چارترینگ؛ حرفه‌ای که رحم ندارد

به گزارش می متالز، کیان کریم، مدیر خطوط کشتیرانی یک شرکت بین‌المللی، سخنران اصلی بخش دوم این نشست بود که با همراهی کیوان جعفری‌طهرانی، تحلیلگر بازارهای بین‌المللی سنگ آهن و فولاد درباره کلیات اجاره کشتی و بازرگانی دریایی سخن گفتند. کیان در سخنان خود شرحی از آنچه باید درباره چارترینگ (Chartering) دانست، ارائه داد. وی همچنین اصطلاحات رایج در این حرفه را نام برد و تعریف کرد.
کیان کریم در ابتدا اظهار کرد: در انگلیس برای مبحث اجاره کشتی و بازرگانی دریایی، نیاز به دو سال تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد است و علاوه بر تحصیلات دانشگاهی، نیاز به سال‌ها کار است اما در اینجا نکاتی کلی ارائه می‌شود که فراگیری آنها می‌تواند میزان ریسک را در کار کاهش دهد.
او اجاره کشتی، فرآیند مذاکره و نهایی کردن اجاره کشتی برای حمل کالا از راه دریا را تعریف کرد و گفت: این کار نیاز به مهارت، دانش و دقت فراوان دارد. فردی که عملیات اجاره کشتی را به عهده می‌گیرد باید با اطلاعات فنی کشتی، شیوه تنظیم قراردادهای بین‌المللی، اطلاعات حقوقی دریایی، انواع گوناگون قراردادهای اجاره کشتی، جغرافیای دریایی و شیوه درست حمل و جابه‌جایی کالاها آشنا باشد. این شخص همچنین باید قدرت تجزیه و تحلیل بازار را داشته باشد و با توجه به اینکه اجاره کشتی، زبان تخصصی و اصطلاحات فنی و واژه‌های اختصاری بسیار زیادی دارد، فرد باید آگاهی و تسلط کافی بر این موارد داشته باشد زیرا در جریان کار روزانه با آنها در تماس خواهد بود.

انواع کشتی از نظر خط سیر

کریم در ادامه، انواع کشتی را از نظر خط سیر تشریح کرد و گفت: کشتی‌های تجاری براساس محموله‌هایی که باید حمل کنند طراحی و ساخته می‌شوند اما از نظر شیوه استفاده و از نظر خط سیر، می‌توان آنها را به دو گروه کلی کشتی‌های آزادپیما با خطر سیر نامنظم و کشتی‌های خط‌پیما با خط سیر منظم تقسیم کرد.
کشتی‌های آزادپیما در مسیر منظمی فعالیت نمی‌کنند و بار را به هر نقطه‌ای که صاحب کالا بخواهد حمل می‌کنند. نرخ کرایه حمل این کشتی‌ها به شرایط عرضه و تقاضا بستگی دارد، در حالی که کشتی‌های خط‌پیما در مسیرهای معین و برنامه زمان‌بندی مشخص بر اساس ضوابط ویژه زیر پوشش خطوط کشتیرانی فعالیت می‌کنند. دلیل این تقسیم‌بندی، تفاوت ساختمانی، تجهیزاتی یا سرعت آنها نیست زیرا در این زمینه، تفاوت زیادی بین آنها وجود ندارد بلکه بیشتر تفاوت، به شیوه بکارگیری این کشتی‌ها برای حمل کالا برمی‌گردد.

شیوه‌های ارائه خدمات کشتیرانی

وی ادامه داد: خطوط کشتیرانی منظم به خدمات کشتیرانی گفته می‌شود که شناورهای مربوط، دارای برنامه منظم حمل‌ونقل باشند و میان بنادر معینی تردد کنند. شرکت‌هایی که خدمات خطوط منظم ارائه می‌کنند از شناورهای ملکی یا استیجاری استفاده می‌کنند البته استفاده از شناور استیجاری به دلیل کنترل ناکافی، ریسک از دست دادن برنامه منظم و احتمال از دست دادن مشتری‌ها را با خود به همراه دارد.

