی نماینده ایران در یونسکو در زمان تعیین شده مدارک مورد نیاز را تحویل نداد و به همین دلیل ثبت تاریخی راه آهن ایران در یونسکو تا سال۲۰۲۰ به تعویق افتاد. نقص مدارک از سوی یونسکو به وزارت علوم، تحقیقات فناوری که نماینده ایران در یونسکو از سوی این وزارتخانه تعیین می‌شود اعلام شد، ولی نه نماینده ایران در یونسکو و نه وزارت راه و شهرسازی برای تحویل اسناد تاریخی تحرکی از خود نشان ندادند و همین کوتاهی‌ها موجب به تعویق افتادن ثبت جهانی راه‌آهن ایران در یونسکو شد.
۳۳نماینده به وزیر راه و شهرسازی درباره علت تکمیل نشدن پرونده ثبت تاریخی راه‌آهن ایران در یونسکو به‌رغم اعلام نواقص از سوی کمیته فرهنگی یونسکو به سفیر ایران در آن سازمان، در صحن علنی مجلس تذکر دادند.
معاون میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری می‌گوید: یونسکو مقصر اصلی در ماجرای از دست رفتن فرصت ثبت جهانی ایران است.
محمدحسن طالبیان افزود: یونسکو به‌تازگی قوانین جدید گذاشته است و برای کشور‌هایی که ۳ تا چند پرونده داده‌اند یا پرونده ندارند اولویت مشخص می‌کند. یونسکو اعلام کرده بیش از ۴۵پرونده در جلسات آن‌ها پذیرفته نمی‌شوند. یا اینکه پرونده‌های ترکیبی و یا طبیعی را در اولویت بررسی قرار می‌دهند.
طالبیان درباره اینکه یونسکو در آخرین لحظات نقشه راه‌آهن را پرینت شده خواسته بود افزود: راه‌آهن اتریش کار را خراب کرد. یونسکو از آنها پرینت خواست و ما هم باید پرینت ارائه می‌کردیم، اما تفاوت در این است که راه‌آهن اتریش ۱۰۰کیلومتر و راه آهن ایران ۱۴۰۰ کیلومتر است.

نظر ارزیابان سازمان جهانی یونسکو

کارشناس و ارزیاب پرونده ثبت جهانی راه آهن شمال - جنوب در سازمان جهانی یونسکو با مثبت ارزیابی کردن بازدید از مسیر ریلی راه آهن ایران وجود ایستگاه‌های متعدد، مناظر زیبا، کوه‌های مرتفع، دره‌های عمیق و شگفت انگیز در این مسیر ریلی را بسیار خیال انگیز دانست.
دین هوبل به علم مهندسی به کار رفته در ساخت تونل‌ها و پل‌های ساخته شده در مسیر راه آهن تاکید کرد.

مزایای ثبت جهانی

سعید رسولی مدیرعامل شرکت راه آهن گفت: علاوه بر راه آهن، ایستگاه و خطوط ریلی، تمامی اماکن تاریخی، روستاها، ریل‌ها و … هم به ثبت می‌رسند.
مدیرکل دفتر مهندسی و نظارت تاسیسات زیربنائی گفت: اگر این اثر در یونسکو ثبت شود، نخستین اثر زنده ایران است که در هنگام ثبت جهانی، زندگی در آن جریان دارد.
وحید علی قارداشی ادامه داد: این اقدام نقش بسیار موثری در رونق اشتغال و افزایش درآمد صنعت گردشگری در کشور و منطقه دارد.
اگر راه آهن ایران به عنوان میراث‌جهانی به ثبت برسد حتما به یک مقصد گردشگری تبدیل خواهد شد. چراکه تعدادی از گردشگران علاقمند هستند تا با راه‌آهن سفر کنند؛ که این موضوع هم به توسعه شهر‌ها و هم به توسعه راه‌آهن کمک می‌کند.
معاون وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری گفت: این مجموعه وقتی در آثار جهانی یونسکو قرار گیرد نقشه‌ها و اطلاعاتش حداقل به ۳۵زبان مختلف ملی و محلی در کشور‌ها و همچنین یونسکو ترجمه خواهد شد و به نقاط مختلف فرستاده می‌شود که می‌تواند مسیر ریلی ایران را به مقصد گردشگری بین‌المللی تبدیل کند.
طالبیان گفت: اخیرا دیدگاه دنیا در ثبت جهانی به این نتیجه رسیده که از تک بنا‌ها فاصله گرفته و روی مناظر فرهنگی و طبیعی متمرکز شده است. هر چیزی که ساخته دست انسان است نمونه‌ای از میراث‌فرهنگی به شمار می‌روند؛ و اتفاقا همین که گفته می‌شود مسیر راه آهن جنوب به شمال در تاریخ ایران و در مجامع بین‌المللی تحت عنوان پل پیروزی- در جنگ جهانی دوم - شناخته و معرفی می‌شود محوری ویژه برای توجه جهانی است.

ثبت و امکان توسعه؟

ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی به معنی محدود شدن هرگونه توسعه در محدوده عرصه و حریم اثر خواهد بود. آیا راه آهن و میراث فرهنگی چشم اندازی در این زمینه درنظر گرفته‌اند. محدود شدن توسعه در مسیر ریلی کشور، که بخشی از خدمات حمل و نقل زمینی کشور را با تراکم فراوان دارد، و همچنان کمابیش با امکانات و تجهیزات ابتدایی در مسیر‌های اولیه از زمان جنگ جهانی دوم به فعالیت خود ادامه می‌دهد، در آینده مشکل ساز نیست؟ آیا چنین چشم‌انداز و محدوده مجاز ساخت و ساز و توسعه امکانات در محدوده‌های مورد بحث مورد توجه قرار گرفته است؟

ثبت جهانی راه‌آهن بندرترکمن؛ چهارمین اثر ثبت جهانی گلستان

ابراهیم کریمی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان گفت: پس از ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی، دو تار ترکمن و برج قابوس گنبدکاووس، ثبت جهانی راه‌آهن بندرترکمن به راه‌آهن امام خمینی(ره) به عنوان چهارمین اثر ثبت جهانی گلستان انجام می‌شود.
تا کنون ۲۴ اثر طبیعی و تاریخی در کشور ما ثبت جهانی شده است که دو اثر آن مانند جنگل‌های هیرکانی و دشت لوت به عنوان اثر طبیعی ثبت جهانی شده‌اند و راه‌آهن سراسری شمال ـ جنوب در صورت ثبت در سال میلادی آینده، نخستین میراث صنعتی ایران است که ثبت جهانی صنعتی می‌شود.