«معدن، گنج پنهان»/ ایران، روی کمربند طلایی دنیا/ معدن، اقتصاد ایران را نجات می‌دهد؟

به گزارش می متالز، مشکلات اقتصادی کشوری که همیشه با نفت اداره می‌شد، این روزها بیشتر نمایان شده و مسوولان را به‌فکر ایجاد درآمدهای جایگزین انداخته است. یکی از این حوزه‌ها، دنیای ناشناخته زیرِ زمین است به اسم «معدن».

پتانسیل بالای بخش معدن در توسعه و رشد اقتصادی، را بر آن داشت در قالب پرونده «معدن، گنج پنهان» در سال 99 بررسی مسائل و چالش های بخش معدن به‌همراه ظرفیت‌های گسترده این حوزه را در اولویت کاری خود قرار دهد تا ضمن معرفی ظرفیت های این ثروت ملی برای حل مشکلات اقتصادی کشور، به آسیب‌شناسی مشکلات بخش معدن پردازد و با ارائه دیدگاه کارشناسان این حوزه بتواند بستر لازم را برای سیاست‌گذاری مناسب جهت توسعه بخش معدن در کشور فراهم کند.

محمدرضا بهرامن، رییس خانه معدن ایران در یادداشتی تفصیلی به بررسی ابعاد ناشناخته معدن در ایران پرداخت که متن یادداشت به‌شرح زیر است:

«کشور ایران سرزمینی است دارای قابلیت‌ها و منابع طبیعی متنوع، آب و هوا و اقلیم گوناگون که قابلیت بهره‌گیری از آنها نیز در هر منطقه، بسته به شرایط آن منطقه متفاوت می‌باشد. ایران، دومین کشور دارای ذخایر گازی جهان، سومین کشور از نظر ذخایر نفتی جهان و یکی از کشورهای مهم عضو اوپک به‌شمار می‌رود.

•کشور ایران باتوجه به شرایط خاص زمین‌شناسی و به‌دلیل داشتن منابع غنی از ذخایر هیدروکربنی همراه با سایر اندیس های معدنی در بین کشورهای منطقه از مزیت ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاری برخوردار است به‌طوری که حتی برخی از کارشناسان در دنیا، ایران را کشوری معدنی می‌دانند تا کشوری نفت‌خیز! از این رو نقش برنامه‌های توسعه‌ای و سیاست‌گذاری‌ها توسط دولتها در بخش معدن و صنایع معدنی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد.

متأسفانه تاکنون علی‌رغم مزیتهای خاص کشورمان در بخش معدن، حجم سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در این بخش متناسب با ظرفیت و توانایی‌های این بخش نبوده و به‌جرأت می‌توان گفت طی 5 دهه اخیر به‌دلیل وجود درآمدهای نفتی در بودجه‌های سنواتی دولتها، تاکنون مزیت اقتصاد معدنی در سرنوشت کشور ما به‌طور جدی دیده نشده است.

بخش معدن به‌عنوان مهم‌ترین موتور محرکه و پیشران اقتصاد و توسعه‌یافتگی در کشورهای معدن‌خیز به‌شمار می‌رود و این کشورها می‌کوشند تا در این عرصه، در جوامع خود به رشد و پیشرفت دست یابند و بتوانند نقشی تأثیرگذار در جامعه بین‌الملل ایفا کنند.

• ایران عزیزمان نیز با توجه به وجود عمده ذخایر در مناطق محروم باید بخش معدن را در زمره اولویت‌های برنامه‌های اقتصادی خویش قرار داده تا از این طریق بتواند با ایجاد اشتغال پایدار، نقش مهمی در افزایش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه ایفا نماید و مسیر را برای شکوفایی و توانمندسازی اقتصادی هموار سازد.

براساس اکتشافات معدنی انجام‌شده در کشور، ایران 7 درصد ذخایر معادن جهان را در اختیار دارد. محصولات معدنی ایران با تنوع بالا شامل 68 نوع ماده معدنی غیرنفتی است و ذخایر کشف‌شده به حدود 37 میلیارد تن ‌می‌رسد. همچنین برآوردها نشان ‌می‌دهد که ذخایر بالقوه در کشور حدود 60 میلیارد تن بوده و ارزش برآوردشده این ذخایر معدنی نیز معادل 1400 میلیارد دلار است.

