شوک کرونایی و ضرورت حمایت از بخش خصوصی و واحدهای تولیدی

به گزارش می متالز، اقتصاد ایران سال ۱۳۹۸ را با شوک کرونایی به پایان می‌رساند و شاخص‌های سال آینده را با شوک‌های حلقه‌ای (از جمله تحریم‌ها) در کنار کرونا رقم خواهد زد. بیشتر سیاست های اقتصادی و اقدامات مدیریتی کشور دارای محتوای مدیریت حلقه های شوکی اقتصادی و سیاسی بود که پس از اعلام شیوع ویروس کرونا در ایران به مدیریت کرونایی رنگ عوض کرد. پس از شیوع این ویروس در ایران از هفت همسایه‌ای که با ایران مرز مشترک زمینی دارند، پنج همسایه یعنی عراق، ترکیه، ترکمنستان، افغانستان و پاکستان تدابیری را برای محدودیت رفت‌وآمد با ایران به اجرا گذاشتند که از بسته شدن مرزهای زمینی و هوایی تا توقف پروازها به مبدا و مقصد ایران در نوسان بوده است.

از آنجاکه تجارت زمینی ایران با عراق بعد از تحریم اهمیت بیشتری پیدا کرده است، بستن مرزها یعنی کند شدن تجارت با این کشور و تاثیر آن بر اقتصاد کشور. درحقیقت بسته شدن مرز این کشورها، جریان ورود ارز به کشور را با چالش روبه‌رو می‌کند و از سرعت آن می‌کاهد. همسایگان ایران از جمله بازارهای عمده صادراتی ایران یعنی عراق و ترکیه مرزهای خود را بسته‌اند و سفرهای هوایی را از ایران لغو کرده‌اند. این محدودیت‌ها می‌توانند ماه‌ها باقی بمانند و اقتصاد ایران که نشانه‌هایی از بهبود را پس از ۱۸ ماه رکود عمیق ناشی از تحریم‌های ترامپ آشکار ساخته بود، در معرض خطری جدی‌تر قرار دهد.

در سه ماه گذشته بخش غیرنفتی ایران توانست رشدی ۰.۹ درصدی داشته باشد و قدری باعث بهبود وضعیت اقتصاد ایران شود. اقتصاد ایران در بخش صادرات غیرنفتی از انعطاف‌پذیری برخوردار شده بود که به طور میانگین ماهانه ارزشی ۳.۵ میلیارد دلاری را شامل می‌شد. صادرات ماهانه به عراق به طور میانگین در سال گذشته حدود ۶۵۰ میلیون دلار بود و میانگین صادرات به ترکیه در همان بازه زمانی ۴۰۰ میلیون دلار. اگر به بررسی آمارها و اطلاعات یک ماه اخیر بپردازیم می توانیم دریابیم که کالاهای صادراتی ایران به چین، افت ۱۰ تا ۲۰ درصدی را تجربه کرده است. حال اگر در مقایسه یاد شده حجم کل صادرات ایران به چین لحاظ شود، ضربه‌ای که در اثر شیوع این بیماری بر پیکره اقتصاد کشور وارد شده، بیش از پیش آشکار خواهد شد.

از سوی دیگر، توجه به این نکته نیز ضروری به‌نظر می‌رسد که مجموع صادرات نفتی و غیرنفتی کشور به چین بالغ بر ۱.۵ تا ۲ میلیارد دلار در ماه برآورد می‌شود. افت یاد شده به این معناست که کاهش صادرات به چین، حدود ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلیون دلاری در ماه از درآمد ارزی کشور می‌کاهد.

اکنون بخاطر ویروس کرونا، صادرات غیرنفتی ایران دیگر قادر به دسترسی به بازارهای منطقه‌ای نیستند. نگرانی‌های اقتصادی در حال حاضر دامن بازارهای ارز خارجی را در ایران گرفته است. ریال ایران حدود ۷ درصد از ارزش خود را از دست داده است. به این موضوع اضافه شدن ایران به فهرست سیاه اف‌ای تی اف را نیز اضافه کنیم. باید منتظر بی‌ثباتی بیش‌تر در بازارهای ارزی و رشد نرخ تورم باشیم. بازرگانان ایرانی برای فروش سنتی کالاهای خود در تعطیلات نوروزی پیش‌رو که از ۲۰ مارس آغاز می‌شود و تا دو هفته ادامه دارد، حساب می‌کردند.

