رشد شاخص بورس چقدر پایدار است؟ / تحلیلی درباره آخرین وضعیت بازار سرمایه

به گزارش می متالز، بازار سهام با صعود بی‌ وقفه خود به رکورد تاریخی جدیدی طی روز گذشته دست یافت. شاخص کل بورس تهران به‌ عنوان دماسنج اصلی سهام در پایان معاملات دیروز یک درصد دیگر افزایش یافت و ضمن ثبت رشد ۹۰ درصدی از ابتدای سال به ارتفاع بی‌ سابقه ۳۳۹ هزار و ۴۳۴ واحد رسید.

همزمان با ثبت هفدهمین رشد متوالی شاخص، ارزش معاملات خرد بورس تهران هم در روند افزایشی خود طی روز قبل به بیشترین سطح از دهم مهرماه رسید. از یک‌ طرف، کاهش مستمر ارزش پول کشور و شکل‌ گیری انتظارات تورمی در کل بازارها و از طرف دیگر محرک‌های بنیادی نظیر قیمت‌های جهانی و بورس کالا منجر به جولان پول‌های داغ در بورس تهران شده‌اند.

در گرما گرم رشد یکپارچه قیمت سهام، رغبت به موج‌ سواری در معاملات بیش از پیش افزایش یافته است. در این شرایط هرگونه عدم شناخت محیط سهام و بی‌ توجهی به پویایی‌های بورس در قیاس با سایر بازارهای دارایی می‌تواند نتایج نامطلوبی برای بازیگران غیرحرفه‌ای پدید آورد و در عین حال، به سردرگمی و تحمیل زیان به خودی بینجامد. از این‌ رو، مطالعه و بررسی بازی‌ سازهای سهام برای تصمیمات کم‌ ریسک‌ تر و پرهیز از زیان‌های سهمگین شرط اصلی حضور پایدار در بازار به‌ شمار می‌رود.

تمایل به کوچ‌ نشینی در بازار

ارزش معاملات بورس تهران طی روز گذشته به رقم قابل‌ توجه ۲۳۸۰ میلیارد تومان رسید. در بیش از دو ماه اخیر، یعنی از دهم مهرماه چنین حدی از جا به‌ جایی سهام در تالار بورس تهران رقم نخورده بود. در کنار این، اگر به میزان تغییر مالکیت سهام بین فعالان بزرگ‌ مقیاس و کوچک‌ مقیاس یا همان حقوقی‌ها و حقیقی‌های بازار هم توجه کنیم درخواهیم یافت که بخش زیادی از خریدها توسط سهامداران خرد یا حقیقی رقم خورده است. روز گذشته حدود ۱۴۰ میلیارد تومان سهم به پرتفوی فعالان حقیقی اضافه شد. به این ترتیب، سهم سهامداران حقیقی از کل بورس تهران در موج صعودی اخیر ۱۵۰۰ میلیارد تومان افزایش یافت و عملا ترکیب این دو عامل نشان می‌دهد که بازیگران تازه‌واردی به بازار سهام اضافه شده‌اند که دست بالا را در معاملات داشته‌اند.

اما این میزان از جریان نقدینگی در بازار متوازن توزیع نشده است. در برخی از گروه‌ها شدت تقاضا بالاتر و در برخی صنایع جذب منابع نسبت به ارزش بازار کمتر بوده است. مهم‌ ترین متغیری که توزیع نامتوازن جریان نقدینگی و رشد قیمت را نمایان می‌کند، توجه به واگرایی دو شاخص اصلی بازار است. در موج صعودی اخیر (۱۷ روز کاری) شاخص کل به رشد ۱۲درصدی رسیده و شاخص هم‌ وزن به‌ واسطه پیشروی سریع‌ تر گروه‌های کوچک جهش ۲۳ درصدی را ثبت کرده است. علاوه بر این، کوچ پرشتاب پول‌ها بین صنایع بورسی نیز جالب‌ توجه است. طی روزهای اخیر گروه‌های دارویی، فلزات، بانک‌، خودرو و در معاملات روز گذشته، صنعت پتروشیمی لیدرهای بازار در جذب منابع بوده‌اند. حرکت زود هنگام پول‌های سرگردان از یک صنعت به صنعت دیگر، نشان‌ دهنده تغییر روزانه کانون‌های نقدینگی، فقدان استراتژی‌های میان‌مدت در بین اغلب بازیگران و سرانجام، افتادن در موج‌های روزانه سفته‌ بازی و صف‌‌ نشینی است.

