مکانیزم‌های عبور از انحصار در صنعت پتروشیمی

به گزارش می متالز، این نگرانی با بالا رفتن بهای دلار، بهای محصولات جهانی و بستن شیر عرضه توسط مجتمع‌های پتروشیمی اوج می‌گیرد و در مقاطعی از زمان شرایطی ایجاد می‌شود که تولید‌کنندگان پایین‌دستی از خرید سر باز می‌زنند و ترجیح می‌دهند خطوط تولید کارگاه‌های خود را متوقف کنند. علت هم آن است که تولید با مواد اولیه با قیمت بالا برای آنها توجیهی ندارد و اگر تولید خود را ادامه دهند، نمی‌توانند با رقیبان خود رقابت کنند و محصول عملا روی دستشان می‌ماند.ایجاد بستری مناسب برای عرضه تولیدکنندگان دیگر کشورها شاید راه نجات از این وضعیت و شاه کلید حل این مشکل باشد؛ کما اینکه تولید‌کنندگان کشور‌های همسایه هم از عرضه محصولات خود در بازار ایران استقبال کرده و اعلام آمادگی می‌کنند. با ورود تولیدکنندگان بالادستی صنعت پتروشیمی کشورهای دیگر به کشورمان انحصار مجتمع‌های پتروشیمی از بین می‌رود و همچون کشورهای پیشرفته فضایی برای رقابت سالم و پیشرفت به‌وجود خواهد آمد.

در این رابطه نماینده بخش خصوصی در شورای رقابت درخصوص اعمال سقف ۱۰ درصدی برای برخی از محصولات با توجه به بالا رفتن بهای تمامی محصولات پتروشیمی پیرو رشد بهای ارز و بهای قیمت محصولات پتروشیمی در جهان گفت: بخش خصوصی در شورای رقابت خواستار اعمال سقف قیمت برای محصولات به‌عنوان ابزار و مکانیزم‌های کنترلی شده تا رقابت حداقل ۱۰ درصدی تا رسیدن به سقف قیمتی رعایت شود، چرا‌که در مقاطعی از زمان یک درصد افزایش قیمت در مواد اولیه می‌تواند شرایط غیر رقابتی شدن تولید محصولات را به دنبال داشته باشد. عباسعلی متوسلیان در ادامه افزود: این غیر‌رقابتی شدن فقط مختص بازارهای داخلی نیست و شاهدیم که در برهه‌هایی از زمان با بالارفتن یک درصد قیمت مواد اولیه، ‌تولید‌کننده داخلی توان رقابت در بازارهای صادراتی را هم از دست می‌دهد و به راحتی از گردونه بازی حذف می‌شود. رئیس هیات‌مدیره انجمن لوله و اتصالات pvc در ادامه درخصوص مشکلات اعمال سقف قیمتی برای محصولات این گروه افزود: اگر به‌صورت دقیق اشکالاتی را که در خلل اعمال سقف و مکانیزم‌های اینچنینی متوجه بازار و در نهایت تولید‌کنندگان می‌شود بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که مشکلات ساختاری در بدنه صنعت است که موجب می‌شود این راهکارها نتوانند عملکرد موثری داشته باشند.

وی در ادامه افزود: به این معنا که در شرایط فعلی عرضه‌های محصولات توسط پتروشیمی‌ها بر‌اساس مصوبه شورای رقابت رعایت نمی‌شود و این عامل موجب می‌شود مکانیزم‌هایی همچون اعمال سقف نتیجه موثری را به دنبال نداشته باشد.مشاور عالی انجمن ملی پلاستیک ایران افزود: به باور من مدتی است که پتروشیمی‌ها به دنبال بازارسازی هستند و در قالب انحصاری که سال‌هاست در اختیار آنها است،‌ شیر عرضه را باز و بسته می‌کنند و به‌راحتی موجب بر‌هم زدن بازارها می‌شوند. نتیجه این است که صنعت پتروشیمی و بخش پتروشیمی روز‌به‌روز ضعیف‌تر می‌شود و بیشترین آثار مخرب این ضعف متوجه بخش اشتغال است؛ به گونه‌ای که هر روز شاهد بیکار شدن افراد مشغول در این صنعت هستیم و این امر با اصول اقتصاد مقاومتی در تضاد است.