باید اذعان نمود درحالی‌که اکتشافات عمقی تاکنون در ایران به‌انجام نرسیده، ذخایر واقعی معدنی ایران، قطعاً فراتر از تصور موجود خواهد بود؛ حال آنکه میانگین عمق اکتشافات ایران از 10 متر کمتر بوده اما میانگین عمق اکتشافات در جهان 100 متر است.

ایران به‌روی کمربند مس، طلا و سنگ‌آهن دنیا قرار گرفته و این آرزوی هر ملتی است که چنین ذخایری را در کشور خود داشته باشد تا بتواند از محل فعال کردن آن توسعه کشور خود را رقم بزند. در همین‌جا باید پذیرفت در شرایط امروز تحریم و کرونا، یکی از وظایف حاکمیت ما این است که با شفاف‌سازی در قوانین و مقررات، زمینه لازم را برای جذب سرمایه‌گذاری در معادن کشور آماده کند لذا برای عبور از بحران‌های فعلی حاکم در کشور نیز هنر مدیریت حاکم بر اقتصاد کشور باید در این باشد که بتواند با حفظ اصول، پذیرای جذب سرمایه‌های جدید خصوصاً سرمایه‌گذار خارجی در حد ضرورت باشد. در این راستا، تدوین برنامه و نقشه راه تفصیلی مواد معدنی کشور با رویکرد علمی به فرآیند برنامه‌ریزی، تلاش برای حفظ روابط دیپلماتیک و اقتصادی با کشورهای منطقه، تلاش برای ایجاد بازارهای بین‌المللی جدید و همچنین حفظ و توسعه بازارهای موجود، افزایش سهم بودجه سالیانه در بخش اکتشافات معادن کشور طی سال‌های آتی و بازنگری و اصلاح سریع قانون معادن و دستورالعملهای بخشی، برای تسهیل و روانسازی با هدف فعال نمودن معادن کشور و جلوگیری از توقف محدوده‌های ثبت‌شده توسط اشخاص حقیقی و حقوقی از دیگر اقدامات ضروری برای توسعه این بخش مهم در اقتصاد کشور در دوران تحریمهاست و در نهایت نگاه به آینده‌پژوهشی در بخش معدن از حلقه اکتشاف تا بازار، توسط متولیان این بخش می‌تواند اقتصاد معدنی کشور را شکوفا سازد.

جامعه ایرانی امروز نیازمند توسعه و اشتغال است و بخش معدن و صنایع معدنی می‌تواند به‌عنوان یک پیشران در اقتصاد کشور به ایفای نقش بپردازد.

امروز و در شرایط رکود حاصل از بحران کووید19 در جهان، بهترین فرصت برای سرمایه‌گذاری در معادن به وجود آمده است چرا که معتقدم این رکود دوام نخواهد یافت و رکود در معادن مس و سنگ‌آهن با توجه به پیش‌بینی‌ها برای افزایش رشد اقتصادی هند و چین تا سه سال آینده به پایان خواهد رسید.

بازار تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نیاز صنعت معدنکاری و بازار تکنولوژیهای هوشمند معادن دو بازار مهم و رو به رشد در صنعت معدنکاری دنیا تا سال 2025 پیش‌بینی شده‌اند به‌طوری‌که چشم‌انداز رقابت جهانی تجهیزات معدن تا سال 2025 از 188.77 میلیارد دلار عبور خواهد کرد؛ در حالی که در سال 2017، این رقم 106 میلیارد دلار بوده است و این نشان‌دهنده رشدی 77درصدی است و ازاین‌روست که باید نتیجه گرفت که افزایش مصرف محصولات معدنی و فلزی، افزایش تقاضا برای مواد معدنی را در خود خواهد داشت.

کشور ایران در منطقه جغرافیایی خود در بخش میانی کمربند کوه‌زایی آلپ ــ هیمالیا قرار دارد که از باختر اروپا آغاز می‌شود و پس از گذر از ترکیه، ایران، افغانستان تا تبت و نزدیکی برمه و اندونزی ادامه دارد.

*قرارگیری در این کمربند که مرز برخورد دو ابرقاره اصلی کره زمین بوده و 15٪ ذخایر این کمربند شناخته‌شده دنیا را در خود جای داده، سبب گردیده تا ایران سرزمینی مستعد و از نظر توان معدنی پراستعداد باشد.

