میهمان جدید بورس انرژی

به گزارش می متالز، اوراق گواهی ظرفیت یکی از ابزارهای مالی جدید است که در بورس انرژی ایران مورد معامله قرار می‌گیرد و پتانسیلی برای تامین برق مورد نیاز واحدهای تولیدی از بورس انرژی به‌شمار می‌رود. پس از صندوق پروژه؛ این دومین ابزار مالی جدیدی است که حیات خود را از بورس انرژی ایران آغاز کرده که همین ویژگی به معنی پیش‌گامی این بازار در توسعه بازارهای مالی مورد نیاز در معاملات حوزه انرژی است.

حال سوال اینجاست که اوراق گواهی ظرفیت چیست و چه کاربردی دارد. پاسخ به این سوال را می‌توان از یک مثال واقعی آغاز کرد. در شرایط فعلی برق در بازار فیزیکی بورس انرژی مورد معامله قرار می‌گیرد و البته قیمت‌هایی پایین‌‌تر از بهای برق در شبکه سراسری را تجربه می‌کند اگرچه این معاملات برای مصرف‌کنندگان برق با ظرفیت خرید بالای ۵ مگاوات است. حال فرض کنیم که این شیوه معامله گسترش یابد و مصرف‌کنندگان بیشتری همچون واحدهای بزرگ تولیدی، شهرک‌های صنعتی و حتی مجتمع‌های بزرگ مسکونی و تجاری به آن بپیوندند و نیروگاه‌ها نیز تمایل بیشتری به این شیوه معامله پیدا کنند چون قبل از تولید مبلغ آن را دریافت کرده و در سررسید به مشتری از مسیر شبکه‌های انتقال تحویل می‌دهند.

در این شرایط شبکه سراسری برق که باید نیاز مشتریان خود را تامین کند با یک چالش روبه‌رو خواهد شد. این شرایط جدید موجب خواهد شد تا مشتریانی که به خرید برق به‌صورت مستقیم از نیروگاه‌ها تمایل دارند نیز با مشکل روبه‌رو شوند. در این وضعیت و با توجه به تجربیات جهانی قرار بر این شده است که میزانی که مشتریان بزرگ به خرید برق به‌صورت مستقیم از نیروگاه‌ها نیاز دارند و می‌دانند که قصد خرید قطعی دارند، اوراق گواهی ظرفیت خریداری کنند تا تامین نیاز خود را از هم‌اکنون قطعی کنند. نیروگاه‌ها نیز می‌دانند که این میزان ظرفیت خرید در بازار وجود دارد و البته در صورت عدم خرید نیز می‌توانند میزان مازاد را به شبکه برق سراسری تحویل دهند. اوراق گواهی ظرفیت گویی چیزی شبیه به حق انشعاب برق است که با خرید آن می‌توان تا یک رقم حداکثری برق خریداری کرد ولی الزامی برای خرید تا سقف مورد نظر وجود ندارد. اوراق گواهی ظرفیت اما امکان داد و ستد مجدد دارد و اگر خریداری این اوراق را خریده باشد ولی در یک بازه زمانی مشخص نیازی به آن نداشته باشد می‌تواند مجددا آن را در بازار به فروش برساند. نیروگاه‌ها نیز می‌توانند برای تولیدات خود در آینده اقدام به عرضه این اوراق کرده تا بازاریابی کافی برای تولیداتشان داشته باشند و همچنین از آن به‌عنوان منبعی برای تامین مالی بهره ببرند. این موارد ساده‌ترین تعریف از اوراق گواهی ظرفیت است اگرچه از پیچیدگی‌های خاص خود نیز برخوردار است.

شاید در نگاه اول این اوراق به پیچیدگی‌های بازار برق منتهی شود ولی واقعیت دقیقا عکس آن است. بازار برق یکی از پیچیده‌ترین بازارها به‌شمار می‌رود که جایی برای ریسک یا خطا در آن وجود ندارد. برق در ابعاد بزرگ نیروگاهی قابل ذخیره‌سازی نیست و عدم مصرف آن می‌تواند نگرانی‌های خاص خود را به همراه داشته باشد. از سوی دیگر مصرف‌کنندگان بزرگ که اغلب واحدهای صنعتی برجسته همچون صنایع فولاد و پتروشیمی هستند امکانی برای توقف خرید برق ندارند. این مسائل موجب شده تا ادبیات معاملاتی در بازار برق با بازارهای دیگر در تضاد جدی باشد اگرچه این قبیل اوراق یا ابزارهای مالی مشابه می‌تواند پیچیدگی‌ها و ریسک‌های احتمالی در معاملات را به حداقل برساند.