وی در ادامه افزود: این امر با بالا رفتن قیمت‌های مواد اولیه تشدید می‌شود و رفته‌رفته صنعت پتروشیمی کشور را از بین می‌برد. به باور من پتروشیمی‌ها به‌جای در نظر گرفتن سودهای آنی و کوتاه‌مدت باید به فکر برنامه‌های بلند‌مدت باشند و شرایط و بستری را فراهم آورند و با حمایت از تولید داخل هم مشتریان خود را حفظ کنند و هم با داشتن دید ملی باعث رونق صنایع و افزایش سود در حلقه‌های صنعت شوند.

متوسلیان در ادامه با اشاره به بالا رفتن قیمت مواد اولیه افزود: با بالاتر رفتن قیمت مواد اولیه، تولید‌کنندگان به سرمایه در گردش بالاتر و بیشتر نیازمند هستند و در شرایط فعلی با توجه به وضعیت بانک‌ها و نداشتن منابع کافی  نقدینگی تولید‌کنندگان پایین‌دستی تامین نمی‌شود و هر روز با بسته شدن تعدادی از بنگاه‌های پایین‌دستی مواجه و همراهیم. وی در ادامه تصریح کرد: در این میان برخی از دلالان و واسطه‌ها، مواد اولیه را با کیفیت پایین‌تر و قیمت‌های پایین‌تر در بازارهای آزاد عرضه می‌کنند که تولیدکنندگان پایین‌دست صاحب برند برای از دست ندادن مشتری‌های ثابت خود حاضر نیستند با پایین آوردن قیمت محصول،‌ قیمت کالا را هم پایین آورند که در این وضعیت صنایع پایدار،‌ خوشنام و برند هم از بین می‌روند که این مساله برای صنعت و اقتصاد کشور خوشایند نیست.

مشاور عالی انجمن ملی پلاستیک ایران می‌گوید: با توجه به رکود بازار محصولات نهایی تولید‌کنندگان پایین‌دستی صنعت پتروشیمی و با توجه به این امر که نقدینگی و سرمایه در گردش در این بخش از صنعت کم است و تولید‌کنندگان مواد اولیه محصولات مورد نیاز خود را با قیمت‌های بالاتری تولید می‌کنند،‌ معامله‌هایی میان این تولید‌کنندگان مصنوعات پلاستیکی و بخشی از ارگان‌های دولتی همچون وزارت نیرو منعقد می‌شود که این معامله‌ها هم مشکلاتی را برای تولید‌کنندگان به وجود می‌آورند و سبب ضعف آنها می‌شوند. به این ترتیب که مثلا سازمانی همچون سازمان آب و فاضلاب از طریق مناقصه لوله و محصولات مورد نیاز خود را تامین می‌کند و باز پرداخت پول را از بازه‌های زمانی ۳ ماهه، ۶ ماهه به یک تا سه سال و به‌طور یک جانبه تمدید می‌کند؛ در عوض اوراق خزانه‌ای را با سود ۸ درصد باز می‌گرداند. حال تولید‌کننده‌ای را فرض کنید که با استفاده از وام‌هایی با سود‌های ۱۸ درصد مواد اولیه خود را تامین و تولید کرده وارد این معامله شود، به وضوح به سمت ورشکستگی و سقوط می‌رود.

وی در ادامه افزود: در طرف دیگر محصولی همچون pvc با سلف یک ماهه و ۲ ماهه تحویل داده می‌شود و این امر هم به این معناست که تولید‌کننده پایین‌دستی باید برای تولید‌کننده بالادستی تامین مالی کند و در این شرایط به راستی می‌توان انتظار داشت که تولیدکننده پایین‌دستی بتواند رشد کند و ارتقا یابد؟

