حفاظت معدنداران از سنگ نگاره‌های هزارساله

همین موضوع سبب شده بود امکان فعالیت معدنی برای بهره‌برداران با مشکلاتی همراه شود تا اینکه آنها تصمیم گرفتند با تغییر کاربری از سنگ بناهای تاریخی محافظت کنند. همیشه از معدن و معدنکار به‌عنوان مخرب محیط‌زیست یاد می‌شود و فعالیت آنها تحت‌شعاع محیط‌زیست قرار می‌گیرد. اقدام برای تغییر کاربری و تلاش برای انجام این کار نشان از توجه و دیدگاه مثبت معدنکاران برای حفظ این ارزش‌های قدیمی دارد.

آغاز فعالیت معدن در ۱۰ سال پیش

عضو هیات علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد درباره معدن گرانیت درسا و روندی که برای گرفتن مجوز طرح ژئوتوریسم این معدن انجام شده  گفت: روند کار در این معدن به این شکل بود که در سال ۱۳۸۱مجوز اکتشاف، ۱۳۸۲پروانه اکتشاف، ۱۳۸۴گواهی کشف و ۱۳۸۵ پروانه بهره‌برداری معدن گرانیت درسای طرقبه پس از صدور تمام مجوزهای قانونی شامل موافقت میراث فرهنگی، منابع طبیعی و محیط‌زیست صادر شد. حبیب‌الله ترشیزیان مدیرعامل شرکت گرانیت درسا در ادامه اظهار کرد: بر اساس قانون معادن در آن زمان نیازی به استعلام از سازمان‌های مسکن و شهرسازی نبود و براساس بخشنامه معاون وقت وزارت صنایع و معادن، در معادنی که نیاز به عملیات آتشباری ندارند، فاصله محدوده معدنی از حد استحفاظی شهرها یک و از محدوده روستاها نیم‌کیلومتر در نظر گرفته می‌شد. در آن‌زمان نه تنها طرقبه هنوز به شهر تبدیل نشده بود بلکه فاصله معدن تا حریم طرقبه بیش از ۳ کیلومتر بود. پس استناد شهرداری طرقبه به لزوم اخذ استعلام از شهرداری طرقبه در زمان شروع عملیات اکتشافی براساس قانون وقت معادن غیرقانونی به شمار می‌آمد. به گفته وی، شهرداری طرقبه در سال ۱۳۸۵ با استناد به قانون شهرداری‌ها و لزوم اخذ مجوز از شهرداری به منظور انجام امور عمرانی در حریم شهرها، از شروع عملیات بهره‌برداری معدن ممانعت می‌کرد تا اینکه در سال ۱۳۸۷ شهرداری طرقبه با وجود قول مساعدت به شرکت گرانیت درسا مبنی بر حمایت از این شرکت در صورت تغییر کاربری طرح خود از معدنی به گردشگری، طرحی با عنوان «پارک طبیعت گردی طبیعی» تهیه و به سازمان میراث فرهنگی استان ارائه کرد.
ترشیزیان ادامه داد: پیرو شکایت این شرکت به دفتر ریاست‌جمهوری وقت، جلسات متعددی در دفتر فنی استانداری خراسان رضوی تشکیل شد. بر اساس صورت جلسات ۱۳۸۷/۹/۱۱، ۱۳۹۰/۸/۲۶ و ۱۳۹۱/۴/۳ در تمامی جلسات یاد شده بر حق قانونی شرکت گرانیت درسا بر ارائه طرح و اجرای پروژه‌های گردشگری با محوریت ژئوتوریسم تاکید شد. ترشیزیان افزود: در سفر دوم استانی ریاست‌جمهوری، منطقه «کمرمقبولای طرقبه» به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری مصوب شد و با اعتماد به قول مسئولان استانی مبنی بر حمایت از این شرکت در انجام طرح‌های گردشگری، در سال ۱۳۸۷ برای نخستین بار شرکت گرانیت درسا موضوع نبود فعالیت معدنی و انجام فعالیت‌های ژئوتوریسم منطبق بر طرح‌های مصوب فرادستی منطقه را ارائه کرد. وی ادامه داد: در سال ۱۳۹۰ این شرکت با تغییر موضوع فعالیت خود از معدنی به گردشگری، با عقد قراردادهایی با شرکت‌های مشاور گردشگری در ۲ نوبت در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۴ نسبت به ارائه طرح گردشگری با رویکرد ژئوتوریسم با لحاظ تمام ضوابط طرح‌های بالادستی اقدام کرد.  به گفته وی، این طرح در زمینی به مساحت ۱۰۰ هکتار(مساحت معدن) با سطح اشغال حدود ۵درصد، در ۶ زون و در ۴ فاز با سرمایه‌گذاری حدود ۲۰۰۰میلیارد ریال و اشتغالزایی مستقیم بیش از ۱۸۰ نفر تعریف شد. عضو هیات علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد افزود: در این دوره، عده‌ای شایعه کردند که معدنکاران این منطقه می‌خواهند با معدنکاری، آثار تمدنی را از بین ببرند و مردم بومی و غیربومی منطقه در چند نوبت در منطقه کمرمقبولا دست به تجمع و تشکیل زنجیره انسانی زدند. اخبار مربوط به آن، مدت‌ها و در چند سال گذشته در مطبوعات و سایت‌های خبری شهر و استان منعکس شد و واقعیات به مردم گفته نمی‌شد. گفتنی است در فاصله ۳ کیلومتری طرقبه و یک کیلومتری دره داغستان در جنوب غرب مشهد، منطقه‌ای به نام «کمرمقبولا» به معنای تپه زیبا واقع است. این منطقه بکرپوشیده از تخته سنگ‌های آتشفشانی با جلوه‌هایی بسیار زیباست، به نحوی که دیدار از این آثار سنگی با هیات‌های شگفت‌انگیز برای گردشگر خالی از لطف نخواهد بود. نزدیک کمرمقبولا به عنوان طبیعی‌ترین پارک تفرجگاهی، پذیرای علاقه‌مندان و گروه‌های علمی خواهد بود.