صبح دیروز ۲۸ بهمن‌ماه بازار گواهی ظرفیت، طی مراسمی رسمی در پژوهشگاه نیرو با حضور مدیران ارشد بازار سرمایه و مدیران صنعت برق کشور راه‌اندازی شد.

 در این مراسم سیدعلی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی گفت: بازار سرمایه یکی از موفق‌ترین ارکان اقتصادی کشور است و نیروی جوان و متخصص نقطه قوت آن محسوب می‌شود.

حسینی ضمن بیان اینکه بازار سرمایه ایران در زمینه زیرساخت‌ها، امکانات فنی و فناوری اطلاعات در منطقه پیش‌رو است، گفت: صمیمانه از همه افرادی که برای رشد و اعتلای اقتصاد کشور تلاش می‌کنند قدردانی می‌کنیم.

مدیرعامل بورس انرژی ایران با اشاره به اینکه راه‌اندازی بازار گواهی ظرفیت، اقدامی ارزشمند در اقتصاد ملی است، افزود: گواهی ظرفیت سندی است قابل مبادله؛ که با اجازه وزارت نیرو مبتنی بر ایجاد ظرفیت نیروگاهی قابل اتکای جدید یا کاهش قدرت قراردادی مشترکان موجود صادر می‌شود؛ واحد گواهی ظرفیت کیلووات است که معرف تعهد تدارک یک کیلووات ظرفیت مطمئن نیروگاهی به‌مدت نامحدود باشد. واگذاری اشتراک جدید در شبکه سراسری برق کشور یا افزایش قدرت قراردادی مشترکان مستلزم ارائه میزان متناسبی از گواهی ظرفیت است.

وی با بیان اینکه اوراق گواهی ظرفیت به دو نوع نقدی و آتی قابل تقسیم است، ادامه داد: اوراق گواهی ظرفیت سر رسید شده یا نقدی در قالب بازار نقدی معامله می‌شود و از طریق نیروگاه‌های موجود یا مشترکانی که مایل به کاهش قدرت قراردادی هستند منتشر می‌شود. معمولا خریداران این اوراق متقاضیان اتصال به شبکه یا افزایش قدرت قراردادی بالای ۵‌مگاوات، نیروگاه‌های مواجه با افت ظرفیت (و بازنشستگی نیروگاه‌ها) و سرمایه‌گذاران عادی هستند.مدیرعامل بورس انرژی افزود: درحال‌حاضر پیش‌نیاز حضور متقاضیان جدید با قدرت قراردادی بالای ۵مگاوات خرید بسته‌های ظرفیت از بازار گواهی ظرفیت بوده و پس از آن می‌توانند انرژی موردنیاز خود را از بازار برق بورس انرژی ایران خریداری کنند.سیدعلی حسینی به اوراق گواهی ظرفیت سررسیددار(آتی) نیز اشاره کرد و افزود: این اوراق بر مبنای تعهد نیروگاه مبنی بر ایجاد ظرفیت مطمئن نیروگاه برای تاریخ مشخصی در آینده منتشر می‌شود. با توجه به این موضوع، اوراق گواهی ظرفیت مذکور را می‌توان به‌صورت سررسیددار و در قالب قراردادهای سلف موازی استاندارد منتشر کرد. در این حالت نیروگاهی که متقاضی تامین مالی برای احداث نیروگاه‌ و تامین ظرفیت در آینده است با این اوراق تامین مالی کرده و در سررسید ظرفیت تعهدی را تامین می‌کند.

مدیرعامل بورس انرژی ایران مزایای ایجاد بازار گواهی ظرفیت و مزایای اقتصادی آن را برشمرد و گفت: کشف صحیح قیمت (هزینه) برقراری انشعاب براساس سازوکار عرضه و تقاضا در بازار، ارائه چشم‌انداز مناسب به تصمیم‌گیران دولتی و سیاست‌گذاران برای توسعه ظرفیت تولید و ارسال سیگنال اقتصادی به سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی، حصول اطمینان از تناسب افزایش ظرفیت تولید برق با رشد مصرف در کشور تسهیل و تسریع تامین مالی صنعت برق، تسهیل ورود بخش‌خصوصی به صنعت برق و سرمایه‌گذاری در آن، کاهش دغدغه وزارت نیرو برای توسعه ظرفیت تولید جدید و احداث نیروگاه‌های جدید، کاهش بوروکراسی و طی روال اداری به منظور دریافت انشعاب برق توسط مشترکان جدید و جمع‌آوری و کاهش ظرفیت موجود توسط مشترکان فعلی، افزایش نقدشوندگی و سیالیت بازار به‌واسطه عرضه ظرفیت بلااستفاده برق توسط متقاضیان کاهش قدرت قراردادی، تخصیص بهینه منابع و کاهش هزینه‌ها از مهم‌ترین مزایای راه‌اندازی این بازار جدید است.