چشم‌انداز بازارهای جهانی انرژی در افق ۲۰۴۰

به گزارش می متالز، دفاتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی باعنوان "بررسی تحولات سال‌های 2018 و 2019 و چشم‌انداز بازارهای جهانی انرژی در افق 2040 و فرصت‌ها و تهدیدات پیش‌روی ایران" آورده است؛ بازارهای انرژی جهان در سال 2018 وضعیت کم سابقه‌ای را تجربه کردند که به اعتقاد صاحب‌نظران نقش مهمی در تغییر سناریوهای جهانی انرژی در بلندمدت ایفا خواهد کرد. در این مقطع، با وجود کاهش رشد تولید ناخالص داخلی جهان و رشد قیمت حامل‌های انرژی به ویژه نفت خام، رشد سریع و بی‌سابقه تقاضای انرژی و انتشار کربن مشاهده شد که ریشه در پدیده تغییرات آب و هوای جهان دارد.

در واقع تأثیر تغییرات آب و هوایی به صورت افزایش تعداد روزهای بسیار گرم و بسیار سرد در مناطق مختلف جهان، رشد غیرمعمول تقاضای انرژی برای گرمایش و سرمایش را به‌دنبال داشته است که موجب افزایش قابل توجه و همزمان مصرف نفت خام، گاز طبیعی و زغال سنگ شد.

از دیگر رویدادهای مهم سال 2018 می‌توان به ثبت دو رکورد تاریخی برای افزایش تولید نفت و گاز طبیعی ازسوی ایاالت متحده اشاره کرد. دستیابی به 2.2 میلیون بشکه در روز رشد تولید نفت و افزایش تولید گاز طبیعی به میزان 520 میلیون مترمکعب در روز (معادل 19 فاز میدان گازی پارس جنوبی) تنها در یک سال ازسوی ایاالت متحده و رشد بی‌سابقه تولید LNG استرالیا با کسب سهم 40درصدی از کل افزایش تولید LNG جهان در سال 2018 را می‌توان نقاط عطفی در بازار جهانی نفت و گاز دانست که در سال 2019 نیز این روند البته در سطحی پایین تر تکرار شد.

اتفاق مهم طرف تقاضای بازار در این مقطع زمانی، اختصاص حدود 70 درصد از رشد مصرف انرژی جهان به ترتیب به چین، ایاالت متحده و هند بود که در این زمینه چین و ایاالت متحده بالاترین رشد مصرف نفت و گاز و هند بیشترین سطح افزایش مصرف زغال سنگ را تجربه کردند.

در مقطع زمانی مورد بررسی، تولید جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر، برق آبی و هسته‌ای رشد چشمگیری نداشت و در کنار رشد قابل توجه انرژی‌های فسیلی و رشد فزاینده انتشار کربن، نگرانی‌های جدی کارشناسان درخصوص تحقق اهداف توسعه پایدار با اتکا به اقتصاد کم کربن را به‌دنبال داشته است.

تحولات سال 2018 بازارهای انرژی، تأثیر خود را در جدیدترین و به روزترین مطالعه انجام شده درخصوص چشمانداز انرژی جهان در سال 2040 که در اواخر سال 2019 میلادی منتشر شد، بجا گذاشت. آنجاکه یافته‌های بررسی‌های جدید حاکی از ادامه سلطه سوخت‌های فسیلی در سبد انرژی جهان در افق 2040 است. درواقع با وجود کاهش نرخ رشد تقاضای سوخت‌های فسیلی، مجموعاً 74 درصد از انرژی اولیه مورد نیاز جهان توسط نفت، گاز و زغالسنگ تأمین خواهد شد.

در بازار جهانی نفت، ایاالت متحده، عربستان سعودی و روسیه ضمن حفظ جایگاه خود در سال2040 به عنوان تولیدکنندگان و صادرکنندگان عمده نفت، صف خود را از سایر تولیدکنندگان جدا کردند.

بازار جهانی نفت در افق 2040 شاهد نقش‌آفرینی عراق، کانادا و برزیل به‌عنوان تولیدکنندگان چهارم تا ششم بازار نفت و تنزل جایگاه ایران به رتبه هفتم تولید نفت جهان خواهد بود.

در بازار جهانی گاز نیز همانند شرایط کنونی، ایاالت متحده و روسیه به ترتیب به عنوان مهمترین تولیدکنندگان گاز طبیعی فاصله خود را با سایر عرضه‌کنندگان در سال 2040 به میزان چشمگیری افزایش خواهند داد. ظهور بازیگران جدیدی چون استرالیا، آرژانتین و چین و رشد قابل توجه تولید گاز الجزایر به عنوان یک تولیدکننده سنتی گاز، از دیگر ویژگی‌های بازار گاز جهان در افق 2040 است.

یافته‌های جدید نشانگر تنزل جایگاه ایران از تولیدکننده سوم گاز جهان به رتبه چهارم پس از ایاالت متحده، روسیه و چین است. همچنین رشد قابل ملاحظه تولید گاز ترکمنستان، عربستان و عراق از دیگر تحولات مهم تأثیرگذار بر آینده صادرات گاز ایران در منطقه و جهان دربلندمدت خواهد بود.

با توجه به تصویر ارائه شده از آینده بازارهای انرژی جهان در بلندمدت، بخش انرژی به ویژه صنعت نفت و گاز ایران با فرصت‌های ارزشمند و همزمان تهدیدات جدی مواجه خواهد شد که شایسته تأمل و توجه ازسوی سیاستگذاران انرژی کشور به منظور اتخاذ راهبردهای صحیح، کارآمد و به هنگام است.