در قسمت میانی کمربند فلززایی آلپ ــ هیمالیا یعنی موقعیت کنونی ایران، شواهدی از پتانسیل‌های مواد معدنی که مهمترین شاهد آنها وجود بیش از 10 معدن فعال در رتبه جهانی است، وجود دارد، به‌عنوان مثال از ذخایر آهن می‌توان به 5 معدن سنگ‌آهن سنگان، چادرملو، چغارت، گل‌گهر و هرمز، ذخایر بزرگ مس سرچشمه و سونگون، ذخایر سرب و روی مهدی‌آباد و انگوران، ذخایر طلای زرشوران و ساریگونی را نام برد که همگی از جمله ذخایر معدنی بزرگ جهان محسوب می‌گردند.

سرزمین ایران 1٪ از مساحت خشکیهای کره زمین را شامل می‌شود و اگر این عدد را به‌عنوان یک معیار در نظر بگیریم، برخی از ذخایر عناصر فلزی موجود بیش از این مقدار شناسایی‌شده کنونی می‌باشند. در کنار این عناصر، عناصر دیگری وجود دارند که شرایط لازم برای تشکیل را داشته و به‌عنوان پتانسیل مواد معدنی در کشور محسوب می‌شوند، اما به‌دلیل سرمایه‌گذاری ناکافی، تا کنون در بخش اکتشافات به‌عنوان ذخیره تلقی نگردیده‌اند.

*بیشترین میزان ذخایر فلزی کشور به‌ترتیب به استانهای کرمان، یزد، خراسان جنوبی و آذربایجان شرقی اختصاص دارد و مجموع ذخایر این چهار استان برابر با 92٪ از ذخایر کل کشور است.

•به‌منظور اتخاذ یک سیاست صحیح در قبال ذخایر مواد معدنی در کشور می‌بایست نگاه دقیقی به آمار و تولید انواع مواد معدنی داشت، به‌عنوان مثال ذکر این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که بیشترین میزان ذخیره مواد فلزی در استان‌هایی (4 استان برتر از لحاظ مواد معدنی) واقع شده که تنها 29٪ مساحت و 18٪ از کل جمعیت کشور را دارا هستند و در مجموع 22% راه‌های کشور در آن احداث گردیده است. این مطلب می‌تواند گویای این واقعیت باشد که پتانسیل‌های معدنی به‌ویژه در بخش ذخایر فلزی در استانهای دیگر به‌خوبی شناسایی نشده است.

صنعت معدنکاری در ایران باتوجه به عملکرد خود در زمانهای تحریم، این پتانسیل را دارد که تأثیر بالایی در رشد اقتصادی کشور داشته باشد و با نگاه به ضرورت تغییر رویکرد اقتصاد نفتی به اقتصاد چندمحصولی طی دهه اخیر، معدن و صنایع مرتبط با آن باید مورد توجه بیشتری قرار گیرند.

•براساس آمار سازمان جهانی کار، به‌ازای هر شغل مستقیم در بخش معدن 17 موقعیت شغلی وابسته می‌تواند ایجاد شود.

•بنابراین باید اذعان کرد که تأثیر معدن بر رشد اقتصادی کشور به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بسیار بیشتر از تأثیر تجارت و صنایع است؛ همچنین باید خاطرنشان ساخت با توجه به پراکندگی معادن در سراسر کشور و وجود این منابع در مناطق دورافتاده و محروم، اشتغال ایجادشده به‌واسطه فعالیت‌های معدنی از اهمیت ویژه‌تری برخوردار می‌باشد.

امروزه مبنای قدرت اقتصادی در جهان، برمبنای تولید ناخالص داخلی تعیین می‌گردد. فهم درست و هوشمندانه از جریانهای اقتصاد بین‌المللی و دانش اقتصاد بین‌المللی صنعت معدنکاری برای ما ضروری است.

• اولین و مهمترین فاکتور برای توسعه‌یافتگی جوامع، رشد اقتصادی است و صنعت معدنکاری ایران، همراه با ذخایر غنی نفت و گاز، این پتانسیل را دارد که تأثیر بسزایی در رشد اقتصادی کشور داشته باشد.