مدارا با ذات نوسانی بورس

به‌ طور کلی، ورود بازیگران جدید به منزله تعمیق معاملات و افزایش نقد شوندگی در کل بازار است. اما حضور فزاینده این طیف از فعالان بورسی حاوی اثرات غیرمستقیمی هم هست. یکی از این تبعات، تشدید رفتارهای توده‌ای در بازار و تصمیم‌ گیری‌های آنی، مختل شدن روند تعادل‌ یابی قیمت در بازار و نهایتا فرار بخشی از سرمایه‌های ریسک‌ گریز در اثر تلاطم‌های قیمتی است. این موضوع مشخصا در بازار سهام حائز اهمیت حیاتی است.

چنان‌ که می‌دانیم، بورس در مقایسه با سایر بازارهای دارایی از پویایی به مراتب بیشتری برخوردار است. شدت جریان اطلاعات و میزان نقد شوندگی این بازار باعث می‌شود تا قیمت‌ها تلاطم و نوسان بیشتری را در زمان کمتری تجربه کنند. این درحالی است که برای مثال در بازار مسکن چنین حدی از تلاطم چندان وجهی ندارد. برای مثال، کمتر کسی از بین خریدار یک واحد ملکی، پس از انجام معامله به فکر بررسی روند قیمت دارایی خود می‌افتد و چندان در معرض نوسانات روزانه قیمت دچار فشار روانی نمی‌شود. اما در مورد سهام به‌ دلیل حجم فزاینده اطلاعات (چه در گزارش‌های داخلی شرکت و چه در حوزه اخبار کلان) نمی‌توان صرفا به انجام معامله بسنده کرد و مولفه‌های اثرگذار بر قیمت سهم را پیگیری نکرد. همین سرعت بالا در گردش اطلاعات می‌تواند معامله‌ گر سهام را از حیث روانی در سطح متفاوتی قرار دهد.

بنابراین، هر نوع نگاه سنتی به سرمایه‌ گذاری و خرید و فروش در بورس می‌تواند تبعات نامطلوبی خاصه برای معامله‌ گران تازه‌وارد در پی داشته باشد. در واقع، عدم شناخت قواعد عمومی حاکم بر بازار سهام مستعد زیان برای بازیگران هیجان زده‌ای است که به سودای کسب سود وارد بازار می‌شوند اما عملا دست خالی یا با تحمل زیان تصمیم به خروج از بازار می‌گیرند. به بیان دیگر، نداشتن استراتژی مشخص باعث می‌شود تا چنین نتایجی در بورس امکان تحقق داشته باشند.

برای مثال، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت که از لحاظ تئوریک حاوی اثر مستقیم بر قیمت سهم نیست، در بین طیف وسیعی از اهالی بورس تهران به‌ عنوان محرک قیمت قلمداد شده و می‌تواند موج‌های نقدینگی را در مقیاس گسترده‌ای فعال کند. شکل‌ گیری بسیاری از موج‌های صعودی اخیر در گروه‌های مختلف بورس تهران را می‌توان به تاثیر چنین عاملی پیوند زد. از این رو، پیروی از موج‌های دسته‌ جمعی نیازمند شناخت از زمینه‌های شکل‌ گیری چنین تحرکاتی است که می‌تواند خلاف وضع بنیادی سهم در قیمت‌ها اثر گذار ظاهر شود.