طرف‌های تجاری در اجاره کشتی

کریم در ادامه، به مبحث اجاره کشتی پرداخت و در این باره توضیح داد: طرف‌های تجاری در اجاره کشتی شامل مالک کشتی (Owner)، اجاره‌کننده کشتی (Charterer)، اجاره‌کننده‌های بعدی (Sub-Charterers) و کارگزاران موجود یا بروکرها (Brokers) می‌شوند. او در ادامه، در تعریف قرارداد اجاره کشتی گفت: قرارداد اجاره کشتی یا چارتِرپارتی (Charter Party (C/Pبه توافقنامه بین مالک کشتی (Owner) و طرفی گفته می‌شود که کشتی را اجاره می‌کند. انواع قرارداد اجاره کشتی در ۳ مدل خلاصه می‌شود که وُیِج (Voyage) برای اجاره کشتی در یک سفر ویژه، تایم (Time) برای اجاره کشتی در یک بازه زمانی با خدمه و بِیربوت (bareboat) برای اجاره کشتی بدون خدمه است. وی افزود: امروز استفاده از فرم‌های استاندارد چارتِرپارتی بسیار معمول است، هر چند برای تنظیم قرارداد، نیاز به استفاده از فرم‌های ویژه نیست اما به دلیل وجود شرایط و ضوابط مندرج، استفاده از آنها پیشنهاد می‌شود. هر کدام از فرم‌های ویژه چارترپارتی دارای بندهای از پیش تعیین شده‌ای هستند که پاسخگوی نیازهای متداول بوده و بر اساس عرف این صنعت تنظیم شده‌اند. هیچ الزام قانونی برای استفاده از بندهای از پیش تعریف شده چارترپارتی‌ها وجود ندارد و طرفین قرارداد به کل مختار هستند از هر نوع متنی که مایلند استفاده کنند و هر یک از بندهای فرم ویژه را تغییر داده، اضافه کرده یا حتی حذف کنند. برای اینکه قراردادی دارای رسمیت بوده و اجرای آن برای طرفین الزام‌آور باشد، بر اساس قانون قراردادها در انگلیس (contract law) لازم نیست به طور حتم چارترپارتی به وسیله آنها امضا شده باشد، اما چنانچه مالک کشتی و اجاره‌کننده درباره ضوابط اصلی به توافق رسیده باشند و این توافق در مکاتبات کتبی آنها از قبیل فاکس، تلکس، ایمیل و... آمده باشد یا حتی تلفنی اذعان شده باشد، بر اساس قانون قراردادهای انگلیس، قرارداد حمل، رسمی و الزام‌آور می‌شود.

اجزای قرارداد اجاره کشتی

این کارشناس سپس اجزای قرارداد اجاره کشتی را در بخش‌های مشخصات مالک و مالکان کشتی، مشخصات اجاره‌کننده یا اجاره‌کنندگان، مشخصات کشتی و مفاد قرارداد معرفی کرد و ادامه داد: در قرارداد اجاره سفری، مالک کشتی تعهد می‌کند که در مقابل پرداخت کرایه، کشتی تجهیز شده معینی را برای انجام یک یا چند سفر مشخص بین بنادر تعیین‌شده و برای حمل کالاهای معین در اختیار مستاجر قرار دهد که به موجب این قرارداد، تمام یا قسمتی از کشتی به مستاجر اختصاص می‌یابد تا او بتواند کالاهای خود را در آن بارگیری کند. درباره مواد معدنی، بیشتر مواقع تمام کشتی اجاره می‌شود. کریم در ادامه سخنان خود در زمینه کلیات اجاره کشتی و بازرگانی دریایی گفت: در اجاره سفری، مسئولیت‌های مدیریتی، تعمیرات و نگهداری، مسائل پرسنلی، خواربار، هزینه‌های سوخت، هزینه‌های بندری و انتخاب نمایندگی‌های محلی به عهده مالک کشتی است و اجاره‌کننده مکلف است کالاهای موضوع قرارداد حمل را در بندر یا بنادر بارگیری، آماده کرده و کرایه را براساس توافق به ازای هر تن و مبلغ لامپ‌سام (Lumpsum) (کل مبلغ) پرداخت کند.
وی همچنین در بیان نکته‌ای اظهار کرد: در چارترینگ رحمی وجود ندارد و اگر مالک یا اجاره‌دهنده خطایی داشته باشد، هزینه آن را به یقین پرداخت می‌کند.