«صنعت سنگ» هنوز سنتی است

به گزارش می متالز، استان لرستان با توجه به منابع غنی سنگ به‌ویژه سنگ‌های تزئینی و نما در منطقه، بیشتر در زمینه سرمایه‌گذاری در راستای فرآوری انواع سنگ‌های تزئینی، ساختمانی و مواد کانی غیرفلزی استانی مستعد است.
وقتی حرف از صنعت سنگ به میان می‌آید، به‌طورقطع هر کاربلدی در این حوزه لرستان را به‌ عنوان دارنده یکی از بزرگ‌‌ترین ذخایر سنگ جهان معرفی خواهد کرد، استانی که ۳ درصد سنگ جهان را در خود جا ‌داده، اما همچنان این نام پرآوازه برای سفره لرستان نان‌وآب نشده است.
 

چالش‌های صنعت سنگ لرستان

بیشتر معادن استان لرستان به سنگ‌های نما و تزئینی اختصاص دارد، به‌طوری که با داشتن حدود یک‌چهارم ذخایر سنگ‌های تزئینی کشور حائز رتبه نخست در این زمینه است.
 تولیدات سنگ لرستان ۲۲ درصد تولیدات کشور و ۳ درصد تولید جهانی است، از انواع معادن این استان می‌توان به سنگ گچ، سنگ آهک، سنگ چینی، فروسیلیس، فلدسپات، تالک، نمک و سنگ لاشه پالون اشاره کرد.
 

آلودگی فعالیت سنگبری‌ها

این صنعت اشتغالزا از مصائب زیادی رنج می‌برد به‌طوری‌که بی‌توجهی به ارتقای این صنعت، بروزرسانی تجهیزات و امکانات مورداستفاده در این بخش، استفاده از حداکثر توان واحدهای سنگبری فعال، آلودگی زیست‌محیطی و ضایعات بالای صنعت سنگ، غفلت از فرآوری سنگ لرستان و خام‌فروشی و ده‌ها مشکل دیگر موجب شده صنعت سنگ این استان همچنان روی پاشنه بی‌تدبیری بچرخد.
ساختار سنتی و تجهیز نبودن واحدهای سنگبری به فناوری‌های نوین، فعالیت کمتر از ظرفیت و توان تولید بخش عمده‌ای از واحدهای سنگبری استان، دستیابی نداشتن به بازارهای خارجی به‌دلیل نبود پایانه‌های صادراتی و شرکت‌های تخصصی قوی در امر صادرات و فروش سنگ از دیگر چالش‌های پیش روی صنعت سنگ استان لرستان است.
 

گرد و غبار سنگبری‌ها در ریه‌ها

فعالیت سنگبری‌ها در حاشیه شهرهای استان لرستان دارای آلودگی‌هایی در ابعاد مختلف است که ازجمله آنها می‌توان به گردوغبار حاصل از فعالیت این سنگبری‌ها، پسماندها و ضایعات آنها اشاره کرد.
این در حالی است که گردوغباری که هنگام برش یا تراشیدن سنگ به وجود می‌آید می‌تواند مضر باشد چراکه این غبارها حاوی سیلیس هستند. این ذرات می‌تواند به قسمت‌های عمقی ریه برسد و باعث بیماری به‌نام سیلیکوزیس شود. البته آلودگی هوا بیشتر در سنگتراشی‌هایی ملموس است که بدون آب فعالیت می‌کنند.
 

مخاطرات زیست محیطی

دوغاب حاصل از تولید سنگ شامل مخلوط آب و ذرات بسیار ریز سنگ (پودر سنگ) از دیگر پسماندهای سنگبری‌هاست. این دوغاب مانند شیره‌ای رقیق است که به‌راحتی جریان می‌یابد و در همه قسمت‌های خط تولید وجود دارد و سپس به حوضچه‌های ترسیب منتقل می‌شود.
آب در حوضچه آخر به‌وسیله پمپ دوباره به خط تولید برگردانده و پس از ته‌نشینی ذرات معلق که پودر سنگ نامیده می‌شود، به‌صورت گل رسوب‌کرده و این رسوبات پس از خشک شدن جمع‌آوری و دور ریخته می‌شوند.
ضایعات کارخانه سنگ از دیگر پسماندهای حاصل از فعالیت سنگبری‌هاست. این ضایعات در مراحل گوناگون تولید ایجاد می‌شود که بخشی از آن قابلیت استفاده و بازیافت در کارخانه‌های سنگ‌کوبی را دارند که باید به این امر ازسوی متولیان توجه شود.
یکی از اهالی حاشیه این سنگبری‌ها با بیان اینکه فعالیت این سنگبری‌ها موجب از بین رفتن منابع طبیعی و محیط‌زیست منطقه شده، اظهارکرد: وقتی یک بارندگی کوچک رخ می‌دهد، سیلاب ضایعات این کارخانه‌ها و سنگبری‌ها را وارد زمین‌های کشاورزی ما می‌کند.
وی با بیان اینکه فعالیت این سنگبری‌ها ضررهای زیادی به ما وارد کرده، افزود: در فصل تابستان گردوخاک این سنگبری‌ها به داخل روستا می‌آید و موجب بیماری مردم می‌شود.
یکی از کارگران مشغول به کار در این سنگبری‌ها با بیان اینکه ضایعات ما زیاد است، عنوان کرد: علت این امر هم به‌روز نبودن دستگاه‌های ما است.
این در حالی است که پیش‌ازاین مدیرکل پیشین محیط‌زیست استان لرستان مدعی شده بود که ۶۰ درصد فعالیت سنگبری‌های استان تبدیل به ضایعاتی می‌شود که برای محیط‌زیست مشکلاتی را ایجاد کرده است.  آب ناشی از فعالیت سنگبری‌ها تبدیل به پودری می‌شود که بر اثر پخش شدن آن در بافت خاک یا در رودخانه‌ها موجب آلوده شدن محیط‌زیست شده و خاک را به سمت قلیایی شدن می‌برد و این آلودگی‌ها تأثیر سوء بر رشد گیاهان دارد.
 