طرح گردشگری معدن طلای طرقبه

ترشیزیان در ادامه به یکی دیگر از طرح‌های گردشگری معدنی در این منطقه که مورد موافقت قرار گرفته اشاره کرد و گفت: علاوه بر معدن سنگ گرانیت، در منطقه کمرمقبولا معدن طلای قدیمی وجود دارد که کار اکتشاف آن از سوی دولت با بودجه ۷میلیون تومان در سال ۱۳۵۷ آغاز شد و بعدها از سوی سازمان زمین‌شناسی کشور تکمیل و منجر به گواهی کشف می‌شود. این معدن در سال ۱۳۹۴ به مزایده گذاشته شد و شرکت طلای زرمهر که یک شرکت فعال در زمینه اکتشاف و استخراج طلا است در این مزایده برنده شد و این معدن نیز گرفتار مشکلات معدن سنگ گرانیت می‌شود.
وی افزود: اما در این راه با استعلامی که دفتر جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری خراسان رضوی در زمینه فعالیت این معدن از سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گرفت، وزارت صنعت، معدن و تجارت با ارسال نامه‌ای در ۲۴ آذر امسال اعلام کرد این معدن بر اساس کار کارشناسی انجام شده از طرف اداره کل اکتشاف وزارتخانه، حائز شرایط معادن منتخب طرح گردشگری معدنی است. به گفته وی، خوشبختانه با توجه به اهمیت موضوع در چهل و دومین جلسه ستاد اقتصاد مقاومتی استان که ۱۴ دی در استانداری خراسان رضوی برگزار شد بر لزوم حل مشکل این معادن تاکید شد و موضوع فعالیت اقتصادی این دو معدن با رویکرد ژئوتوریسم و گردشگری و همچنین طرح گردشگری دیگری که در سال‌های گذشته در این منطقه مجوز گرفته (به نام شهر تمدن‌ها) بررسی شد که به‌دلیل پیچیده بودن موضوع منطقه کمرمقبولا متوقف شده بود.

فعالیت معدنی در طرقبه آسیبی به سنگ نگاره‌های باستانی نمی‌زند

در این زمینه چندی پیش رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفته بود: فعالیت معدنی در دره داغستان طرقبه آسیبی به سنگ‌نگاره‌های باستانی این محل نمی‌زند. به گزارش ایرنا، راضیه علیرضایی اظهار کرده بود: سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی با دستگاه‌های اجرایی مرتبط با این طرح در تعامل است و هیچ تعارضی وجود ندارد و آثار تاریخی این منطقه نیز به طور کامل حفظ می‌شود. به گفته وی، مجوزهای معدن گرانیت موجود در این منطقه، قبل از به راه افتادن مباحث گردشگری در این منطقه صادر شده و تمام استعلام‌های لازم نیز از دستگاه‌های مربوط گرفته شده است. مطالعات معدن طلا در این منطقه نیز از سوی دولت انجام شده و با مزایده رسمی واگذار شده و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان نیز اعلام آمادگی کرده که این طرح را به شکل ژئو توریسم اجرا کند. علیرضایی اظهار کرده بود: ژئوتوریسم کار مشترک حوزه معدن و توریسم است که در آن فعالیت معدنی و روش‌های استخراج و کانه‌های داخل سیستم به‌عنوان بخشی از مزیت‌های گردشگری در نظر گرفته می‌شود و مورد بازدید قرار می‌گیرد. به گفته رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان خراسان رضوی، در ژئوتوریسم فعالیت معدن به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شود که علاوه بر اینکه هیچ آسیبی به آثار تاریخی وارد نمی‌شود، فعالیت معدن نیز مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرد و به جاذبه توریستی تبدیل می‌شود.

آخرین کلام...

در حال حاضر بسیاری از کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته که پیشینه فعالیت‌های معدنی آنها در مقایسه با ایران بسیار کمتر است برای معادنی که امکان ادامه فعالیت معدنکاری در آن وجود ندارد برنامه‌های گسترده‌ای به منظور استفاده بهینه از معادن در دستور کار قرار داده‌اند. آنها با ایجاد طرح‌های مختلف همچون گردشگری توانستند درآمدهای قابل توجهی به‌دست بیاورند و البته باعث افزایش حضور گردشگران و معروف شدن معادن خود شده‌اند. بنابراین ما نیز با داشتن پیشینه فعالیت‌های معدنکاری از دوران بسیار دور، می‌توانیم زمینه ادامه حیات معادن را به شکلی دیگر فراهم کنیم و در راستای توسعه پایدار محیط‌زیست و معدن در کنار هم گام برداریم.