• معادن به‌عنوان موتور محرک توسعه اقتصادی کشور و حلقه ابتدای زنجیره بسیاری از تولیدات صنعتی بوده و ارتباط تنگاتنگی با صنعت فلزات اساسی همچون، فولاد، صنعت حمل‌ونقل و ارتباطات، ساخت ماشین‌آلات، صنایع شیمیایی، پتروشیمی، پروژه‌های عمرانی و... دارد.

• باید اذعان نمود که نقش معدن در متغیرهای کلان اقتصادی کشورهای معدن‌خیز قابل توجه می‌باشد ولذا این نقش در کشورهای دارای پتانسیل‌های غنی معدنی از اهمیت خاصی برخوردار است.

متأسفانه بر اساس آمارهای موجود صنعت معدنکاری در جهان تاکنون در مقایسه با صنعت نفت، 80% کمتر برای فناوری و نوآوری هزینه کرده است.

• هزینه‌های عملیات معدنی، در حال حاضر به‌طور دائم در حال افزایش بوده و در شرایط کنونی در جهان سیصد درصد بالاتر از نرخ جهانی تورم بوده است.

•اقتصاددانان در جهان به این ضرورت پی برده‌اند تا بتوانند تا سال 2025 هزینه‌های عملیاتی در صنعت معدنکاری را کاهش دهند.

چرا از ذخایر معدنی ایران استفاده نمی‌شود؟

ذخائر معدنی استفاده نشده در ایران همچنان در عمق کم به وفور موجود بوده و حتی می توان گفت که به طور کامل نیز شناسایی نشده اند و عیار بالای کامودیتی های معدنی در ایران از جمله مثبت ترین شانس برای سرمایه گذاران در صنعت معدنکاری ایران در قیاس با دنیا می باشد.

•صنعت معدنکاری در ایران امروز برای دستیابی به راههای تولید کارآمدتر و پایدارتر برای استخراج بهینه مواد معدنی باید به نوآوری بپردازد و راه حل دستیابی به جهش تولید در صنعت معدنکاری، نوآوری در این صنعت است.

•سازمان های توسعه ای مرتبط با بخش صنعت معدنکاری در ایران با توجه به وظایف خود باید به ضرورت نوآوری پی ببرند و تحولی اساسی را برای مدل ها و استراتژی های تجاری خود رقم بزنند. و ما باید این مهم را در صنعت معدنکاری کشور با انقلاب قریب الوقوع فناوری که در دنیا در حال شکل گیری است همگام نماییم.

در این راستا پیشنهاد می شود تا متولی بخش، نقشه فناوری ها در تمام حلقه های زنجیره بخش معدن را تهیه و به صورت یکپارچه، پیاده سازی نمایند، تا هم افزایی در زنجیره ارزش معدن را در طول چرخه معادن برای کل سرمایه گذاری معدن در نظر بگیرند تا انگیزه سرمایه گذاری در هر بخش برای سرمایه گذاران بخوبی دیده شود .

 تجربه بسیاری از کشورهای پیشرو معدنی در وضعیت محیط کسب و کار موید این واقعیت است که الزام استقرار پنجره‌های واحد بر بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات توانسته است نقش به سزایی در ایجاد جایگاهی قابل قبول برای محیط کسب و کار و فاصله گرفتن از ایجاد فضای رانت در این بخش، در رتبه‌بندی‌های جهانی داشته باشد. یکی از مجموعه راهکارهای اتخاذ شده در کشورهای توسعه یافته ایی که موفق به ارتقای قابل توجهی در وضعیت محیط کسب و کار خود شدند، توجه به موضوع پنجره واحد بوده که از این کانال متمرکز، علاوه بر ارائه خدمات مورد نیاز به متقاضیان دریافت خدمات و سرمایه‌گذاران در صنعت معدنکاری ، گامهای بسیار اصولی در مسیر کاهش بروکراسی اداری و هزینه های مرتبط نیز برداشته شده است. متأسفانه باتوجه به اینکه یکی از مشکلات کشور ما در شرایط کنونی برای هر گونه فعالیت های اقتصادی در بخش معدن عدم یکپارچگی بین دستگاه‌های اجرایی است، ضرورت ایجاد یک پنجره واحد کاملا فعال برای سرمایه‌گذاری در این حوزه بیش از پیش احساس می‌شود.

با ایجاد پنجره واحد، کلیه دستگاه‌های اجرایی مرتبط، عضو یک سامانه می‌شوند و از این طریق مدارک و اطلاعات لازم برای همگان برای صدور مجوز ارائه می‌شود. لذا میبایستی با توجه به ضرورت در این بخش مهم اقتصادی، این پنجره در بخش معدن کشور که دارای قانون مختص به خود بوده، به صورت یک سامانه الکترونیک هرچه سریعتر به صورت رسمی ، عملیاتی و کار خود را آغاز کند تا بر اساس آن سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی بدون مراجعه حضوری به مراکز خدمات، درخواست‌ها و مشکلات خویش را از طریق سامانه الکترونیک، مطرح کنند.

اقتصاد معدنی ایران در پساکرونا و راهکارهای اجرایی جهش تولید در صنعت معدنکاری

صنعت معدنکاری در کشورمان طی سالهای گذشته و در دوران تحریم ها نشان داد که کمترین آسیب پذیری در سیکل های تجاری و بیشترین کمک را به اقتصاد کرده است . از آنجائیکه نظام سیاستگذاری اقتصادی هر کشور براساس ظرفیت های بالفعل و بالقوۀ آن کشور تعیین می شود؛ لذا تولید ثروت ملی در کشورعزیزمان ایران و در حوزه معدن با نوین سازی و بروزرسانی عملکرد در بنگاه ها و تصمیمات حاکمیتی امکان پذیر است.

به‌عنوان مثال: از مجموع 7 برنامه کلیدی پیشنهادی وزارت صنعت، معدن و تجارت:

1.  توسعه صادرات غیرنفتی و مدیریت واردات
2. بهبود فضای کسب‌وکار مرتبط با بخش صنعت، معدن و تجارت
3. توسعه فناوری و بهبود بهره‌وری در بخش معدن و صنایع معدنی
4. توسعه معادن و صنایع معدنی (با اجرای نقشه راه)
5. توسعه تولید و تعمیق ساخت داخل
6. تأمین منابع مالی و توسعه سرمایه‌گذاری
7. مدیریت بازار و ساماندهی لجستیک تجاری و 43 زیربرنامه آن

می‌باید در جهت اجرایی شدن این موارد با انجام اصلاحات کلیدی و ساختاری سریعتر دست به کار شویم.

*توسعه معادن و صنایع معدنی با اجرای نقشه راه از برنامه های وزارت صمت در سال جهش تولید می باشد که با در نظر گرفتن سیاست توسعه فعالیت‌های اکتشافی و احیا و بازسازی معادن کوچک و متوسط و تجهیز و نوسازی معادن کشور و توسعه پایگاه ملی داده ها و تکمیل زنجیره ارزش فلزات اساسی(فولاد، مس و آلومنیوم) در حال برنامه‌ریزی است.

نیم‌نگاهی به پتانسیل و وضعیت کسب‌وکار در صنعت معدنکاری ایران:

ــ همان‌طور که می‌دانیم، بخش معدن در قالب زیرساخت های سخت افزاری در رشد اقتصادی و در چارچوب سرمایه گذاری های بلندمدت به حساب می آید و ضرورتا مستلزم حضور مشارکت فعال بخش خصوصی قوی است.

ــ قابلیت های اقتصاد ایران باید متناسب با فراهم سازی زمینه مساعد برای جذب سرمایه ها در هر بخش تعیین شود که بخش معدن وصنایع معدنی در این میان یکی از مزیتها و بهترین و اصلی ترین گزینه هاست.

ــ بی‌ثباتی بستر اقتصاد کلان ایران در شرایط کنونی و پیش بینی پذیر نبودن این ساختار، رشد اقتصادی و اشتغالزایی ، اقتصاد ایران را با چالش‌های متعددی مواجه ساخته است که صنعت معدنکاری ایران میتواند با اتخاذ تصمیمات هوشمندانه ، اقتصاد ایران را از از این اتهام مبرا سازد؛ متاسفانه اقتصاد ایران با این ساختار متعارف در دنیا بسیار فاصله دار است!!

(به‌واسطه تغییراتی که در نظام بنگاه‌داری کشور در دهه‌های 60 تا 80 رخ داده است.)

لذا با توجه به شرایط موجود برای بهبود فضای کسب وکار مرتبط با بخش صنعت، معدن و تجارت گام های اساسی باید در جهت اصلاح رتبه اعتباری فضای کسب و کار در ایران برداشته شود.

برنامه‌های توسعه صادرات صنعت معدنکاری ایران در زمان مواجهه با بحران کووید ـ ‌19:

خوشبختانه و از آنجایی که تولید مواد معدنی مورد نیازصنایع در داخل کشوربه دلیل وجود منابع غنی معدنی در کشور نیازی به واردات مواد اولیه ندارد و تمام این مواد در دل زمین نهفته است صنعت معدنکاری به‌لحاظ زنجیره تأمین دچار کاستی نخواهد شد .

اما در حوزه صادرات موادمعدنی،کاملا طبیعی است که روندهای تجارت به شوکهای تقاضا (کاهش خرید) و شوکهای عرضه (کاهش تولید) حساس باشند؛ شوک‌های عرضه در اثر کووید‌ ــ‌19 (به‌دلیل تعطیلی صنایع، ممنوعیت سفرها، بسته شدن مرزها و غیره) خواهند بود و شوکهای تولید نیز در اثر کار کردن از راه دور(دور کاری) و..می باشند؛ لذا پیشنهاد می گردد تا:

متولی بخش کلیه موانع در مسیر صادرات کالاهای معدنی بطور موقت و تا بایان سال 99 در جهت روانسازی امر صادرات حذف نماید و از آنجایی که بخش معدن و صنایع معدنی امروز بیش از یک‌پنجم سهم کل صادرات غیرنفتی را شامل می‌شود سازمان برنامه و بودجه بودجه‌ای معادل یک‌پنجم صادرات غیرنفتی کشور برای اعطای وام برای صادرکنندگان،تولیدکنندگان و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در بخش معدن وصنایع معدنی در نظر بگیرد.

• پیشنهاد می گردد تا نسبت به تخصیص 10درصدی مشوقهای صادراتی برای محصولات زنجیره بخش معدن و صنایع معدنی جهت حفظ اشتغال وتولید در واحدهای تولیدی وتامین ارز مورد نیازکشور، بلافاصله پس از بازگرداندن ارز به بانک مرکزی اقدام گردد.

ــ ضرورت کمک به ورود قطعات، تجهیزات و ماشین آلات معدنی مورد نیاز بخش معدن و حذف قوانین وضع قوانین دست و پاگیر در این خصوص از سوی سازمانهای معدنی و غیرمعدنی مرتبط

ــ مساله تأمین مالی در فعالیت های معدنی می بایستی از طریق هدایت ورود سرمایه‌های داخلی و خارجی به بخش معدن و صنایع معدنی به طور جدی توسط دولت و بخش خصوصی ، با قدرت دنبال شود. در این مقطع خاص، توجه ویژه و افزایش کارآمدی بورس و بازار سرمایه برای کالاهای معدنی با هدف جذب حداکثری منابع و سرمایه ها و جلوگیری از خروج سرمایه از بخش تولید در صنعت معدنکاری دارای اهمیت وافری است که میتواند سرمایه های خرد و کلان را جمع آوری و برای حفظ و توسعه تولید در این صنعت به کار گیرد.

ــ فراموش نشود امنیت سرمایه‌گذاری مهمترین موردی است که سازمان ها و نهادهای حاکمیتی باید برای رسیدن به آن در بخش فعالیتهای معدنی بکوشند بنابراین ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های ذی‌ربط و جلوگیری از تصمیم‌گیری‌های متعدد و مختلف توسط هر یک از نهادها می‌تواند در تحقق این امر کمک کند تا جاییکه سرمایه گذار این امنیت را نه تنها احساس و درک کند بلکه درباره آن به یقین برسد.

ــ اهداف، برنامه‌ها و تصمیمات مدیریتی و حاکمیتی کشور و متولیان بازار سرمایه باید به سمت تدوین برنامه های قابل اجرا با هدف درون‌زا و برون‌گرا باشد بدین معنی که سرمایه گذاری باید در درون کشور زایش داشته و موجب توسعه،گسترش و فعال تر شدن بخش های مختلف اقتصادی شود.