نماینده بخش خصوص در شورای‌عالی رقابت درخصوص بالا رفتن بهای دلار و قیمت‌های جهانی و تاثیر مستقیم این دو آیتم به‌عنوان دو متغیر در تعیین قیمت‌های پایه و تمهیداتی که در این شرایط باید اندیشیده و عملکردهایی که باید صورت بگیرد، ‌گفت: وقتی مکانیزم‌ها درست نباشند و از یک ساختار پایدار و اصولی تبعیت نکنند، در زمان وقوع تغییرات مشکلاتی را به‌بار می‌آورند و به باور من در شرایط فعلی این رسالت بانک مرکزی و وزارت‌امور اقتصادی و دارایی است که نتایج عدم یکسان‌سازی نرخ ارز را ببینند و قبول کنند که این عدم یکسان‌سازی، نه به نفع تولید داخل است و نه برای صادرات محصولات نهایی مفید. متوسلیان می‌گوید: طبعا بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی هم از این عدم یکسان‌سازی رنج می‌برد و با توجه به اینکه یکی از متغیرهای فرمول قیمت‌گذاری مواد اولیه نرخ ارز است،‌ نوسان نرخ ارز آثار مخربی را برای این صنعت رقم خواهد زد. وی در ادامه افزود: این در حالی است که خوراک پتروشیمی‌ها با ارز مبادله‌ای محاسبه می‌شود،‌ بنابراین آنها می‌توانند نوسانات را کنترل کنند و با تصور چشم‌انداز واحدهای خود برنامه‌های بلند‌مدتی را برای خود طراحی کنند. رئیس هیات‌مدیره انجمن لوله و اتصالات pvc درخصوص نوسانات قیمت‌های جهانی گفت: بررسی قیمت‌های جهانی حاکی از آن است که این قیمت‌ها از نُرم مشخصی تبعیت می‌کنند و تولید‌کنندگان واقعی با رصد پیشینه روند قیمت‌های جهانی، ‌زمان پیک مصرف جهانی و میزان مصرف محصولات را در زمان‌های مشخص کشف کرده و می‌توانند برای آن برنامه‌ریزی کنند، بنابراین  اگر بستری فراهم‌ آید که بتوان وضعیت قیمت ارز را هم پیش‌بینی کرد و شرایط و بستر باثباتی برای این شاخص به‌وجود آورد، امکان کار برای صنعتگر و تولیدکننده بخش پایین‌دست آسان‌تر خواهد بود و طبعا شرایط بهتری برای صنعت رقم می‌خورد.

وی در ادامه درخصوص عملکرد بورس کالای ایران در شرایط فعلی و با توجه به بالا رفتن بهای مواد اولیه محصولات مورد‌نیاز واحدهای پایین‌دست صنعت پتروشیمی تصریح کرد: به نظر من یکی از وظایف بورس کالای ایران ایجاد بستری مناسب برای حضور تامین‌کنندگان مختلف در بورس کالای ایران است. متوسلیان می‌گوید: پر واضح است که با آمدن تامین‌کنندگان مختلف و خروج از انحصار در عرضه محصولات،‌ رقابت سالم و فراگیری برای تامین مواد اولیه فراهم می‌شود و تولید‌کنندگان پایین‌دستی می‌توانند با آرامش مواد اولیه واحدهای خود را تامین کرده و با برنامه‌های بلند، چشم‌انداز روشنی را برای خود رقم بزنند. نماینده بخش خصوص در شورای‌عالی رقابت می‌گوید: این در حالی است که در منطقه تولیدکنندگان متنوعی وجود دارند که حاضرند محصول خود را در بازار ایران عرضه کرده و به رقابت با پتروشیمی‌های داخلی کشور بپردازند بنابراین  به باور من آوردن و به خط‌کردن این تولید‌کنندگان بزرگترین کمکی است که بورس کالای ایران می‌تواند به صنعت پتروشیمی کشور کند.

وی در آخر افزود: در طرف دیگر باید به این موضوع توجه کرد که سیستم‌های رگولاتوری ما هم به روش‌هایی دستکاری می‌شوند و اگر جلوی این عملکردها گرفته نشود،‌ به‌طور حتم ضربه‌های جبران‌ناپذیری بر پیکره این صنعت می‌خورد. به این معنا که بر سر راه تصمیمات کارگروه تنظیم بازار شورای رقابت سنگ‌اندازی‌هایی می‌شود و آنها نمی‌توانند تصمیمات خود را به حالت اجرایی در‌آورند که این امر هم هشداری برای صنعت است و اگر پشتیبانی جدی از اعضای این صنعت وجود نداشته باشد،‌ باید انتظار مشکلات عمده‌ای را در آینده صنعت پتروشیمی داشته باشیم.