ابعاد اقتصادی - تجاری روابط میان ایران و صربستان

به گزارش می متالز، بلگراد پایتخت این کشور است. برای قرنها، در مرزهای فرهنگی میان شرق و غرب، یک پادشاهی قدرتمند صرب در قرون وسطی – بعدها با نام امپراتوری- بیشتر بالکان را در تصرف داشت. حکومت نوین صربستان در سال ۱۸۱۷ در پی قیام دوم صربها به‌وجود آمد. مرزهای امروزی کشور، پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت. در آن زمان صربستان یک واحد فدرال درون جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی شد.

صربستان در سال ۲۰۰۶ پس از آنکه مونته‌نگرو از اتحاد صربستان و مونته‌نگرو جدا شد، دوباره پس از فروپاشی یوگسلاوی در سال ۱۹۹۰ به وضعیت حکومت منفرد درآمد. در سال ۲۰۰۸، استان خودمختار کوزوو به صورت یکطرفه از صربستان اعلان استقلال کرد. حکومت صربستان استقلال کوزوو را غیرقانونی دانسته و آن را به رسمیت نمی‌شناسد. کشورهای دنیا نیز واکنش‌های متفاوتی نسبت به این رویداد داشته‌اند.

روابط میان ایران و صربستان سابقه‌ای یکصد ساله دارد، اما در دهه‌های اخیر این روابط با فرازونشیب‌هایی روبرو شده است. پس از فروپاشی شوروی و به تبع آن متحدینش در اروپای غربی ازجمله یوگسلاوی جنگ داخلی میان کرووات‌ها، صرب‌ها و بوسنیایی‌ها درگرفت. با توجه به مسلمان بودن بوسنیایی‌ها و عدم برخورداری آنان از نیروی نظامی قابل توجه، دولت ایران به نحو گسترده‌ای به حمایت سیاسی، اقتصادی و نظامی از بوسنی پرداخت و از ریاست جمهوری علی عزت بگویچ حمایت می‌کرد که این امر منجر شد تا روابط با صربستان به سردی بگراید. اما پس از پایان یافتن جنگ و برقراری آرامش، دوباره روابط میان ایران و صربستان برقرار شد و هیئت‌های مشترکی مبادله شد. روابط به‌مرور توسعه یافت، به‌طوری‌که برای مدتی از سال 1396 ترتیبات لغو ویزا برای شهروندان دوطرف به‌مورد اجرا گذاشته شد، اما این رویه پس از گذشت حدود یک سال لغو گردید.

مجموع واردات صربستان از جهان در سال 2018 معادل 25.9 میلیارد دلار بود که این رقم 16.9 درصد بیش از رقم سال پیش از آن بود. کل صادرات صربستان به جهان در این سال 19.2 میلیارد دلار بود که 13.4 درصد بیش از رقم سال گذشته بود و این مقادیر نشانگر 6.7 میلیارد دلار تراز تجارت کالایی منفی و به‌ضرر صربستان بوده است.

نفت‌خام، اجزاء و قطعات‌ و متفرعات‌ وسایط‌ نقلیه‌ موتوری‌، داروها و گاز طبیعی اقلام عمده وارداتی صربستان از جهان محسوب می‌شوند و در طرف مقابل سیم‌ برای‌ سیم‌کشی؛ لاستیک‌ های رویی؛ وسایط‌‌نقلیه‌ دارای‌ موتور پیستونی‌ درون‌سوز تناوبی‌ جرقه‌ای-احتراقی؛و کاتد و قطعات‌ کاتد از مس‌ تصفیه‌‌شده‌ عمده کالاهای صادراتی صربستان به جهان هستند.

صادرات خدمات صربستان به جهان در سال 2018 معادل 7.1 میلیارد دلار بوده و واردات خدمات این کشور در این سال 5.8 میلیارد دلار بوده که تراز مثبت خدمات 1.3 میلیارد دلاری را برای این کشور نشان می‌دهد.

بررسی روابط تجاری میان ایران و صربستان نشان می‌دهد صادرات ایران به صربستان در سال 2018 معادل 19.1 میلیون دلار و مجموع واردات ایران از این کشور در این سال 14.3 میلیون دلار بوده است. روند تجارت فیمابین در سالهای اخیر نشانگر آنست‌که تجارت هر دو طرف با لغو ویزا از رشد فزاینده‌ای برخوردار گشته ولیکن با بازگرداندن لزوم دریافت ویزا نرخ رشد آن کاهش یافته و یا حتی رشدی منفی را طی نموده است.