ــ همچنین از امکانات فنی و تکنولوژی خارجی استفاده بهینه شود تا بتوان درتولید کالا و ارائه خدمات با کمیت و کیفیت مناسب و قابل رقابت در بازار های جهانی با توجه به تجدید ناپذیر بودن مواد معدنی نقش ایفا کرد.

ــ از عمده‌ترین مواردی که در راستای دستیابی به جهش تولید باید در کشور مورد اصلاح و بازبینی قرار گیرند:

الف) رتبه بالای ریسک اعتباری ایران:

سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD) کشورهای جهان را در هفت طبقه ریسک تحت عنوان "رتبه اعتباری"طبقه‌بندی می‌کند که رتبه یک کمترین و رتبه هفت بیشترین ریسک را دارا می‌باشند. در آخرین گزارش سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD) در 31 ژانویه 2020 از ریسک اعتباری 201 کشور جهان، ریسک اعتباری ایران از 6 به 7 (ضعیف‌ترین رتبه اعتباری) تنزل یافت. رتبه اعتباری هر کشور در این طبقه‌بندی، نشان‌دهنده شدت ریسک‌های کلان موجود در آن اقتصاد است و نقش قابل توجهی در تسهیل تجارت، تامین مالی و سرمایه‌گذاری خارجی ایفا می‌کند.

ب) رتبه اعتباری نامناسب فضای کسب‌وکار ایران:

بعد از برجام رتبه اعتباری ایران در فضای کسب وکار از 7 به 6و در سال 96 به رتبه 5 ارتقاء یافته بود و این در حالی است که طی سال‌های 85-1380 رتبه اعتباری کشور در بهترین وضعیت چهار دهه اخیر خود، در رتبه 4 قرار داشت!!

نتایج حاصل از پایش ملی محیط کسب‌وکار کشور در پاییز1398 نشان از بهبود نسبی شاخص کسب‌وکار طی چهار فصل متوالی از 6/49 در پاییز 97 به رقم 6/03 (نمره بدترین ارزیابی 10 است) در پاییز 98 دارد.

سه مؤلفه «غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» و «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها» نامناسب‌ترین مؤلفه‌های محیط کسب‌وکار در ایران ارزیابی شده‌اند.

ج) رتبه نامناسب شاخص ادراک فساد در ایران:

سازمان شفافیت بین‌المللی در جدیدترین گزارش خود از «شاخص ادراک فساد 2019»، ایران را در بین 180 کشور جهان از نظر این شاخص در رتبه 146 قرار داد. رتبه ایران در مقایسه با دیگر کشورها نیز طی سه سال اخیر بدتر شده‌است. سال پیش این رتبه 138 و یک سال قبل از آن نیز130 بود.

در این گزارش شاخص فساد از یک تا صد به کشورها تعلق می‌گیرد. شاخص صفر برای کشورهای «به‌شدت فاسد» و شاخص صد متعلق به کشورهای «شفاف» است.شاخص ایراندر سال 2019 میلادی 26 در نظر گرفته شده است. در سال 2018 این شاخص برای ایران 28 و در سال پیش از آن برابر با 30 بود.

*اقتصاد کشورمان در شرایطی گرفتار معضل ویروس کروناشده است که هم در سطح داخلی با انواع چالش ها و نا اطمینانی ها در اقتصاد کشور مواجه شده است و هم بواسطه شرایط تحریمی، در فضای بین المللی با محدودیت های متعددی مواجه می باشد؛ لذا ارزیابی روند اقتصاد معدنی و چشم انداز های حاکم بر آن با توجه به مزیت خاص آن در منطقه بدرستی از تعمیق وضعیت رکود اقتصادی و تشدید رکود سرمایه گذاری در این بخش مولد اقتصادی خواهد کاست و قطعا باعث تقویت توان تاب آوری اقتصاد کشور در شرایط کنونی خواهد شد .

* در انتها با توجه به کلیه موارد مطرح‌شده و اثرات بحران کووید‌ــ‌19 در اقتصاد کشور پیشنهاد می شود متولی بخش معدن برای هر سناریو در این بخش اقتصادی ، سیاست های مشخصی را تدوین و ارایه دهد و در این راستا نیز نسبت به انجام اصلاحات لازم در برنامه های مربوط به صنعت معدنکاری کشور اقدام نماید.»