اکنون شک و تردید در این‌باره وجود دارد. شیوع ویروس کرونا سبب می‌شود افراد از انجام سفرهای غیرضروری و خرید و معاملات خودداری کرده و روند نزولی اقتصاد ایران تشدید شود. در ساده‌ترین مورد تقاضا برای خدمات شستشوی فرش که بخشی از تمیز کردن خانه در ایران در ایام بهاری در میان خانواده‌های ایرانی است که پیش از تعطیلات نوروز آن را انجام می‌دهند تا ۴۰ درصد کاهش یافته است.

شوک کرونایی، فعالیت‌های اقتصادی را در بخش‌های مختلفی که با مردم در ارتباط است، بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد و به فعالیت‌هایی نظیر «گردشگری، رستوران‌داری، ورزشگاه، سینما، مراکز خرید، برگزاری همایش‌ها، سالن‌های زیبایی، هتل‌داری، حمل‌ونقل در حوزه‌های مختلف زمینی، ریلی، هوایی» و سایر مورادی که در آنها اجتماعاتی شکل می‌گیرد، بیشتر لطمه می‌زند. حال در این میان می توان اشاره کرد بخش عمده ای در اقتصاد که با افزایش تقاضا مواجه شده را باید تجهیزات قرنطینه و بهداشتی دانست.

از آنجا که تولید این محصولات نیز نیازمند واردات مواد اولیه است، امکان افزایش تولید این محصولات با سرعت وجود ندارد. در نتیجه تنها تأثیر قابل توجهی بر درآمد و فروش این دست تولیدکنندگان به‌صورت یک‌باره و در کوتاه‌مدت پدید خواهد آمد. از آنجا که این ویروس در آستانه تعطیلات نوروز، همه‌گیر شده، بدون شک از حجم مسافرت‌های داخلی و خارجی می‌کاهد و فعالیت آژانس‌های گردشگری و تمامی فعالان صنعت توریسم را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از اقتصاد ایران را در سال های اخیر کسب و کارهای آنلاین تشکیل می دهند این تحولات، شوک کرونایی این بخش را نیز با چالش‌های جدی مواجه کرده است به خصوص استارت آپ های مربوط به مواد غذایی که بیشترین تاثیرپذیری را داشته است. از سوی دیگر از آنجا که حضور در مکان‌های عمومی، احتمال ابتلا به این ویروس را تشدید می‌کند، سامانه‌های فروش آنلاین بلیط نیز تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. همین طور سامانه فروش آنلاین بلیط سینما، تئاتر و کنسرت از قطع شدن فروش آنلاین بلیط از طریق این سامانه به دلیل شیوع ویروس کرونا و خسارت ۱۰۰ درصدی بر این کسب‌وکار داشته است.

با توجه به مباحث اشاره شده و موارد مذکور قابل طرح است که، دولت و بخش خصوصی در کنار اقدامات بهداشتی برای سلامتی بهداشت جسمی و روانی جامعه درگیر آخرین حلقه شوک در اقتصاد ایران، در پی تصمیم سازی و تصمیم گیری اقدامات حمایتی از بخش خصوصی و واحدهای تولیدی کشور به منظور کاهش آسیب ها و چالش های ناشی از کرونا از جمله؛ تقسط و استمهال بدهی های ارزی و ریالی و همینطور مالیاتی و تامین اجتماعی و در ادامه کوتاه کردن مسیر تخصیص ارز و امور گمرکی به منظور تامین مواد اولیه بهداشتی به منظور تولید محصولات نهایی در داخل با هدف تامین نیازهای اساسی کشور در شرایط حاضر و صادرات این محصولات به کشورهای درگیر این ویروس که بالتبع می تواند ارزآوری مناسبی در کشور ایجاد کند.