مواد پلاستیکی و اشیا ساخته شده از آنها؛ میوه و میوه‌های سخت‌پوست خوراکی، پوست مرکبات یا پوست خربزه؛ چدن، آهن و فولاد؛ محصولات شیمیایی غیرآلی، ترکیبات آلی یا غیرآلی فلزات گرانبها؛و سوختهای معدنی، روغنهای معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها عمده کالاهای صادراتی ایران به صربستان بوده‌اند و گروه کالایی دیگ‌های بخار و آبگرم، ماشین آلات و وسایل مکانیکی، رآکتورهای هسته ای (کد 84) اصلی ترین کالای وارداتی ایران از از این کشور بوده است.

بررسی تجارت دوجانبه ایران به صربستان حاکی از وجود پتانسیل صادراتی معادل 8/1 میلیارد دلاری به آن بازار است. همچنین بررسی پتانسیل‌های صادراتی در سطح گروه‌های کالایی نشان می‌دهد که گروه کالایی سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها (کد 27) گروه اصلی دارای بیشترین پتانسیل صادراتی ایران به این کشور است، منتها در این گروه، نفت‌خام اصلی‌ترین کالاست که در حال حاضر صادرات آن به‌دلیل تحریم دچار محدودیت است.

در طرف مقابل، پتانسیل صادراتی صربستان به ایران معادل 4.3 میلیارد دلار می باشد. ظرفیت (پتانسیل) صادراتی صربستان به ایران به‌تفکیک گروه‌های کالایی مختلف نشان می‌دهد گروه کالایی ماشین‌آلات و دستگاههای برقی و اجزا و قطعات آنها (کد 85) گروه اصلی دارای بیشترین پتانسیل صادراتی این کشور به ایران است.

با عنایت به اینکه ایران صادرکننده خدمات و صربستان واردکننده خدمات است، دو کشور می‌توانند در این حوزه نیز با یکدیگر همکاری و تجارت دوجانبه داشته باشند. صدور خدمات فنی‌-مهندسی و گردشگری ازجمله مواردی است که می‌تواند در این حوزه مورد توجه قرار گیرد. به‌عبارت دیگر اولا ایران می‌تواند با تکیه بر پتانسیل‌های حوزه خدمات فنی و مهندسی، می‌تواند صادرکننده خدمات فنی-مهندسی به این کشور باشد و ثانیا با توجه به وجود اماکن سیاحتی و تاریخی در ایران، میزبان گردشگران صرب باشد. همچنین در حوزه خدمات حمل‌ونقل، ارتباطات و خدمات رایانه‌ای و اطلاعاتی و سایر خدمات بازرگانی می‌توان از توانمندی‌های این کشور بهره برد.

حوزه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، معادن، ارتباطات، کشاورزی و دیگر زیرساخت‌ها زمینه مناسبی برای همکاری‌های دو کشور به شمار می‌رود و همکاری‌های دفاعی، علوم و فناوری، فرهنگی، هنری و دانشگاهی از دیگر زمینه‌هایی هستند که مقام‌های ایران و صربستان در دیدارهای صورت‌گرفته، درباره آن گفت‌وگو و تبادل‌نظر کرده‌اند. دو طرف مایلند روابط دو کشور را در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، مردمی و پارلمانی گسترش دهند. زمینه همکاری‌های مشترک اقتصادی ایران و صربستان شامل سرمایه‌گذاری در زمینه همکاری در زمینه تولید و تجارت مواد غذایی و محصولات کشاورزی؛ تاسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای مشترک؛ سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه گردشگری؛ گسترش همکاری‌های ترانزیتی در جهت تسهیل حمل‌ونقل و تجارت؛ همکاری در زمینه علوم و فناوری؛ سرمایه‌گذاری در زمینه صنایع نفت‌وگاز و پتروشیمی؛ تعمیق همکاری‌های تجاری از طریق انعقاد موافقت‌نامه؛و گسترش همکاری‌های اقتصادی ازطریق انجام سرمایه‌گذاری متقابل می‌گردد.

محمدرضا عابدین، عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی