خانه بلژیکی، ساختمان گمرک آستارا

به گزارش می متالز، شهرستان مرزی بندر آستارا در منتهی الیه غرب استان گیلان، حاشیه دریای خزر و همسایگی جمهوری آذربایجان، به لحاظ نزدیکی با کشور همسایه و استقرار در شاهراه ارتباطی استان های گیلان و اردبیل، از دیرباز مسیر تردد تجار و بازرگانان داخلی و خارجی بوده و از منظر اقتصادی و گردشگری از اهمیت خاصی برخوردار است.

اسم این خانه به تنهایی هم جلب توجه می‌کند. حتما دوست دارید بدانید چرا به یکی از خانه های سنتی گیلان ، خانه بلژیکی می‌گویند.

اینجا در واقع ساختمان گمرک آستارا است. خانه بلژیکی سال ۱۲۷۵ بنا شد و زیر نظر مستشاران بلژیکی اداره می‌شد. برای همین به اینجا خانه بلژیکی هم می‌گویند. این بنا در دوران مشروطیت که فعالیت مستشاران بلژیکی متوقف و اداره گمرک به دست ایرانیان افتاد، به عنوان محل اسکان مدیران گمرک در طول خدمتشان مورد استفاده قرار می گرفت. سال های بعد بناهای مختلفی در اطراف این بنا براساس شرایط زمان ساخته شده است اما همواره این خانه ثبت ملی شده در نزد مردم آستارا به عنوان نماد گمرک شهر شناخته می شده است. در دوره قاجاریه فعالیت‌های اداره گمرک زیر نظر نمایندگان و مستشاران بلژیکی و اتریشی اداره می‌شد که در دوره‌های دیگر، بناهای دیگری برای اسکان و امور اداری به آن الحاق شد.

این ساختمان قدیمی و چوبی به شماره ۳۱۸۹۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.براساس گفته‌های بهروز نعمت‌الهی، مولف کتاب تاریخ جامع آستارا و حکام نمین، ساختمان چوبی گمرک آستارا، استان گیلان توسط کارشناسان یک شرکت بلژیکی احداث شده و شباهت معماری آن با بناهای بلژیکی گواه ادعای اوست.

بنای گمرک آستارا در سال ۱۲۷۵ شمسی بنا شد که بعدها به عنوان محل پذیرایی میهمانان ویژه گمرک استفاده می‌شد.

در دوران مشروطیت فعالیت مستشاران بلژیکی سلب و به اداره گمرک آستارا تحویل داده شد و از نکات جالب توجه این‌که، بنای یادشده محل اسکان مدیران گمرک در طول خدمتشان بوده است.

ساختمان چوبی گمرک آستارا به عنوان یکی از بناهای تاریخی استان گیلان با معماری کهن و قدمتی بیش از ۱۰۰ سال با ۴۰۰ متر مربع مساحت و ۲ طبقه به شکل دوبلکس، هفت متر ارتفاع دارد و از سقف سفالی شیب‌دار پوشیده شده است.

جنس بنا از چوب و داخل از گچ بوده سبک ساخت این بنا نیز الگوبرداری شده از معماری اروپای شرقی است که البته با معماری بومی منطقه هم تلفیق شده که بارزترین این همراهی اجرای سربندی در نمای آن است. خانه بلژیکی درحالی در دو طبقه و ۸۵۰ مترمربع مساحت ساخته شده که فضای طبقه اول بیشتر اداری و طبقه دوم مسکونی است..

در طبقه نخست آن پنج اتاق اداری و ۲ سالن بزرگ، آشپزخانه، سرویس بهداشتی و بالکن دور ساختمان و در طبقه دوم پنج اتاق اداری، انبار زیر شیروانی و سرویس بهداشتی تعبیه شده و بیشتر قسمت های این بنای تاریخی از چوب نراد روسی ساخته شده و از آن در ساخت دیواره ها و کف ساختمان استفاده شده است.

اگر چه در زمان بکارگیری این ساختمان چوبی، خبری از ترافیک و ازدحام امروزی گردشگران آستارا در محوطه آن نبوده است، اما هر لحظه با حضور در این بنای تاریخی، فعالیت کارکنان قدیمی آن در اتاق های چوبی، رفت و آمد تجار و نقل و انتقال کالا در ذهن آدمی مجسم می شود.

دو ساختمان قدیمی و کوچک دیگر نیز در محوطه اداره کل گمرک آستارا وجود دارد که گفته می شود، همزمان با ساختمان چوبی گمرک این شهرستان احداث شده و از قدمت تاریخی برخوردار است.

خانه بلژیکی قرار است به موزه گمرک تبدیل شود. اینجا حال و روز خوبی نداشته اما در سال ۱۳۹۵ آن را بازسازی کرده‌اند. اسناد تاریخی، وسایل، ابزار و مدارک مربوط به سابقه فعالیت گمرک این شهرستان به عنوان سند و هویت تجارت بین الملل استان گیلان و ایران در این موزه نگهداری تا به یکی از جاذبه های گردشگری آستارا و گیلان تبدیل خواهد شد.