تولید ۱۰ هزار کامیون لجن سنگ

مهرداد فتحی بیرانوند، مدیرکل محیط‌زیست لرستان در این زمینه اظهارکرد: ۵۰۰ سنگبری فعال و غیرفعال در لرستان وجود دارد.
وی، ادامه داد: متأسفانه به دلیل مدیریت نشدن پسماند سنگبری‌های ما وضعیت خوبی ندارند. زلقی کارشناس محیط‌زیست لرستان نیز با بیان اینکه میزان حجم لجن تولیدشده در این سنگبری‌ها در سال بیش از ۱۰ هزار کامیون است، عنوان کرد: متأسفانه در بخش خصوصی و دولتی این حوزه سرمایه‌گذاری برای ایجاد صنایع تبدیلی نشده است.  سالاروند یک کارشناس دیگر محیط‌زیست لرستان، تأکید کرد: اگر فناوری‌های نو در این زمینه به‌کار گرفته می‌شد و روش‌های برش اصلاح می‌شد، شاید نصف لجنی که در حال‌حاضر تولید می‌شود را در این سنگبری‌ها نداشتیم.
 

صنایع تبدیلی، حلقه گمشده

وی با اشاره به تولید کربنات کلسیم از ضایعات سنگبری‌ها، تصریح کرد: این کربنات کلسیم می‌تواند ارزآوری خیلی خوبی برای کشور و استان داشته باشد.
رئیس اتحادیه سنگبری‌های دورود نیز در سخنانی اظهارکرد: اگر صنایع تبدیلی برای بازیافت ضایعات سنگبری‌ها ایجاد کنیم، به‌طور حتم بسیاری از مشکلات موجود رفع می‌شود.
موسوی گفت: ایجاد صنایع تبدیلی هم موجب ایجاد اشتغال می‌شود و هم به محیط‌زیست آسیب نمی‌رسد.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان پیش‌ازاین در سخنانی گفته بود: یکی از مشکلات حوزه صنعت سنگ لرستان این است که خیلی از واحدهای سنگبری استان طول عمر زیادی از فعالیت آنها می‌گذرد و فناوری آنها به‌روز نیست، این امر موجب‌شده محصولات این واحدها در بازارهای داخلی و خارجی قابل‌رقابت نباشد.
بنابراین گزارش، در این میان باید از دو دیدگاه به چالش «ضایعات» در صنعت سنگ پرداخت. از یک‌سو سرمایه‌ای که به‌راحتی از پیکره این صنعت جدا شده و در قالب ضایعات دور ریخته می‌شود و از سوی دیگر، زخمی که این ضایعات بر پیکره محیط‌زیست وارد می‌کند و اثرات تخریبی بلندمدتی که برجا می‌گذارد.
پژوهش‌هایی درزمینه ضایعات صنعت سنگ از سوی متولیان امر انجام‌شده آمار و ارقام قابل‌تأملی به‌دست داده به‌طوری‌که پیش‌ازاین یک مسئول در اداره آموزش، فناوری و صنایع نوین سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان اعلام کرده بود: ارزش‌افزوده ضایعاتی که از صنعت سنگ بر جا می‌ماند، بالای ۱۰۰ میلیارد تومان در سال را شامل می‌شود.
از یک‌سو دور انداختن این سرمایه میلیاردی موجب دغدغه مسئولان در این بخش شده و ازسوی دیگر، حجم تخریب‌های زیست‌محیطی ناشی از این ضایعات به‌اندازه‌ای است که تاکنون بارها در نشست‌های کارگروه پسماند به این معضل زیست‌محیطی اشاره‌ شده است.
هرچند فعالان صنعت سنگ دیدگاه‌های گوناگونی برای رفع مشکلات صنعت سنگ در لرستان دارند اما ایجاد پایانه صادراتی سنگ، راه‌اندازی شرکت‌های تخصصی در حوزه‌های فرآوری، ممیزی، بازرگانی و صادرات، ایجاد واحدهای فرآوری و تجهیز این واحدها به دانش روز، اعمال عوارض خام‌فروشی سنگ و ترغیب فعالان این حوزه تجهیز واحدهای خود به فناوری‌های نوین را می‌توان از مهم‌ترین راهکارهای برون‌رفت از مشکلات حوزه صنعت سنگ استان برشمرد.
از سوی دیگر، پدیده غیراقتصادی خام‌فروشی در کشوری مانند ایران که نیاز اساسی به اشتغال‌زایی دارد باعث شده معدنداران و فعالان صنعت سنگ تنها به‌زحمت برداشت اکتفا کرده و استخراج معادن گرانبهای کشور بدون فرآوری خاص را نادیده گرفته و فقط با برش‌های معمولی و به‌طور خام زمینه عرضه محصولات این صنعت به‌نام کشورهای دیگر در بازارهای جهانی را فراهم کنند و 6برابر ارزش‌افزوده و اشتغالزایی این حوزه دودستی تقدیم رقیبان خارجی شود.
به‌هرروی امید می‌رود با توجه به جایگاه مهم و حیاتی صنعت سنگ در لرستان زمینه ساماندهی پسماندهای سنگبری‌های استان به‌منظور به حداقل رساندن آسیب‌های زیست‌محیطی ناشی از فعالیت‌های این واحدها فراهم شود.