الزامات ماندگاری در بورس

رشد شتابان شاخص بورس تهران طی روزهای اخیر را می‌توان به چند بازی‌ ساز اصلی یعنی نرخ ارز، قیمت‌های جهانی، مساله افزایش سرمایه‌ها و همچنین انتظارات جدید تورمی خاصه پس از انتشار لایحه بودجه دولت نسبت داد. به نظر می‌رسد هر تصمیم بورسی که به‌ طور مشخص غافل از روند قیمت در بازار ارز یا بازار جهانی باشد، می‌دانیم که بخش زیادی از رشد اخیر سهام بورسی فارغ از جنبه‌های تحلیلی آن بر اثر افزایش بی‌ وقفه نرخ دلار صورت گرفته است. بنابراین، هر گونه تغییر در روند دلار احتمالا مانند دوره‌های قبل (به‌خصوص در مهرماه ۹۷) جریانی از عرضه‌های دسته‌جمعی را در بورس تهران فعال کند و روند اصلاحی گسترده‌ای را در پی داشته باشد. در واقع، خطای تحلیلی که اکنون در مسیر صعودی منجر به رشد بی‌ حساب و کتاب برخی سهم‌ها نشده می‌تواند در صورت منفی شدن روند شاخص به همان صورت هیجانی نمایان شود.

در این میان، برخی از شرکت‌های بورسی هم که همچنان واجد ظرفیت‌های محسوسی برای رشد قیمت هستند، قربانی فضای توده‌ای بازار خواهند شد. در اینجا، اگر شناخت کافی از علل رشد نرخ دلار در روزهای اخیر وجود نداشته باشد، می‌تواند به طرح سناریوهای رویایی دامن بزند و سهام را از تعادل خارج کند.

به همین دلیل مطالعه و بررسی هریک از محرک‌های اثربخش بر سهام، به‌ ویژه نرخ ارز و قیمت‌های جهانی حائز اهمیت جدی است چون در غیر این صورت، پول‌های سرگردان مغلوب موج‌های دسته‌ جمعی شده و میل به دوره‌ گردی در بین سهام گروه‌های مختلف شدت خواهد گرفت.

در بازار دیروز چه گذشت؟

یکی از نکات جالب توجه معاملات دیروز ثبت رشد بیشتر شاخص کل از شاخص هم‌ وزن بود. افزایش قیمت در غول‌های گروه پتروشیمی نقش قابل‌ توجهی در پیشروی روزانه شاخص کل داشت. نقش لیدری بازار در جذب منابع که طی جلسه‌های معاملاتی اخیر به‌ طور روزانه دست به دست شده، در داد و ستدهای دیروز به نام صنعت پتروشیمی رقم خورد.

صدر فهرست نمادهای موثر بر شاخص کل هم طی روز گذشته در انحصار گروه پتروشیمی قرار گرفت. نمادهایی چون «تاپیکو»، «پارسان» و «غدیر» و «فارس» در این جدول بیشترین حمایت را از شاخص کل به عمل آوردند. از لحاظ جذب سرمایه‌های خرد هم سهام گروه‌های پتروشیمی با اختلاف از سایر صنایع در صدر قرار گرفت. تشکیل صف‌های خرید در این گروه و عرضه صف‌ها سبب شد تا رتبه بیشترین ارزش معاملات هم به نام صنعت پتروشیمی ثبت شود. این در حالی بود، که معاملات روز دوشنبه با جذب حداکثری منابع در گروه خودرو و برای روز یکشنبه در سهام گروه بانکی پایان یافت.

ویژگی دیگر معاملات روز گذشته تزلزل در روند صعودی شاخص‌های بورس تهران بود. روز گذشته شاخص کل که تا سطح ۳۴۰ هزار واحدی پیش رفته بود، در دقایق پایانی معاملات به دلیل تشدید عرضه سهام ۱۳۰۰ واحد از سقف روزانه بازگشت. البته علائم این الگوی بازگشتی از روز دوشنبه در بازار پدیدار شد. حرکت متزلزل شاخص کل طی دو روز اخیر را می‌توان به تردیدهای سهامداران درخصوص ادامه این روند بی‌وقفه صعودی نسبت داد. رشد متوالی قیمت‌ها طی ۱۷ روز کاری اخیر به اندازه کافی می‌تواند انگیزه‌های عرضه برای شناسایی سود را در بین سهامداران بورسی تقویت کند و به یکی از طولانی‌ ترین روندهای صعودی بازار سهام پایان دهد.

در این میان، عقب‌ نشینی دیروز شاخص ارزی کشور در کنار سیگنال‌های ناهمسو از مذاکرات تجاری آمریکا و چین عوامل دیگر ایجاد تزلزل در روند قیمت سهام به شمار می‌روند.